tag:blogger.com,1999:blog-27200441650814641362024-03-06T22:59:28.633+03:00ВАСІЛЁВЕЦМудрасць-тая пані, што сабе дазволіць
і казаць, што хоча, і караць, і кволіць.Unknownnoreply@blogger.comBlogger46125tag:blogger.com,1999:blog-2720044165081464136.post-36562075018411919982020-07-29T15:14:00.001+03:002020-07-29T15:49:00.364+03:00Матуліна сэрца (аповед)<p class="MsoNormalCxSpFirst" style="margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span lang="BE" style="font-family: "times new roman", serif; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BE;">Які ўжо раз я шпацырую па мокрым асфальце, накіроўваюся ў
горад. Вясновы дождж ліе як з вядра, але мяне не спыніць. Касыя струмені б’юць
у твар і галава сама апускаецца долу: гляджу ўніз і прыслухоўваюся да ўласных
крокаў. Чую, як пад нагамі выбухваюць чарвякі, ператвараючыся ў бляклую чырванаватую
мякіну. Тысячы іх павыбіраліся з зямлі, перанасычанай вільгаццю. Падушаныя
шынамі машын і нагамі, чарвякі застаюцца тонкімі, ледзь заўважнымі стужкамі.
Усталюецца надвор’е і іх знясе ветрам, быццам тых чарвякоў і не было ніколі.
Пакуль жа побач з падушанымі, расцягнуўшыся на ўсю даўжыню, коўзаюцца тыя, што яшчэ жывыя.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 1cm;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://1.bp.blogspot.com/-J3lI5pi0xfw/XyFnVIJjBnI/AAAAAAAAHaM/-zmeFLMpuXkdECUjhntfIcST65R7QzQFQCLcBGAsYHQ/s2048/2018-07-28%2B13-45-09.JPG" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1536" data-original-width="2048" height="300" src="https://1.bp.blogspot.com/-J3lI5pi0xfw/XyFnVIJjBnI/AAAAAAAAHaM/-zmeFLMpuXkdECUjhntfIcST65R7QzQFQCLcBGAsYHQ/w400-h300/2018-07-28%2B13-45-09.JPG" width="400" /></a></div><p></p><p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span lang="BE" style="font-family: "times new roman", serif; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BE;">Я шпацырую ўжо мокры да ніткі, час ад часу пераступаючы
здохлых жабаў. У некалькіх з іх машыны пераехалі толькі заднія лапкі і небаракі
перасоўваюцца толькі пры дапамозе пярэдніх. У пэўны момант мне падаецца, што
жабаў тут не меньш, чым кропель, якія лятуць з неба, і што дождж у гэтым
бусліным эдэме не скончыцца ніколі.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span lang="BE" style="font-family: "times new roman", serif; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BE;">Я прайшоў ужо за “Бочкі” – так па-мясцоваму называюць
калена дарогі на горад. Чужым тое не зразумець, бо бочак тут ніякіх няма.
Колькі гадоў таму яны яшчэ былі, як напамін пра некалі магутную імперыю. Але
збанкрутаваны калгас з-за адсутнасці грошай дабраўся і да іх, былога сховішча
атруты, якой палівалі палі. Бочкі распілавалі ды здалі на металалом. У даваенны
час на тым месцы была канюшня пані Дубачынскай, ад палаца якой сюды вяла прамая
дарога.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span lang="BE" style="font-family: "times new roman", serif; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BE;">Я іду выдатнай асфальтавай дарогай, а ў маёй памяці яна
прадстае без сваёй чорнай скуры, звычайнай гравейкай, якая па вясне ды восені
ператваралася ў сукупнасць невялічкіх брудных азярынак. Бабуля яшчэ расказвала,
што дарозе гэтай не так і шмат гадоў, і на яе памяці тая праходзіла побач з
“Горамі”, так па-тутэйшаму называюць узлесак, які выцягнуўся ад Пяроўкі да
цяперашняга асфальтавага завода.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 1cm;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://1.bp.blogspot.com/-We0CcCFjRAk/XyFnf-rI64I/AAAAAAAAHaQ/bm3tA1Ufbm4bZ-sYwWu3iLuJ-H6vnYJkQCLcBGAsYHQ/s2048/2018-05-26%2B09-07-15.JPG" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1536" data-original-width="2048" height="300" src="https://1.bp.blogspot.com/-We0CcCFjRAk/XyFnf-rI64I/AAAAAAAAHaQ/bm3tA1Ufbm4bZ-sYwWu3iLuJ-H6vnYJkQCLcBGAsYHQ/w400-h300/2018-05-26%2B09-07-15.JPG" width="400" /></a></div><p></p><p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span lang="BE" style="font-family: "times new roman", serif; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BE;">Я мінуў амаль два кіламетры. На вочы трапляюць абрысы
адзінокага ляска, які наўрад ці дажыве да часу маіх унукаў. Штогод ён
змяншаецца. Ці проста мне так здаецца: у дзіцячай памяці ўсё ўяўляецца большым.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span lang="BE" style="font-family: "times new roman", serif; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BE;">Як тыя дрэвы, пад якімі я аднаго разу з дзедам і братам
хаваўся ад дажджу, вяртаючыся з горада. Няма больш тых дрэваў. Усе спілавалі
пасля таго, як вецце аднаго з іх упала на дарогу і прывяло аварыі машыны, за
стырном якой загінула цяжарная дзяўчына.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span lang="BE" style="font-family: "times new roman", serif; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BE;">Амаль даходжу да трэцяга кіламетра, дзе праходзіць мяжа
гэтага свету, і гатовы ўжо рушыць далей. Але спыняюся, быццам чую чыйсці, такі
родны, покліч. Не вытрымліваю. Здаюся <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>і
паварочваю назад.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span lang="BE" style="font-family: "times new roman", serif; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BE;">Я даходжу дахаты ўжо калі дождж сканчаецца і ў паветры
стаіць моцны вішнёвы водар. Пялёсткі з прыдарожных садоў засыпаюць мяне быццам
снег. На душы радасна. Іду, задраўшы галаву і вітаюся з тутэйшымі гаспадарамі,
якія апанавалі шматлікія лініі электраперадач. Слупы, дрэвы, стрэхі – усё ў
бусліных гнёздах.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 1cm;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://1.bp.blogspot.com/-Ik-BoSAHwK8/XyFnncjleBI/AAAAAAAAHaY/7nS4A6Yyhx0MSi45N3iJLsRtYPfbfZipQCLcBGAsYHQ/s2048/2018-05-25%2B16-53-31.JPG" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1536" data-original-width="2048" height="300" src="https://1.bp.blogspot.com/-Ik-BoSAHwK8/XyFnncjleBI/AAAAAAAAHaY/7nS4A6Yyhx0MSi45N3iJLsRtYPfbfZipQCLcBGAsYHQ/w400-h300/2018-05-25%2B16-53-31.JPG" width="400" /></a></div><p></p><p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span lang="BE" style="font-family: "times new roman", serif; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BE;">Мы жывем з імі ў гармоніі. Чужыя таго не разумеюць. Неяк
адзін з гарадскіх набыў у вёсцы хату з бусліным гняздом ля коміна. Колькі
грошай не прапаноўваў, нават апошні мясцовы жлукта не пажадаў гнязда зрушыць і
ўзяць грэх на душу. Тады гарадскі сам тое зрабіў. А пасля развёўся з жонкай,
страціў сына ды грошы. Цяпер стаіць яго хата пустая як напамін і наказ.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span lang="BE" style="font-family: "times new roman", serif; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BE;">***<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span lang="BE" style="font-family: "times new roman", serif; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BE;">Маці сустракае мяне моўчкі, быццам ведала, што вярнуся.
Без абдымкаў, цёплы стомлены позірк, а потым яна сыходзіць на працу. Я ж
застаюся ў хаце адзін. Але не магу сядзець сам-насам з уласнымі думкамі. Мне
падаецца, што сцены сціскаюцца і скрозь іх нехта праглядае.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span lang="BE" style="font-family: "times new roman", serif; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BE;">Я сыходжу на двор, прыхапіўшы футбольны мяч. Іду на
стадыён. Б’ю мяч з усяе моцы і, урэшце, не трапляю ў браму. Мяч ляціць на могліцы,
якія знаходзяцца адразу за школьным плотам. Я іду за ім і не магу знайсці.
Слізгаю позіркам па фотаздымках на помніках. Наколькі ж чужыя людзі на гэтых
выявах. Як яны адрозніваюцца ад тых, сапраўдных, каго яны павінны адлюстроўваць
і хто застаецца ў маёй памяці.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span lang="BE" style="font-family: "times new roman", serif; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BE;">Я памятаю, што малым вельмі моцна баяўся нават праходзіць
побач. Цяпер жа адчуваю сябе тут як у хаце. З’яўляецца жаданне сесці на зямлю,
дакрануцца да травы, скрозь зеляніну якой невымоўна клічуць продкі. Але я
заўважаю свой памаранчавы мяч, які ляжыць за плотам, побач з аўтобусным
прыпынкам.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 1cm;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://1.bp.blogspot.com/-pVtS8iICR8M/XyFnu4RM3DI/AAAAAAAAHac/8tjEfOBb3H0_H38eFUqtFIbHAek9J5cmQCLcBGAsYHQ/s2048/2018-05-25%2B16-58-26.JPG" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1536" data-original-width="2048" height="300" src="https://1.bp.blogspot.com/-pVtS8iICR8M/XyFnu4RM3DI/AAAAAAAAHac/8tjEfOBb3H0_H38eFUqtFIbHAek9J5cmQCLcBGAsYHQ/w400-h300/2018-05-25%2B16-58-26.JPG" width="400" /></a></div><span lang="BE" style="font-family: "times new roman", serif; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BE;"><br /></span><p></p><p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span lang="BE" style="font-family: "times new roman", serif; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BE;">Пакідаючы могліцы, толькі цяпер я адчуваю, якім насамрэч
чужым там быў. Гэтае пачуццё адгукаецца ў скронях. Здаецца, што ў мяне нешта
скралі, ці хтосьці мяне падмануў. Я сядаю на лаву, якая месціцца на аўтобусным
прыпынку і ўяўляю сябе на востраве пасярод мора-акіяна. Вострава, які вось-вось
знікне пад вялізнымі хвалямі. Я сяджу, нягледзчы на тое, што ведаю: асфальт на
прыпынку можа абрынуцца ў любы момант, бо белы пясок з-пад яго бяруць на
падсыпку для магілак.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormalCxSpLast" style="margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span lang="BE" style="font-family: "times new roman", serif; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BE;">Я нават не заўважаю, як пад’язджае аўтобус. Заходжу,
праціскаюся скрозь натоўп, у пераважнай большасці сталых людзей. Пры гэтым адно
месца чамусьці вольнае, быццам чакала на мяне. Я сядаю побач з бабуляй
невызначальнага ўзросту.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoListParagraphCxSpFirst" style="margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; mso-list: l0 level1 lfo1; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><!--[if !supportLists]--><span lang="BE" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BE; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;"><span style="mso-list: Ignore;">-<span style="font: 7pt "times new roman";"> </span></span></span><!--[endif]--><span lang="BE" style="font-family: "times new roman", serif; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BE;">Там дажджу яшчэ не відаць? – разумею, што жанчына
звяртаецца да мяне.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoListParagraphCxSpLast" style="margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; mso-list: l0 level1 lfo1; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><!--[if !supportLists]--><span lang="BE" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BE; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;"><span style="mso-list: Ignore;">-<span style="font: 7pt "times new roman";"> </span></span></span><!--[endif]--><span lang="BE" style="font-family: "times new roman", serif; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BE;">Ды не, здаецца.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span lang="BE" style="font-family: "times new roman", serif; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BE;">У
гэты момант па шклу скочваюцца некалькі кропеляк.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoListParagraph" style="margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; mso-list: l0 level1 lfo1; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><!--[if !supportLists]--><span lang="BE" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BE; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;"><span style="mso-list: Ignore;">-<span style="font: 7pt "times new roman";"> </span></span></span><!--[endif]--><span lang="BE" style="font-family: "times new roman", serif; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BE;">Не заўсёды, што здаецца – так і ёсць. Зараз уліе.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span lang="BE" style="font-family: "times new roman", serif; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BE;">І
сапраўды, пачынаецца дождж. Я гляджу ў акенца, і заўважаю, як пры дарозе хлопец
намагаецца падняць перакулены матацыкл, які выглядае моцна пабітым. Урэшце
хлопец бяжыць да дарогі і запыняе наш аўтобус.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoListParagraphCxSpFirst" style="margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; mso-list: l0 level1 lfo1; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><!--[if !supportLists]--><span lang="BE" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BE; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;"><span style="mso-list: Ignore;">-<span style="font: 7pt "times new roman";"> </span></span></span><!--[endif]--><span lang="BE" style="font-family: "times new roman", serif; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BE;">А табе трэба выходзіць.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoListParagraphCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; mso-list: l0 level1 lfo1; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><!--[if !supportLists]--><span lang="BE" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BE; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;"><span style="mso-list: Ignore;">-<span style="font: 7pt "times new roman";"> </span></span></span><!--[endif]--><span lang="BE" style="font-family: "times new roman", serif; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BE;">Што? – перапытваю я бабулю, не ўцяміўшы, пра што тая
гаворыць.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoListParagraphCxSpLast" style="margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; mso-list: l0 level1 lfo1; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><!--[if !supportLists]--><span lang="BE" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BE; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;"><span style="mso-list: Ignore;">-<span style="font: 7pt "times new roman";"> </span></span></span><!--[endif]--><span lang="BE" style="font-family: "times new roman", serif; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BE;">Ідзі-ідзі, бо далей ужо прыпынкаў не будзе. Пашкадуй
матуліна сэрца.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0cm 18pt; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span lang="BE" style="font-family: "times new roman", serif; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BE;">Я адчуваю, што мне
трэба падымацца і неяк выбірацца. Далей я сапраўды ехаць не магу. Я
праціскаюся, але людзі не жадаюць саступаць. Перасякаюся з хлопцам, які нядаўна
запыняў аўтобус. Я ўжо раней яго дзесьці бачыў, але не магу ўспомніць дзе.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoListParagraph" style="margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; mso-list: l0 level1 lfo1; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><!--[if !supportLists]--><span lang="BE" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BE; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;"><span style="mso-list: Ignore;">-<span style="font: 7pt "times new roman";"> </span></span></span><!--[endif]--><span lang="BE" style="font-family: "times new roman", serif; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BE;">Кіроўца, прыпыні! Хлопец далей не паедзе. Яму яшчэ не
час, - за маёй спінай гукае тая бабуля, якая распытвала пра надвор’е.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormalCxSpFirst" style="margin: 0cm 0cm 0cm 18pt; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span lang="BE" style="font-family: "times new roman", serif; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BE;">Я выходжу ў
дождж і адразу вымакаю да ніткі. Мне трэба дзесьці перачакаць. Я помню, што
недалёка ёсць царква, дзе я магу схавацца. Я бягу з усіх ног, уваходжу ў браму,
але спатыкаюся аб ганак і падаю…<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin: 0cm 0cm 0cm 18pt; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span lang="BE" style="font-family: "times new roman", serif; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BE;">***<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormalCxSpLast" style="margin: 0cm 0cm 0cm 18pt; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span lang="BE" style="font-family: "times new roman", serif; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BE;">Адчыняю вочы.
Усё цела непрыемна здранцвела. Я не разумею, дзе і як апынуўся. Выглядае, што ў
нейкай лякарні. Я ўвесь перавязаны. Побач, на крэсле, спіць жанчына. Я пазнаю
яе.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoListParagraph" style="margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; mso-list: l0 level1 lfo1; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><!--[if !supportLists]--><span lang="BE" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BE; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;"><span style="mso-list: Ignore;">-<span style="font: 7pt "times new roman";"> </span></span></span><!--[endif]--><span lang="BE" style="font-family: "times new roman", serif; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BE;">Мам? – не сваім голасам, ледзь чутно прамаўляю я.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormalCxSpFirst" style="margin: 0cm 0cm 0cm 18pt; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span lang="BE" style="font-family: "times new roman", serif; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BE;">Яна адкрывае
вочы не адразу. А затым выбягае з пакоя з крыкам: “Сястра!”<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin: 0cm 0cm 0cm 18pt; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span lang="BE" style="font-family: "times new roman", serif; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BE;">У мяне страх,
што яна не вернецца. Я хачу яе паклікаць, але не магу. Голас знік.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin: 0cm 0cm 0cm 18pt; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 1cm;"><span lang="BE" style="font-family: "times new roman", serif; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BE;">Затым яна схіляецца,
абдымае. Я чую як б’ецца матуліна сэрца. З яе вачэй падаюць кроплі. Як тыя
кроплі дажджу з майго сну.<o:p></o:p></span></p><br />Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2720044165081464136.post-8118955627327864402019-09-23T17:18:00.000+03:002019-09-23T17:18:00.784+03:00ДЗЁННІК КАНДЫДАТА Ў КАНДЫДЫТЫ. Дзень 2 і 3<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;"><b>12.09.19</b><o:p></o:p></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://1.bp.blogspot.com/-iPBWKOibO4o/XYjT70fnG9I/AAAAAAAAGZk/IIiLLJEcKPECTXtvPDELbz39Sh0tv7BSQCLcBGAsYHQ/s1600/2019-09-11%2B11-39-31.JPG" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="1600" data-original-width="1200" height="320" src="https://1.bp.blogspot.com/-iPBWKOibO4o/XYjT70fnG9I/AAAAAAAAGZk/IIiLLJEcKPECTXtvPDELbz39Sh0tv7BSQCLcBGAsYHQ/s320/2019-09-11%2B11-39-31.JPG" width="240" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Нягледзячы на спробы пераканаць мяне ў
адваротным, я не сумняюся, што зрабіў правільна, калі падаў дакументы. Бо хто ж
калі не мы, калі краіна ў перманентным стане небяспекі? Сумняюся цэлы дзень
толькі ў адным: ці сапраўды зарэгіструюць ініцыятыўную групу. Дзень праходзіць
у насычаным працоўным рытме, у якім згубілася чаканне. Урэшце, пад вечар
патэлефанавалі са слонімскага райвыканкама, і нават запрасілі на заўтра на
паседжанне выбарчай камісіі, дзе адбудзецца рэгістрацыя ініцыятыўных груп. Быў
прыемна здзіўлены, але ад наведвання такога паседжання устрымаўся. Заўтра ж
стане сапраўды зразумелым “быць ці не быць”.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;"><b>13.09.19</b><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Зарэгістравалі! Увесь вечар правяраў
старонку сайта слонімскага райвыканкама. І, урэшце, бліжэй да 18 гадзін пабачыў
на ўласныя вочы маё прозвішча ў ліку чатырох прэтэндэнтаў у кандыдаты па
Слонімскай выбарчай акрузе. Вось так я ўступаю на новы для сябе шлях, з вераю,
што толькі самаадданай працаю можна чагосьці дасягнуць і дамагчыся. Узгадаліся
словы французскага паэта Арюра Ало: “Кожная хвіліна заўсёды можа стаць апошняй.
І патрэбна яе пражыць так высока, так аддана, так глыбока, як ні адну іншую. І
калі б я не быў на гэта здольны, я здрадзіў бы непаўторнасці і адзінасці жыцця”.
Напісаў зацемку для сацыяльных сетак, бо без гэтага сёння нікуды:<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">“Я маю бачанне таго, як дапамагчы маім
землякам, як маёй любай Бацькаўшчыне ўступіць у "Залаты век". За
апошнія некалькі месяцаў жыццё падкінула шэраг знакаў, якія пераканалі не
сядзець збоку-прыпёку, узяць адказнасць. Таму я распрацаваў адпаведную праграму
і падаў дакументы ў Слонімскую выбарчую камісію. Сёння прыйшоў адказ: маю
ініцыятыўную групу зарэгістравалі па Слонімскай выбарчай акрузе № 58 у межах
падрыхтоўкі да выбараў у Палату прадстаўнікоў.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Цяпер цягам месяца мне неабходна сабраць
1000 подпісаў жыхароў Слонімшчыны і Зэльвеншчыны, каб стаць кандыдатам у
дэпутаты і ў далейшым мець магчымасць данесці свае ідэі людзям.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Я не належу ні да якіх палітычным сілаў
- ні дзяржаўных, ні апазіцыйных. Я звычайны грамадзянін, які проста любіць і
шануе родны край, і гатовы дзеля яго карысці і лепшай долі рабіць усё магчымае,
і нават трошачкі болей.І памятайце: тое, перад чым ты гатовы скарацца кожны
дзень, не зменіцца ні-ко-лі!<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">________________________________<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">У меня есть видение того, как помочь
моим землякам, как моей любимой малой Родине вступить в "Золотой
век". За последние несколько месяцев жизнь подкинула ряд знаков, которые
убедили не сидеть сложа руки, взять ответственность. Поэтому я разработал
соответствующую программу и подал документы в Слонимскую избирательную
комиссию. Сегодня пришёл ответ: мою инициативную группу зарегистрировали по
Слонимскому избирательному округу № 58 в рамках подготовки к выборам в Палату
представителей.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Теперь на протяжении месяца мне
необходимо собрать 1000 подписей жителей Слонимщины и Зельвенщины, чтобы стать
кандидатом в депутаты и в дальнейшем иметь возможность донести свои идеи людям
.<o:p></o:p></span></div>
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BE; mso-bidi-language: AR-SA; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin;">Я не принадлежу ни к
каким политическим силам - ни государственным, ни оппозиционным. Я обычный
гражданин, который просто любит и бережет родной край, и готов для его пользы и
лучшей доли делать всё возможное, и даже немножко больше. И помните: то, с чем
ты смиряешься каждодневно, не изменится ни-ког-да!”</span></div>
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2720044165081464136.post-21214934696045477012019-09-19T08:06:00.002+03:002019-09-19T08:06:28.056+03:00ДЗЁННІК КАНДЫДАТА Ў КАНДЫДАТЫ. Дзень 1<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: 18.6667px;"><i>У гэтым невялічкім бложыку я буду выкладваць запісы, якія раблю падчас удзелу ў выбарчай кампаніі 2019 года. Я пакідаю іх не столькі Вам, мае нешматлікія сённяшнія чытачы, колькі тым, хто прыйдзе пасля нас, таму надаю ўвагу тут не столькі халоднай выкладцы падзей, колькі таму, што мяне па-сапраўднаму турбуе і клапоціць. Сёння я пачынаю з першага запісу, які паўстаў 7 дзён таму, і ў далейшым гэтая розніца ў тыдзень захаваецца.</i></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 14pt;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 14pt;">11.09.19<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 14pt;">Калі праз 20 гадоў сын спытае, ці зрабіў я ўсё, што толькі мог, каб ён жыў у лепшым заўтра, жыў у сваёй, а не чужой краіне, ці будзе ўпэўненасць у маім адказе? Ці не буду я апускаць вочы долу і апеляваць да нязломнасці сістэмы, непераможнасці бюракратыі, ды абыякавасці астатніх? Увогуле прыдумляць стос падстаў, каб толькі апраўдаць сваю бядзейнасць, пакору перад абставінамі, якія мацней за ўсё. Тым больш мацней за мяне, простага чалавека, які ўвесь час аддае зараблянню грошай, бо хіба можа быць што істотней для сям’і? Так жывуць (ці выжываюць) усе навокал, пакорліва прымаюць гэта як дадзенасць, бо ёсць у нас, беларусаў, чароўная формула: “А мо так і трэба”. І выходзіць жа, што яшчэ і не дрэнна жывем, тым больш у параўнанні з кім іншым. А параўноўваць – гэта адна з галоўных нашых нацыяльных рысаў.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 14pt;">Але мне абрыдла пакорліва згаджацца з тым, што дзеецца, таму што тое, перад чым ты гатовы скарацца кожны дзень, не зменіцца НІ-КОЛІ! Я хачу, каб людзі хоць трохі ачунялі, думкамі вызваліліся ад той багны, якая паглынула іх пад цяжарам беспрасветнага сёння, ды страпянуліся ў разуменні таго, што больш так быць не можа, што гэта шлях у нікуды.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 14pt;">Таму я вырашыў паспрабаваць свае сілы на выбарах у парламент, бо гэта шанец дагрукацца да людзей, паглядзець ім у вочы, убачыць іх крыўду і прыкласці ўсе намаганні дзеля таго, каб урэшце, сцяг праўды простага чалавека пабачылі і там, у высокіх гмахах-сотах. А дзе ж гэта можна зрабіць лепш, чым не на Бацькаўшчыне, за якую баліць сэрца?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 14pt;">Сёння я падаў дакументы на рэгістрацыю ініцыятыўнай групы ў складзе 11 чалавек у Слонімскую выбарчую камісію, размешчаную ў будынку райвыканкама, які мясцовыя называюць “белым домам”. Працэдура заняла лічаныя хвіліны, з якіх большая частка пайшла на пошук патрэбнага кабінета.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 14pt;">Да апошняга турбуе пытанне: ці правільна я раблю. Пад грукат гэты думак я накіроўваюся прыгожымі вулачкамі роднага горада ў бацькоўскую вёску. Навокал яшчэ не адчуваецца пачатак восені, зеляніна паўсюль, а сонца не шкадуе цяпла і святла, якое адлюстроўваецца ад люстэрка Шчары. Рака ўсміхаецца мне. У галаве зрабілася лягчэй ад цяжкіх думак, бо адказ стаў відавочным.</span></div>
</div>
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2720044165081464136.post-58013268963672718272016-11-16T23:13:00.002+03:002016-11-16T23:13:58.165+03:00ДЗЯСЯТЫ НУМАР КРАЯЗНАЎЧАГА БЮЛЕТЭНЯ "СЛОНІМСКІ КРАЙ"<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BE;">Спампаваць - <a href="https://drive.google.com/open?id=0B8BA1gxHkJVqclk0dWtGMk1yWm8">тут</a>.</span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://3.bp.blogspot.com/-WnjOrmqT5yo/WCy92W_vf2I/AAAAAAAAD2c/NPS2TsnBWgg7r9rtPivYZ4p02idDWfnOQCLcB/s1600/Slonimski%2Bkraj.%2B10-2016_01.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" height="400" src="https://3.bp.blogspot.com/-WnjOrmqT5yo/WCy92W_vf2I/AAAAAAAAD2c/NPS2TsnBWgg7r9rtPivYZ4p02idDWfnOQCLcB/s400/Slonimski%2Bkraj.%2B10-2016_01.jpg" width="282" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BE;">Выйшаў
юбілейны, дзясяты па ліку, нумар краязнаўчага бюлетэня “Слонімскі край”.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BE;">У ім змешчаны
артыкулы пра слонімскія значкі, прыдарожную капліцу на былой Скробаўскай вуліцы
ў накірунку Жыровічаў (усяго ў горадзе мелася 4 капліцы, але да сённяшняга часу
захавалася толькі адна – на вуліцы Пушкіна), марку з шыльдай Слонімскай
паштовай станцыі і тры выданні заснавальніка вядомага ў горадзе школьнага музея
– Аляксандра Жукоўскага. У нумары надрукаваны шэраг цікавых дакументаў: пра
падзямеллі Слоніма і Дзярэчына, пра дзейнасць польскага падполля на
Слонімшчыне, а таксама аўтабіяграфія паэта Алеся Сучка (Пятра Дабрыяна). Адзін з матэрыялаў прысвечаны арандатарам
зямель і сенакосаў на слонімскіх прадмесцях Абалонь і Замосце ў канцы ХІХ
стагоддзя.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BE;">Вялікую
цікавасць складае артыкул пра трагічны лёс слонімскіх бурмістраў міжваеннага
часу.<o:p></o:p></span></div>
<br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BE;">Выдаўцамі і
аўтарамі краязнаўчага бюлетэня з’яўляюцца Сяргей Ёрш (рэдактар нумару), Васіль
Герасімчык і Сяргей Чыгрын.<o:p></o:p></span></div>
</div>
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2720044165081464136.post-11113516886733254652016-10-15T20:54:00.003+03:002016-10-15T21:05:35.844+03:00ДЗЯВЯТЫ НУМАР КРАЯЗНАЎЧАГА БЮЛЕТЭНЯ "СЛОНІМСКІ КРАЙ"<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: left; text-indent: 1cm;">
<span lang="BE" style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">Спампаваць - <a href="https://drive.google.com/open?id=0B8BA1gxHkJVqME9oNTRfeGJiNUk" target="_blank">тут</a>.</span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://4.bp.blogspot.com/--irztUaqgGE/WAJslaofwCI/AAAAAAAADh0/6LKxJMHdCDs81HrKUhQBmrWZxdIW0i8AwCLcB/s1600/Slonimski%2Bkraj.%2B9-2016_01.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" height="320" src="https://4.bp.blogspot.com/--irztUaqgGE/WAJslaofwCI/AAAAAAAADh0/6LKxJMHdCDs81HrKUhQBmrWZxdIW0i8AwCLcB/s320/Slonimski%2Bkraj.%2B9-2016_01.jpg" width="226" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE" style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">Выйшаў
чарговы, дзявяты па ліку, нумар краязнаўчага бюлетэня “Слонімскі край”. У нумары
артыкулы пра ўраджэнца Слонімшчыны, які быў генералам арміі Напалеона Яна
Канопку (1777-1814), у тым ліку ваенна-гістарычная быль журналіста Міхаіла Рылко “Уцёкі генерала
Канопкі". Таксама адзін з тэкстаў прысвечаны ўдзельніку вайны 1812 года,
каменданту Варшавы, які пахаваны ў Слоніме – Міхаілу Лявіцкаму.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE" style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">Артыкул Сяргея
Ярша прысвечаны выступленню ў Слоніме ў ліпені 1933 года вядомага дзеяча
сіянісцкага яўрэйскага руху Уладзіміра Жабацінскага (1880-1940), у сувязі з
якім увесь горад стаяў на вушах. Другі ж яго тэкст, аздоблены вялікай колькасцю
фотаздымкаў, прысвечаны краязнаўцу з вёскі Рышчыцы (цяпер – мікрараён горада)
Уладзіміру Шундрыку (1929-2002). Таксама Сяргей Ёрш змясціў матэрыял пра
невядомыя вершы Сяргея Хмары.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE" style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">У працяг тэмы,
узнятай у мінулым нумары “СК”, Сяргей Чыгрын падрыхтаваў тэкст пра
праваслаўнага святара з Сурынкі Паўла Лысуху, а таксама шэраг матэрыялаў пра
цікавыя знаходкі, і нават першы слонімскі значок (з’явіўся ў 1969
годзе).<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE" style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">У нумары
маецца працяг перакладзенага з польскай мовы артыкула Вільгельма Хенеберга “Горад
кляштараў”, дзякуючы якому можна ўявіць выгляд гістарычнага цэнтра Слоніма ў
міжваенны час.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE" style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">Рэдакцыя
выказвае шчырыя спачуванні родным і блізкім вядомага слонімскага доктара і
грамадскага дзеяча Івана Іванавіча Шэгі, які памёр 4 кастрычніка.<o:p></o:p></span></div>
<br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<br /></div>
</div>
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2720044165081464136.post-61536154842797471692016-09-12T21:05:00.001+03:002016-09-12T21:06:21.064+03:00ВОСЬМЫ НУМАР КРАЯЗНАЎЧАГА БЮЛЕТЭНЯ "СЛОНІМСКІ КРАЙ"<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="MsoNormalCxSpFirst" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="BE" style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt;">Спампаваць - <a href="https://drive.google.com/open?id=0B8BA1gxHkJVqRTMtS2FiZmJQTFk" target="_blank">тут</a>.</span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://2.bp.blogspot.com/-2ar9hfItMLA/V9buXp0rjHI/AAAAAAAADhc/UuIU6cc1kIs7qkd8y5QrmPU-Y3xuSDAlQCLcB/s1600/Slonimski%2Bkraj.%2B8-2016_01.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" height="400" src="https://2.bp.blogspot.com/-2ar9hfItMLA/V9buXp0rjHI/AAAAAAAADhc/UuIU6cc1kIs7qkd8y5QrmPU-Y3xuSDAlQCLcB/s400/Slonimski%2Bkraj.%2B8-2016_01.jpg" width="282" /></a></div>
<div class="MsoNormalCxSpFirst" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="BE" style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt;">Новы нумар краязнаўчага бюлетэня “Слонімскі край”, ужо
8-ы па-ліку, пачынаецца матэрыяламі рубрык “Забытыя землякі” і “Слонімцы ў
свеце”. Гэта артыкул пра кіраўніка Слоніма ў 1885-1902 гадах Пятра Валеўскага,
пры якім горад адбудоўваўся пасля жудаснага пажара 1881 года, і ўспаміны нашага
земляка Сяргея Генадзьевіча Тараканава – журналіста і паэта з
Паўднёва-Сахалінску.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="BE" style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt;">У рубрыцы “старыя фотаздымкі” змяшчаецца артыкул пра
пахаванне польскага афіцэра Альбіна Яна Флешара ў 1916 годзе на могілках у Рышчыцах,
і здымак з сямейнага архіву сланімчанкі Надзеі Іванаўны Харытончык (Струпавец),
на якім занатавана сям’я яе дзеда – Лукаша Струпаўца, жыхара вёскі Якімавічы. Яшчэ
адзін з тэкстаў прысвечаны беларускаму асяродку ў Якімавічах у міжваенны час.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="BE" style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt;">Вялікую цікавасць уяўляе артыкул Сяргея Ярша, прысвечаны
ўніяцкім рэгентам у Альбярціне – Аляксандру Туруку і Аркадзю Лысуху. Да тэкста змяшчаюцца
шэраг выяваў, якія друкуюцца ўпершыню.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="BE" style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt;">Актуальным на сённяшні час з’яўляецца лёс былых
слонімскіх лютэранскіх могілак, на якіх яшчэ захаваліся шэраг помнікаў. Які лёс
іх чакае?<o:p></o:p></span></div>
<br />
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="BE" style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt;">Яшчэ ў восьмым нумары “Слонімскага края” друкуюцца
матэрыялы пра кнігу Валяр’яна Харкевіча, прысвечаную падзеям вайны 1812 года на
Слонімшчыне, пераклад артыкула 1925 года Вільгельма Хенеберга пра архітэктурную спадчыну Слонімшчыны, ліст мастака Гаўрылы Вашчанкі да літаратуразнаўцы Уладзіміра Калесніка. А таксама тэксты з нагоды 170-годдзя нараджэння ў Слонімскім павеце археолага Генрыка Татура і адкрыцця 20 верасня 1929 года ў Слоніме рэгіянальнага музея.<o:p></o:p></span></div>
</div>
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2720044165081464136.post-24471834507293945232016-08-08T10:30:00.000+03:002016-08-08T10:34:29.739+03:00СЁМЫ НУМАР КРАЯЗНАЎЧАГА БЮЛЕТЭНЯ "СЛОНІМСКІ КРАЙ"<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="MsoNormalCxSpFirst" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">Спампаваць № 7 "СК" - <a href="https://drive.google.com/open?id=0B8BA1gxHkJVqeVA2T29TX3l4cUU" target="_blank">тут</a>.</span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://2.bp.blogspot.com/-yBioAyBwlnY/V6g04rW6jgI/AAAAAAAADTg/woSvMvdIA-8-9HKtWIPVyGl2S9ScgFiBACLcB/s1600/Slonimski%2Bkraj.%2B7-2016_01.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" height="400" src="https://2.bp.blogspot.com/-yBioAyBwlnY/V6g04rW6jgI/AAAAAAAADTg/woSvMvdIA-8-9HKtWIPVyGl2S9ScgFiBACLcB/s400/Slonimski%2Bkraj.%2B7-2016_01.jpg" width="282" /></a></div>
<div class="MsoNormalCxSpFirst" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">Пабачы</span><span lang="BE" style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">ў свет сёмы, жнівеньскі нумар краязнаўчага бюлетэня
“Слонімскі край”. Ён адкрываецца двума тэкстамі, прысвечанымі Першай сусветнай
вайне. 7-11 верасня 1915 года слонімскае Замосце было амаль цалкам знішчана ў
выніку боя паміж нямецкімі і рускімі войскамі. На 40 месяцаў пачаўся перыяд
акупацыі. Таксама тэме Першай сусвенай вайны прысвечаны артыкул “Крывавым
следам”. З калекцыі Язэпа Стаброўскага”.
У Слонімскім раённым гісторыка-краязнаўчым музеі
захоўваецца цікавы фотаальбом, складзены заснавальнікам музея і
ўдзельнікам Першай сусветнай вайны
Язэпам Язэпавічам Стаброўскім (1870-1968). Даецца
характарыстыка змешчаных у ім фотаздымкаў.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE" style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">“Слонімскі край” працягвае распавядаць пра слонімскія
кінатэатры, на гэты раз пра міжваенныя – “Вясёлку” і “Мадэрн”.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE" style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">Адзін з тэкстаў прысвечаны даследаванню старажытнага
Слоніма ваўкавыскім археолагам Георгіем Пехам. У нумары таксама маецца ўрывак са
справаздачы пра раскопкі Слоніма ў 1959 годзе.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE" style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">У рубрыцы “Рэдкія выданні” змешчаны матэрыял пра першую
кнігу, прысвечаную Жыровічам і напісаную польскім гісторыкам і публіцыстам
Валер’янам Харкевічам. Кніга з’явілася ў 1930 годзе і была накіраваная ў першую
чаргу для ўдзельнікаў рэлігійных пелігрымак.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE" style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">Адзін з тэкстаў прысвечаны невялічкай слонімскай рачулцы “Вельжабцы”.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE" style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">Шмат матэрыялаў пра таленавітых ураджэнцаў Слонімшчыны. Тут і ўнук паўстанца 1863-1864 гадоў Войцех Корчыц, і Віталь
Скалабан, і Хаім Лейба Шымон Скідзельскі. Два тэкста распавядаюць пра псеўданімы
вядомых слонімскіх дзеячоў – паэтаў Іверса і Леўчыка.<o:p></o:p></span></div>
<br />
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE" style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">Заснавальнікамі і выдаўцамі краязнаўчага бюлетэня
"Слонімскі край" з'яўляюцца: Васіль Герасімчык (рэдактар нумару),
Сяргей Ёрш і Сяргей Чыгрын.<o:p></o:p></span></div>
</div>
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2720044165081464136.post-61597779578794444042016-07-09T14:41:00.000+03:002016-07-09T14:46:39.410+03:00ШОСТЫ НУМАР КРАЯЗНАЎЧАГА БЮЛЕТЭНЯ "СЛОНІМСКІ КРАЙ"<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://1.bp.blogspot.com/-VjebNkHdGgM/V4DihdNOOMI/AAAAAAAACN4/6nha8uMyVJQAjp117ag539yC-vTVdOnagCLcB/s1600/Slonimski%2Bkraj.%2B6-2016_01.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" height="400" src="https://1.bp.blogspot.com/-VjebNkHdGgM/V4DihdNOOMI/AAAAAAAACN4/6nha8uMyVJQAjp117ag539yC-vTVdOnagCLcB/s400/Slonimski%2Bkraj.%2B6-2016_01.jpg" width="282" /></a></div>
<div class="MsoNormalCxSpFirst" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">Выйшаў
новы</span><span lang="BE" style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">, ужо шосты,</span><span style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">
нумар краязнаўчага бюлетэня </span><span lang="BE" style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">“Слонімскі
край”. <o:p></o:p></span><br />
<span style="font-family: times new roman, serif;"><span style="font-size: 18.6667px; line-height: 21.4667px;">Спампаваць - <a href="https://drive.google.com/open?id=0B8BA1gxHkJVqYTFrdm84QldXb1E" target="_blank">тут</a>.</span></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE" style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">Нумар пачынаецца тэкстам пра Слонімскую царкву святой
Тройцы, якая восенню 2015 года засяродзіла на сабе цікавасць грамадскасці.
Прычынаю таго стала з’яўленне “цыбуліны” на будынку царквы. Як паказвае Сяргей
Ёрш на прыкладзе двух фотаздымкаў 1917 года, на Свята-Троіцкай царкве насамрэч
быў купал з чатырохсхільным пакатым пакрыццём.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE" style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> У нумары знайшлося
месца для паведамленняў пра два новыя выданні – кніг Аляксандра Місцюкевіча “Падарожжы па
родных мясцінах. Піронім, Львоўшчына, Ісаевічы, Дзераўная” (Гродна, 2016) і
Сяргея Чыгрына “На радзіме Ігната Дварчаніна: з краязнаўчых вандровак па
Дзятлаўшчыне” (Мінск, “Кнігазбор”, 2016). А таксама рэцэнзія на першую кнігу
пра Слонім на беларускай мове – “Помнікі Слоніма” Валянціны Караткевіч і Анатоля
Кулагіна (Мінск, 1983). Міхась Варанец даслаў свае “Заўвагі да кнігі “Гісторыя
перыядычнага друку Слонімшчыны. 1916-2016”, адказ на якія пад назвай “Больш
дасканалая кніга яшчэ будзе” змясцілі С.Ёрш і С. Чыгрын.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE" style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">У працяг тэмы пра слонімскія пажары, узнятай у мінулым нумары
“Слонімскага края”, з’явіўся тэкст Сяргея Ярша “Як гарэў Слонім у 1915 годзе”.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE" style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">У сувязі з праведзенай у Рэспубліцы Беларусь дэнамінацыяй
актуальнай зрабілася тэма грошай, якая ўздымаецца ў артыкуле “Пра слонімскіх
фальшываманетчыкаў 1930-х гадоў”.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE" style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">“Слонімскі край” працягвае рабіць новыя адкрыцці. На гэты
раз змяшчаецца невялікая зацемка пра невядомага слонімскага іканапісца другой
паловы ХІХ стагоддзя Шорахава. Маюцца таксама зацемкі пра слонімскага паэта,
педагога і краязнаўцу Івана Карповіча (1936-2002), якому 1 ліпеня спаўнілася б
80 гадоў і прафесара Іосіфа Гершэвіча Юдзелевіча (1920-1993) – заслужанага дзеяча
навукі і тэхнікі СССР, доктара хімічных навук.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE" style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">У нумары завяршаюцца публікацыі перакладу з польскай мовы
ўрыўка з кнігі М.Балінскага 1846 года пра Жыровічы і рукапіса Язэпа
Стаброўскага пра паходжанне назвы Слоніма. Цікавасць уяўляе дакумент пра
сустрэчу прадстаўнікоў савецкіх партызан і польскага падполля ў 1943 годзе ў
вёсцы Багданавічы, на якой прысутнічаў Войцех Корчыц, і зацемка пра здымкі на
Слонімшчыне фільма “Паланэз Агінскага”, які выйшаў на экраны ў 1971 годзе.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE" style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">Таксама маецца тэкст пра Слонімскі храм
канонікаў-латэран, закладзенага ў 1650 годзе, моцна пашкоджанага падчас
чэрвеньскіх баёў у Слоніме ў 1941 годзе, рэшткі якога былі ўзарваныя ў 1963
годзе. Сёння на яго месцы знаходзіцца Спаса-Праабражэнскі сабор. А адзін з
матэрыялаў прысвечаны праекту слонімскага дэкана, ксяндза Ігнацыя Расалоўскага
аб перайменаванні вуліц Слоніма ў 1931 годзе.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE" style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">У чэрвені 1941 года за Слонім завязаліся інтэнсіўныя баі
паміж нямецкай і адступаючай савецкай арміямі, што знайшло адлюстраванне ва
ўспамінах стваральніка нямецкіх бранетанкавых войск і камандуючага 2-й танкавай
групы Хейнца Гудэрыяна. Нямецкі генерал мог двойчы загінуць на Слонімшчыне.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE" style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> Заснавальнікамі і выдаўцамі краязнаўчага бюлетэня "Слонімскі край" з'яўляюцца: Васіль Герасімчык, Сяргей Ёрш (рэдактар нумару) і Сяргей Чыгрын.</span></div>
<br />
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<br /></div>
</div>
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2720044165081464136.post-80166765259691218212016-06-09T00:02:00.001+03:002016-06-09T00:12:20.927+03:00ПЯТЫ НУМАР "СЛОНІМСКАГА КРАЯ"<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">Спампаваць № 5 "СК" - <a href="https://drive.google.com/open?id=0B8BA1gxHkJVqd0NKb2k0SzJiTlk" target="_blank">тут</a></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://4.bp.blogspot.com/-SH8ViHUYaVo/V1iHX08ld2I/AAAAAAAACLw/ondOUh74v4sty9gzHMyMdC7wVXcjZFusgCLcB/s1600/%25D0%25A1%25D0%25BB%25D0%25BE%25D0%25BD%25D1%2596%25D0%25BC%25D1%2581%25D0%25BA%25D1%2596%2B%25D0%25BA%25D1%2580%25D0%25B0%25D0%25B9.%2B%25D0%25BD%25D1%2583%25D0%25BC%25D0%25B0%25D1%2580%2B5.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" height="320" src="https://4.bp.blogspot.com/-SH8ViHUYaVo/V1iHX08ld2I/AAAAAAAACLw/ondOUh74v4sty9gzHMyMdC7wVXcjZFusgCLcB/s320/%25D0%25A1%25D0%25BB%25D0%25BE%25D0%25BD%25D1%2596%25D0%25BC%25D1%2581%25D0%25BA%25D1%2596%2B%25D0%25BA%25D1%2580%25D0%25B0%25D0%25B9.%2B%25D0%25BD%25D1%2583%25D0%25BC%25D0%25B0%25D1%2580%2B5.jpg" width="226" /></a></div>
<span style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">Выйшаў 5-ы нумар краязнаўчага бюлетэня
"Слонімскі край", выданнем якога займаюцца Васіль Герасімчык
(рэдактар нумару), Сяргей Ёрш і Сяргей Чыгрын. Новы нумар распачынаецца
артыкулам пра Мілавідскую бітву, якая адбылася 3 чэрвеня 1863 года і з'яўляецца
вышэйшай кропкай уздыму нацыянальна-вызваленчага паўстання 1863-1864 гадоў у
Беларусі і Літве.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">Адзін з тэкстаў нумару прысвечаны
гісторыі Слонімскай сінагогі, пабудаванай у 1642 годзе. Матэрыял багата
ілюстраваны. Напрыканцы траўня з'явілася навіна пра жаданне слонімскіх уладаў
пры дапамозе Ізраіля ператварыць сінагогу ў музей яўрэйскай культуры. Гэта
чарговая рэінкарнацыя ідэі пачатку 2000-х гадоў, якая да сённяшняга часу
працягвае заставацца ідэяй. У нумары таксама друкуецца пераклад урыўка з кнігі
польскага гісторыка ХІХ стагоддзя М. Балінскага пра Жыровічы.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">Цікавым матэрыялам з'яўляецца публікацыя
рукапіса стваральніка краязнаўчага музея Язэпа Стаброўскага пра паходжанне
назвы Слоніма. </span><br />
<span style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">У працяг артыкула з мінулага нумара "Слонімскага
края" з'явіўся тэкст, напісаны Сяргеем Ёршам, пра знойдзены ў Слонімскім раённым гісторыка-краязнаўчым музеі </span><span style="font-family: "times new roman", serif; font-size: 18.6667px; line-height: 21.4667px; text-indent: 37.7953px;">пад час прагляду архіву паэта Гальяша Леўчыка (1880-1944)</span><span style="font-family: "times new roman", serif; font-size: 14pt; line-height: 115%; text-indent: 1cm;"> рукапіс слонімскага паэта
Язэпа Вількоўшчыка (1898-1984).</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">Яшчэ адзін артыкул прысвечаны публікацыям пра слонімскіх паэтаў (Сяргей Хмара і Анатоль Іверс) на старонках газеты
"Літаратура і мастацтва" ў 1939-1940 гадах.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">Завяршаецца нумар тэкстам пра Слонімскія
пажары 1848, 1875 і 1881 гадоў.<o:p></o:p></span></div>
</div>
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2720044165081464136.post-89584257107272315562016-05-08T20:30:00.002+03:002016-05-08T20:44:38.639+03:00ВЫЙШАЎ ЧАЦВЁРТЫ НУМАР БЮЛЕТЭНЯ "СЛОНІМСКІ КРАЙ"<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://2.bp.blogspot.com/-HBnypc9w2d0/Vy922QEmuyI/AAAAAAAACLQ/KQq8ELh_2kg3KL4f0b-fi1JFJbR5x9YhgCLcB/s1600/Slonimski%2Bkraj.%2B4-2016_01.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" height="320" src="https://2.bp.blogspot.com/-HBnypc9w2d0/Vy922QEmuyI/AAAAAAAACLQ/KQq8ELh_2kg3KL4f0b-fi1JFJbR5x9YhgCLcB/s320/Slonimski%2Bkraj.%2B4-2016_01.jpg" width="226" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">Пабачы</span><span lang="BE" style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">ў свет чарговы нумар краязнаўчага бюлетэня “Слонімскі
край” (спампаваць - <a href="https://drive.google.com/open?id=0B8BA1gxHkJVqa0RNM1Z4WTVEVFU" target="_blank">тут</a>).<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE" style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">У ім больш
дзесятка тэкстаў на разнастайныя тэмы з гісторыі Слонімшчыны, вялікая колькасць
выяў.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE" style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">Сярод іх артыкул Сяргея Ярша “Слонім на старонках нямецкай газеты
1916-1918”, прысвечаны матэрыялам пра наш горад з газеты “Deutsche
Kriegszeitung von Baranowitschi" часоў першай сусветнай. Адна са старонак бюлетэня цалкам адведзена пад выявы, якія характарызуюць наш горад у час вайны. Яшчэ
адзін тэкст Сяргея Ярша пра “мора Герадота” каля Слоніма на шведскай карце </span><span lang="EN-US" style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">XVII</span><span lang="EN-US" style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BE" style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">стагоддзя, які працягвае тэму нашай картаграфічнай
спадчыны, распачатай у мінулым нумары.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE" style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">Цікавы матэрыял Сяргея Чыгрына пра
кінатэатры “Мадэрн” і “Мір”, апошні з якіх закрылі ў сакавіку 2016 года, амаль
праз 57 гадоў пасля яго адкрыцця (на кастрычніцкія святы ў 1959 годзе). <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE" style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">Адзін з
артыкулаў прысвечаны князям Слонімскага княства, якія правілі ім у ХІІІ-</span><span lang="EN-US" style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">XIV</span><span lang="BE" style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">
стагоддзях, калі ішоў працэс гартавання Вялікага княства Літоўскага.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE" style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">У нумары
змешчана апошняя частка ўспамінаў Васіля Супруна пра даследаванні Жыровіцкай
святыні, якія друкаваліся і ў двух папярэдніх нумарах.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE" style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">Бюлетэнь
працягвае знаёміць з выданнямі па гісторыі Слоніма. На гэты раз даецца аналіз
кнігі Івана Ануфрыевіча Раманоўскага “Прошлое
из жизни города Слонима” (1898).<o:p></o:p></span></div>
<br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE" style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">Таксама ў
нумары змешчаны ўспаміны першага рэдактара слонімскай раённай газеты “Вольная
праца” Іосіфа Чарняўскага, лісты і паштоўкі слонімскага паэта Анатоля Іверса да
літаратуразнаўцы Уладзіміра Калесніка і інфармацыя пра знойдзеныя рукапісы
паэта Язэпа Вількоўшчыка.<o:p></o:p></span><br />
<span lang="BE" style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">Рэдактар чацвёртага нумару бюлетэня "Слонімскі край" - Сяргей Ёрш. Аўтары: Сяргей Ёрш, Сяргей Чыгрын і Васіль Герасімчык.</span></div>
</div>
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2720044165081464136.post-39594591619720216932016-04-08T22:36:00.001+03:002016-04-11T20:11:27.229+03:00ТРЭЦІ НУМАР КРАЯЗНАЎЧАГА БЮЛЕТЭНЯ "СЛОНІМСКІ КРАЙ"<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="BE" style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt;">"Слонімскі край", № 3. Спампаваць - <a href="https://drive.google.com/open?id=0B8BA1gxHkJVqTzlscEQ0LW96TzQ" target="_blank">тут</a>.</span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://1.bp.blogspot.com/-9a9LW2HbqlM/VwvatvOK5OI/AAAAAAAACCA/tnUlTAKi_pIjxhgJrIXRRNPmN0p6k8NUA/s1600/Slonimski%2Bkraj.%2B3-2016.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" height="320" src="https://1.bp.blogspot.com/-9a9LW2HbqlM/VwvatvOK5OI/AAAAAAAACCA/tnUlTAKi_pIjxhgJrIXRRNPmN0p6k8NUA/s320/Slonimski%2Bkraj.%2B3-2016.jpg" width="226" /></a></div>
<span lang="BE" style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt;">Выйшаў новы
нумар “Слонімскага края”. Гэта ўжо трэці нумар краязнаўчага бюлетэня,
прысвечанага Слонімшчыне.<o:p></o:p></span></div>
<div class="a" style="text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="BE" style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt;">У новы нумар увайшлі артыкулы, прысвечаныя пытанню аб
месцы ўзнікнення старажытнага Слоніма. Так, у артыкуле Сяргея Ярша прыводзіцца
пераклад з тэўтонскага дакумента “</span><span style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt;">Die</span><span style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt;">Littauischen</span><span style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt;">Wegeberichte</span><span lang="BE" style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt;">”, дзе маецца ўзгадка пра Слонім, якая ўскосна пацвярджае
наяўнасць у горадзе замка на правым беразе ракі Шчары<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="BE" style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt;">Сяргей
Чыгрын прысвячае артыкул “Кіраўнік патрыятычнай “Чайкі” Васілю Супруну. Ён
нарадзіўся 10 сакавіка 1926 года ў вёсцы Глоўсевічы і зрабіў важкі ўнёсак у
вывучэнне роднага края. Яго кнігі і сёння карыстаюцца вялікай пашанай і
папулярнасцю. Праведзеныя ім археалагічныя даследаванні здзіўляюць сваім
маштабам і ахопам. </span><span style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt;">Апантаны
любімай справай чалавек, да самай смерці самааддана працаваў на карысць роднага
края. Напамінам пра Васіля Рыгоравіча Супруна слонімцам застаюцца яго кнігі,
сярод якіх вылучаецца «Дзеі над Шчарай».</span><span lang="BE" style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt;"> У нумары
змяшчаецца працяг успамінаў Васіля Супруна пра даследаванні Жыровіцкай святыні.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="BE" style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt;">Адзін з
матэрыялаў прысвечаны дзейнасці ў Слоніме ў 1924-1928 гадах
этнаграфічна-археалагічнага таварыства.<o:p></o:p></span></div>
<br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="BE" style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 14.0pt;">Таксама ў
бюлетэні змяшчаюцца артыкулы пра планы Слоніма ў фондах Гродзенскага
дзяржаўнага гісторыка-археалагічнага музея, агляды кніжак Александровіча і
Мялешкі, прысвечаных гісторыі Слонімшчыны і малавядомы аўтабіяграфічны твор
Сяргея Хмары – “Сымонка”.<o:p></o:p></span></div>
</div>
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2720044165081464136.post-8162183008522239562016-03-01T23:35:00.000+03:002016-03-02T18:07:56.169+03:00100 ГАДОЎ СЛОНІМСКАМУ ПЕРЫЯДЫЧНАМУ ДРУКУ (СЛОНІМСКІ КРАЙ, № 2)<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://2.bp.blogspot.com/-ct6X5aJazYk/VtX69vlnhXI/AAAAAAAAB9s/DcwWufxQUOU/s1600/%25E2%2584%2596%2B2.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" height="320" src="https://2.bp.blogspot.com/-ct6X5aJazYk/VtX69vlnhXI/AAAAAAAAB9s/DcwWufxQUOU/s320/%25E2%2584%2596%2B2.jpg" width="226" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 48.75pt; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-size: 18.6667px;">"СЛОНІМСКІ КРАЙ"(№ 2) - спампаваць <a href="https://drive.google.com/file/d/0B8BA1gxHkJVqdDQwVzVscjl0d2M/view?usp=sharing" target="_blank">тут</a></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 48.75pt; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE" style="font-size: 14.0pt; mso-ansi-language: BE;"><i><br /></i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 48.75pt; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE" style="font-size: 14.0pt; mso-ansi-language: BE;"><i>Пабачыў свет другі нумар краязнаўчага бюлетэня "Слонімскі край", прысвечаны стагоддзю перыядычнага друку Слонімшчыны.</i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 48.75pt; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE" style="font-size: 14.0pt; mso-ansi-language: BE;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 48.75pt; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "times" , "times new roman" , serif;"><span lang="BE" style="font-size: 14.0pt; mso-ansi-language: BE;">Гэтая юбілейная дата
з’явілася нечакана. Доўгі час даследчыкі спрабавалі вызначыць, якая ж газета на
Слонімшчыне была першай? Не выключалася, што гэта — яўрэйскія ці польскія
выданні, альбо савецкая “вусная газета” (адзіная ў гісторыі нашага горада). І
раптам даведваемся, што не, першай была газета на нямецкай мове. І яна гумарыстычная!
Першы нумар <b>“</b></span><b><span lang="EN-US" style="font-size: 14.0pt; mso-ansi-language: EN-US;">Der</span></b><b><span lang="EN-US" style="font-size: 14.0pt; mso-ansi-language: BE;"> </span></b><b><span lang="EN-US" style="font-size: 14.0pt; mso-ansi-language: EN-US;">Schara</span></b><b><span lang="BE" style="font-size: 14.0pt; mso-ansi-language: BE;"> — </span></b><b><span lang="EN-US" style="font-size: 14.0pt; mso-ansi-language: EN-US;">Lurch</span></b><b><span lang="BE" style="font-size: 14.0pt; mso-ansi-language: BE;">”</span></b><span lang="BE" style="font-size: 14.0pt; mso-ansi-language: BE;"> (“Шчараўская Жаба”)
выйшаў дзесьці ў пачатку вясны 1916-га. Шкада, але ён не захаваўся.<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 48.75pt; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE" style="font-size: 14.0pt; mso-ansi-language: BE;"><span style="font-family: "times" , "times new roman" , serif;">Так, газету выдавалі не мясцовыя
жыхары, а нямецкія вайскоўцы, акупанты (ішла Першая сусветная вайна і Слонім
быў у прыфрантавой зоне). Слонімцы ўвогуле маглі яе не бачыць. Але факт ёсць
фактам — гэта было першае перыядычнае выданне ў нашым горадзе. Таму і адчуваем
супярэчлівыя пачуцці: ёсць юбілей, але наўрад ці наладзім яго святкаванне... <o:p></o:p></span></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span lang="BE" style="font-size: 14pt;"><span style="font-family: "times" , "times new roman" , serif;">За гэтыя 100 гадоў у Слоніме і на Слонімшчыне выйшлі
больш за сотню перыядычных выданняў — газет, часопісаў, самвыдату. Асабліва
плённым стаў перыяд незалежнай Рэспублікі Беларусь. Найлепшыя творчыя сілы
спрычыніліся да выдання самай разнастайнай перыёдыкі. Па ёй можна вывучаць
гісторыю Слонімшчыны. Адзінае, што заклапочвае — гэта мінімальная прысутнасць
матэрыялаў на беларускай мове ў слонімскіх і жыровіцкіх выданнях у апошнія гады.</span></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span lang="BE" style="font-size: 14pt;"><span style="font-family: "times" , "times new roman" , serif;"><br /></span></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "times" , "times new roman" , serif;"><span lang="BE" style="font-size: 14pt;">Выдаўцы: Васіль Герасімчык, </span><span style="font-size: 14pt;">Сяргей Ёрш (рэдактар нумару), Сяргей Чыгрын.</span></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
</div>
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2720044165081464136.post-6900101984872386682016-02-04T23:41:00.001+03:002016-02-04T23:41:13.793+03:00СЛОНІМСКІ КРАЙ - НОВЫ КРАЯЗНАЎЧЫ БЮЛЕТЭНЬ!<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; margin-left: 1em; text-align: right;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://2.bp.blogspot.com/-Swa8_rnQ3CY/VrO1pavVWZI/AAAAAAAAB4o/FPl5fK663K4/s1600/%25D0%25A1%25D0%259B%25D0%259E%25D0%259D%25D0%2586%25D0%259C%25D0%25A1%25D0%259A%25D0%2586%2B%25D0%259A%25D0%25A0%25D0%2590%25D0%2599.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="320" src="https://2.bp.blogspot.com/-Swa8_rnQ3CY/VrO1pavVWZI/AAAAAAAAB4o/FPl5fK663K4/s320/%25D0%25A1%25D0%259B%25D0%259E%25D0%259D%25D0%2586%25D0%259C%25D0%25A1%25D0%259A%25D0%2586%2B%25D0%259A%25D0%25A0%25D0%2590%25D0%2599.jpg" width="228" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: small;">Першая старонка<br />краязнаўчага бюлетэня<br />"Слонімскі край"</span></td></tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;"><a href="https://drive.google.com/file/d/0B8BA1gxHkJVqdEVoZHJ4cjQ1YnM/view?usp=sharing" target="_blank"><span style="color: black;">Спампаваць тут</span><span style="color: red;"> - Слонімскі край № 1, 2016.</span></a></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Вось
і дачакаліся мы
гэтай падзеі. Слонімшчына, нарэшце, мае
сваё краязнаўчае выданне! Сціплае, яшчэ
ў нечым недасканалае, але
зробленае з шчырай любоўю
да нашай слонімскай зямлі, да яе
гісторыі. Яно з’явілася, дзякуючы намаганням некалькіх краязнаўцаў. Хтосьці з нас жыве
ў Слоніме, кагосьці
лёс закінуў у іншыя
гарады Беларусі, але сувязь
з родным горадам
з-за гэтага не губляецца.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">У
2000 годзе з’явіліся два
нумары краязнаўчага квартальніка “Слонімскі
край”. На жаль, ён
тады спыніў свой выхад і ўжо не аднавіўся. Нашае выданне
— новае. Пакуль мы не маем магчымасці рабіць часопіс, выдаем бюлетэнь.
Спадзяемся, што зробім яго
перыядычным выданнем,
цікавым для слонімцаў, якія
хочуць ведаць пра мінуўшчыну
свайго краю. <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">“Слонімскі край”
з’явіўся не на пустым
месцы. Перад намі працавалі такія
краязнаўцы, як Язэп Стаброўскі,
Гальяш Ляўковіч, Годэль Гольдберг, Віктар Клімкевіч,
Сяргей Новік, Васіль Супрун,
Міхаіл Рылко ды шмат
іншых. Іх напрацоўкі, планы, ідэі
будуць намі ўлічвацца, развівацца. Спадзяемся, гэтая
повязь, пераемнасць
захаваецца і ў будучыні.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Наша
зямля багатая на помнікі,
знакамітых людзей і гістарычныя падзеі. З небыцця
вяртаюцца шматлікія старонкі айчыннай гісторыі,
у выніку чаго высвятляецца,
што край наш хавае яшчэ шмат таямніц.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Некаторыя нумары
“СК” будуць тэматычныя. Тэма гэтага
нумару — “Таямніцы слонімскай гісторыі”. <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Рэдакцыя
заклікае да супрацоўніцтва краязнаўцаў, даследчыкаў. Чакаем
вашых матэрыялаў. Кожны слонімец, дзе
б ён не
жыў, можа падзяліцца на старонках
нашага выдання сваімі разважаннямі, успамінамі пра
сваю малую радзіму.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">***<o:p></o:p></span></div>
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: RU; mso-bidi-language: AR-SA; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin;">Замовы на
атрыманне электроннай версіі будучых нумароў “СК” дасылайце на
нашу пошту:
slonimskikraj@gmail.com</span></div>
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2720044165081464136.post-3629072202617905862015-09-20T23:26:00.001+03:002015-09-20T23:26:32.141+03:00Слонімскі эпізод “Зніклага свету” Рамана Вішняка<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 14pt; line-height: 115%;">Да Вялікай Айчыннай вайны асноўную частку насельніцтва Слоніма, як і
пераважнай большасці іншых гарадоў Беларусі, складалі габрэі. Сёння аб іх прысутнасці
ў горадзе нагадваюць разбураемая часам і людзьмі галоўная сінагога побач з
цэнтральным кірмашом, некалькі будынкаў былых малітоўных дамоў, ды
аднапавярховыя і двухпавярховыя домікі на цэнтральных вуліцах, на якіх яшчэ ў
30-х гадах мінулага стагоддзя прысутнічалі шыльды на польскай ды габрэйскай
мовах з назвамі шматлікіх крамаў.</span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="http://2.bp.blogspot.com/-ei0PEB5pqC4/Vf8TxucpEAI/AAAAAAAABqE/BwbMJfg3ZLw/s1600/vishniac_roman_el_94a_1_2008_1_448519_displaysize.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="315" src="http://2.bp.blogspot.com/-ei0PEB5pqC4/Vf8TxucpEAI/AAAAAAAABqE/BwbMJfg3ZLw/s400/vishniac_roman_el_94a_1_2008_1_448519_displaysize.jpg" width="400" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 14pt; line-height: 115%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BE" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BE;">Сёння ў інтэрнэце можна знайсці багата фотаздымкаў, якія выстаўляюць як
калекцыянеры, так і нашчадкі слонімскіх габрэяў, цудам уратаваныя ад
фашыстоўскай завірухі.</span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="http://3.bp.blogspot.com/-CMsCgiiVq3s/Vf8VUT61hQI/AAAAAAAABrM/WbX6KBkEPso/s1600/RV_2_047_010_413771_displaysize.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="227" src="http://3.bp.blogspot.com/-CMsCgiiVq3s/Vf8VUT61hQI/AAAAAAAABrM/WbX6KBkEPso/s320/RV_2_047_010_413771_displaysize.jpg" width="320" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 14pt; line-height: 115%;">Аднак сярод гэтай безлічы графічных сведкаў мінуўшчыны
асабліва вылучаюцца фотаздымкі Рамана Вішняка (Roman Vishniac, 1897-1990), які
ў 1930-я гады ў складзе дабрачыннай арганізацыі “Джойнт” здзейсніў
чатырохгадовае падарожжа па Усходняй Еўропе з мэтаю збора сродкаў для дапамогі
бедных габрэйскім абшчынам. Вынікам працы Вішняка сталі 16000 фотаздымкаў.</span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="http://1.bp.blogspot.com/-l9Vya7Ukx40/Vf8T_0pdpwI/AAAAAAAABqQ/mo86twjYZrc/s1600/A%2BJewish%2Bbaker%252C%2BSlonim.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"></a><a href="http://1.bp.blogspot.com/-iUEahtDPAvw/Vf8T_z7J3jI/AAAAAAAABqU/qqVOoEUt2EQ/s1600/My%2Bcoachman.%2BSlonim.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"></a><a href="https://4.bp.blogspot.com/-PEewyO0L_Y4/Vf8UOxGFMTI/AAAAAAAABqk/zHeX87b-h-Q/s1600/RV_1_077_02_420331_displaysize.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" height="320" src="http://4.bp.blogspot.com/-PEewyO0L_Y4/Vf8UOxGFMTI/AAAAAAAABqk/zHeX87b-h-Q/s320/RV_1_077_02_420331_displaysize.jpg" width="262" /></a><img border="0" height="320" src="http://1.bp.blogspot.com/-iUEahtDPAvw/Vf8T_z7J3jI/AAAAAAAABqU/qqVOoEUt2EQ/s320/My%2Bcoachman.%2BSlonim.jpg" width="240" /></div>
<br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://1.bp.blogspot.com/-l9Vya7Ukx40/Vf8T_0pdpwI/AAAAAAAABqQ/mo86twjYZrc/s1600/A%2BJewish%2Bbaker%252C%2BSlonim.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="320" src="http://1.bp.blogspot.com/-l9Vya7Ukx40/Vf8T_0pdpwI/AAAAAAAABqQ/mo86twjYZrc/s320/A%2BJewish%2Bbaker%252C%2BSlonim.jpg" width="227" /></a></div>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BE" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BE;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 14pt; line-height: 115%;">На яго фотаздымках самыя простыя габрэі: вучні ешыў, равіны, гандляры і
рамеснікі, старыя і маладыя, жанчыны і мужчыны, адлюстравана таксама
асяроддзе, у якім яны пражываюць. Дакладней, пражывалі. Гэта вельмі
пранікнёныя, публіцыстычныя выявы прадстаўнікоў таго свету, які паглынула
полымя Халакосту.</span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="http://2.bp.blogspot.com/-2ydH7HdGNTo/Vf8T_w_C0dI/AAAAAAAABqM/Dy0qEbqTST8/s1600/RV_2_037_04_440092_displaysize.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="320" src="http://2.bp.blogspot.com/-2ydH7HdGNTo/Vf8T_w_C0dI/AAAAAAAABqM/Dy0qEbqTST8/s320/RV_2_037_04_440092_displaysize.jpg" width="240" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BE" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BE;">Большасць сваіх фотаздымкаў Вішняк рабіў схаваным пад адзежаю фатаапаратам,
пакідаючы вобразы людзей, якія нават не падазравалі, што іх здымаюць. Тых, каго
намагаўся “захаваць” Вішняк, адкрыта прапануючы ім сфатаграфавацца, амаль
заўсёды адмаўлялі яму ў гэтым. Таму прымяненне “схаванай камеры” яшчэ больш
падкрэслівае дакументальны характар твораў Вішняка.</span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="http://4.bp.blogspot.com/-bg3jlQNYo8k/Vf8UyJSBNmI/AAAAAAAABqw/yo_K8-3algI/s1600/vishniac_roman_1992_125a_452408_displaysize.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="320" src="http://4.bp.blogspot.com/-bg3jlQNYo8k/Vf8UyJSBNmI/AAAAAAAABqw/yo_K8-3algI/s320/vishniac_roman_1992_125a_452408_displaysize.jpg" width="262" /></a><a href="http://4.bp.blogspot.com/-CoUqNxhwW-0/Vf8UxP8AuyI/AAAAAAAABqs/3q9R7uDR4d4/s1600/RV_4_005_01_438070_displaysize.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="320" src="http://4.bp.blogspot.com/-CoUqNxhwW-0/Vf8UxP8AuyI/AAAAAAAABqs/3q9R7uDR4d4/s320/RV_4_005_01_438070_displaysize.jpg" width="257" /></a></div>
<br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BE" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BE;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BE" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BE;">“Я не мог выратваць мой
народ, я змог выратваць толькі успаміны пра яго. Схаваны фатаапарат для
здымання народа, які не хацеў, каб яго здымалі, можа вам падацца дзіўным. Ці
было гэта вар’яцтвам: без канца пераходзіць межы, рызыкуючы кожны раз жыццём?
Якім бы не было пытанне – адказ заўсёды адзін і той жа: пабтрэбна было гэта
рабіць. Я адчуваў, што свет будзе ахоплены вар’яцкім ценем нацызму і гэта
прывядзе да знішчэння народа, што не застанецца ніводнага сведкі, які б змог
нагадаць пра трагедыю. Я ведаў, што павінен зрабіць так, каб знікаючы свет не
быў сцёрты цалкам”, - узгадваў Раман Вішняк.<o:p></o:p></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="http://1.bp.blogspot.com/-Ezf0EzomdFU/Vf8VBhgd5bI/AAAAAAAABrE/ZpCfS_aeDsE/s1600/vishniac_roman_el_97a_1_2008_1_410480_displaysize.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="256" src="http://1.bp.blogspot.com/-Ezf0EzomdFU/Vf8VBhgd5bI/AAAAAAAABrE/ZpCfS_aeDsE/s320/vishniac_roman_el_97a_1_2008_1_410480_displaysize.jpg" width="320" /></a><a href="http://4.bp.blogspot.com/-s2NxniY5VrY/Vf8U_7GMFuI/AAAAAAAABq8/mXZRJKRNiD0/s1600/RV_2_045_05_450552_displaysize.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="320" src="http://4.bp.blogspot.com/-s2NxniY5VrY/Vf8U_7GMFuI/AAAAAAAABq8/mXZRJKRNiD0/s320/RV_2_045_05_450552_displaysize.jpg" width="240" /></a></div>
<br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 14pt; line-height: 115%;">На фотаздымках Вішняка мы бачым як самых звычайных жыхароў Слоніма, так і
абрысы самога горада, нямога сведкі цяжкай гісторыі людзей, якія яшчэ ня так
даўно шпацыравалі яго вуліцамі, каб пазней быць растралянымі ў яго ваколіцах.</span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="http://3.bp.blogspot.com/-uPLqqC5A5sQ/Vf8VeYGPJmI/AAAAAAAABrY/oJw6ZpVCJQs/s1600/RV_2_047_013_423651_displaysize.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="320" src="http://3.bp.blogspot.com/-uPLqqC5A5sQ/Vf8VeYGPJmI/AAAAAAAABrY/oJw6ZpVCJQs/s320/RV_2_047_013_423651_displaysize.jpg" width="227" /></a><a href="http://2.bp.blogspot.com/-Zr9bbTchEcg/Vf8Vecj9XHI/AAAAAAAABrU/0Sq1lb0VrgM/s1600/RV_2_047_012_452906_displaysize.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="320" src="http://2.bp.blogspot.com/-Zr9bbTchEcg/Vf8Vecj9XHI/AAAAAAAABrU/0Sq1lb0VrgM/s320/RV_2_047_012_452906_displaysize.jpg" width="227" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
</div>
Unknownnoreply@blogger.com0Слоним, Беларусь53.0875127 25.30871920000004153.011209699999995 25.14735770000004 53.1638157 25.470080700000043tag:blogger.com,1999:blog-2720044165081464136.post-2552526848718618732015-03-24T02:13:00.001+03:002015-03-24T13:40:58.128+03:00ПЕХ Г.И. РАСКОПКИ ДРЕВНЕГО СЛОНИМА.<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; margin-left: 1em; text-align: right;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="http://4.bp.blogspot.com/--5AHLfxMmYw/UXw92m_nPtI/AAAAAAAAAXo/kiv16MbmVTQ/s1600/%D1%80%D0%B0%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%BF%D0%BA%D1%96%2B1959.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="http://4.bp.blogspot.com/--5AHLfxMmYw/UXw92m_nPtI/AAAAAAAAAXo/kiv16MbmVTQ/s1600/%D1%80%D0%B0%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%BF%D0%BA%D1%96%2B1959.jpg" height="213" width="320" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: small;">Раскопкі слонімскага Замчышча (1959)</span></td></tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BE;"><i><span style="color: lime;">У 1946 годзе ў
Слонім да свайго сябры І. Стаброўскага завітаў ваўкавыскі даследчык Г. Пех, які
пры аглядзе ў даваенны час шчыльна забудаванага Замчышча ў вырытай на яго
тэрыторыі траншэі на глыбіні каля двух метраў знайшоў некалькі фрагментаў
сярэднявечнай керамікі і кавалак шклянога бранзалета жоўтага колеру. Знойдзеныя
прадметы сталі падставаю для правядзення на Замчышчы архелагічных раскопак у
1959 годзе, у выніку якіх быў лакалізаваны гістарычны цэнтр Слоніма. Па выніках
раскопак у 1966 годзе з’явіўся невялікі артыкул Г. Пеха.</span></i><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BE;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BE;"><b>Пех Г.И.
Раскопки древнего Слонима // Древности Белоруссии. Минск, 1966. С. 276-279.</b><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"><b>(с. 276)</b> </span><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 14pt; line-height: 115%; text-indent: 1cm;">Слоним (летописный Вослоним, Услоним) –
районный центр Гродненской области, расположен на берегах реки Щары – левом
притоке Немана. Местность, в которой возник Слоним, была заселена славянским
племенем дреговичей.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">В начале второй половины Х</span><span lang="BE" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BE;">ІІІ </span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">века Ипатьевская летопись упоминает
о Слониме во время походов галицкого князя Даниила Романовича, когда он
освобождает ряд русских городов, подпавших к этому времени под власть князя
Миндовга.<o:p></o:p></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="http://4.bp.blogspot.com/-nCW6vhtZhl0/VRCdX1ovDYI/AAAAAAAABgo/CNpulG7M9ew/s1600/Screenshot_1.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" src="http://4.bp.blogspot.com/-nCW6vhtZhl0/VRCdX1ovDYI/AAAAAAAABgo/CNpulG7M9ew/s1600/Screenshot_1.jpg" height="320" width="218" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">В 1252 году Слоним, вместе с Волковыском,
был включен в состав владений Галицко-Волынской Руси. В 1254/55 гг. на
основании Холмского договора эти города принадлежали Роману Данииловичу – сыну
Даниила Романовича. Когда часть русских земель в 1281 г. отошла к Литве, Слоним
как видно из летописи, еще составлял удел «князя Вослонимского» - Василько
Романовича. Это был, по-видимому, последний из русских князей, владевший
Слонимом. В конце Х</span><span lang="BE" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BE;">ІІІ в. </span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">город
оказался под властью Литвы вместе с Волковыском, Гродно и Новогрудком.
Летописные сведения о Слониме крайне незначительны. Чтобы решить вопрос о
происхождении города, а также представить его быт и культуру, необходимо было
провести археологические работы на его территории.</span><span lang="BE" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BE;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BE;">В 1946 году
при осмотре разрушенного во время войны района города, где находится “Замчище”,
автору настоящего сообщения удалось обнаружить в профиле вырытой траншеи
обломок ложновитого стеклянно браслета и несколько фрагментов типичной
древнерусской керамики. В 1959 году на этой возвышенности, где по свидетельтву
польских хроник располагался средневековый укрепленный замок, построенный
(1520) королевским наместником Иоанном Радзивиллом, был заложен раскоп в 64 кв.
м. Раскоп в </span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">процессе работ пришлось сократить до 48 кв.м., ибо
мощность культурного слоя достигала 5 метров.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">При раскопках были найдены предметы
хозяйственной деятельности, типичные для населения древнерусских городов <b>(с. 277)</b> Х</span><span lang="BE" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BE;">ІІ</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">-</span><span lang="BE" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BE;">ХІІІ </span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">вв. Прекрасная сохранность дерева, благодаря влажной
почве, дала возможность определить в толще культурных слоев остатки многих
построек, относящихся к различным историческим периодам. Основным типом жилой
постройки являлся небольшой срубный дом, характерный для древнерусских городов
лесной полосы. Одно жилище было разделено внутри перегородкой на две части в
имело в углу печь, сложенную из валунных камней. Все постройки рублены «в
обло" из сосны или дуба. На настилы и тын употребляли другие породы дерева
- березу и осину. Возле жилищ находились хозяйственные постройки.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">Обнаруженные, жилища-мастерские
принадлежали челяди и ремесленникам. Основную массу ремесленников составляли
кожевники - сапожники, о чем говорят найденные в большом количестве обрезки
кожи, представляющие собой отходы сапожного ремесла. Есть целые башмаки,
орнаментированные вышивкой и кожаные поршни.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">Хорошо сохранились деревянные изделия,
среди которых имеются детали ткацкого стана, 4 веретена, 2 вилки для кудели, 4
колотушки для льна, причем одна из них с опознавательным знаком в виде
прочерченного креста. Местные резчики изготовляли также столовую посуду.
Обнаружены ковш, кубок, обломки чашки, тарелки, ложка, изготовленные из березы.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">В слоях пожарища найдены обгоревшие
предметы: клепки от ушата, заготовка для черпака, а также детские игрушки – лук
и рукоять меча, аналогичная найденной при раскопках древнего Гродно.<o:p></o:p></span></div>
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; margin-left: 1em; text-align: right;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="http://4.bp.blogspot.com/-r64fv_EOLa4/UXw96UseTSI/AAAAAAAAAXw/Ml0McdY7v6o/s1600/%D0%BF%D0%B5%D1%85%2B%D0%B3%D0%B5%D0%BE%D1%80%D0%B3%D1%96%D0%B9%2B%D1%96%D0%BE%D1%81%D1%96%D1%84%D0%B0%D0%B2%D1%96%D1%871.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="http://4.bp.blogspot.com/-r64fv_EOLa4/UXw96UseTSI/AAAAAAAAAXw/Ml0McdY7v6o/s1600/%D0%BF%D0%B5%D1%85%2B%D0%B3%D0%B5%D0%BE%D1%80%D0%B3%D1%96%D0%B9%2B%D1%96%D0%BE%D1%81%D1%96%D1%84%D0%B0%D0%B2%D1%96%D1%871.jpg" height="320" width="216" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: small;">Г.Пех</span></td></tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">Керамика гончарная типично
древнерусская. Сосуды коричневато-красного цвета с округлыми плечиками имеют
примесь дресвы, которая заметно выступает на днищах. Венчики отогнуты наружу, в
некоторых случаях профилированы и имеют бороздки. Среди сосудов преобладают
обыкновенные горшки с линейным орнаментом. Волнистый орнамент на сосудах
встречается редко, а еще реже - резной орнамент в "ёлочку" и с
наколами. С карнизиком найден только один экземпляр керамики. Украшен он грубой
насечкой елочного типа.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">Наряду с деревообделочным существовало и
костерезное ремесло, Представлено оно многочисленными заготовками и отходами производства. <b>(с. 278)</b> Найдены готовые костяные изделия – накладки, украшенные линейным и циркульным
орнаментом, шахматная фигура в виде жолудя, игральная косточка с «глазками»,
застежка к одежде и пр.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">Найденные в различных слоях железные шлаки
и крицы свидетельствуют о существовании железоделательного ремесла. Из готовых
железных изделий назовем ножи, шарнирные ножницы, кресало для высекания огня,
рыболовную острогу, дроволазный шип, различные шилья, гвозди и пр.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">Местные мастера занимались обработкой
цветных металлов. Встречена двухчастная литейная формочка. Изготовленная из
плотного известняка, она служила для отливки 3-х звеньев цепочки в форме восьмерок.
Найден фрагмент оловянного створчатого браслета-наруча с ложнозерненым узором.
С ювелирным местным производством, вероятно, связаны находки крупного оплавленного
в огне куска свинца и небольшие кусочки тонкого листового золота. Предметы из
цветных металлов представлены обломком ленточного медного браслета, бронзовым
браслетом из полукруглого дрота, украшенного косой насечкой, медным щитком от серьги
в форме полумесяца.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">Среди остатков хлевов в слое навоза
весьма хорошо сохранились кусок редкосвязанной шерстяной ткани (шаль), овечья
шерсть, птичьи перья и скорлупа яиц. На редкость хорошо сохранились зерна
проса, семена льна, траста, солома, камыш, листья, жолуди, косточки вишни и
оливы. В большом количестве найдены семена конских бобов и лесных орехов.
Обнаружена также обугленная рожь с примесью гороха.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">Многообразные предметы ремесла и быта
проливают свет на хозяйственную деятельность горожан. Кроме занятия разнообразным
отраслями ремесленного производства, местное население занималось сельским
хозяйством, охотой и рыбной ловлей. Собрано огромное количество костей и рогов
диких животных, а также костей и чешуи рыб, причем особенно много встречено
резцов и челюстей бобра.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">Найдены импортные вещи,
свидетельствующие о торговых связях Слонима с древнерусскими городами и
зарубежными странами. <b>(с. 279)</b> К их числу относятся овручские красношиферные пряслица,
белее 100 обломков равноцветных стеклянных браслетов и бус, 5 трубчатых
навесных замков, из которых 3 оказались обмедненными и украшенными орнаментом в
виде змейки или зубчиков. Встречены единичные обломки белоглиняной посуда с
двухсторонней поливой зеленого и коричневого цвета. К привозным предметам надо
отнести бронзовую фибулу с раструбовидными концами, куски янтаря и цветные
металлы.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">Особенный интерес вызывает небольшой
обломок тонкостенного стеклянного сосуда. Он окрашен изнутри горизонтальными
полосками розового и голубого цветов и имеет золотую роспись на арабском языке.
Из нескольких слов В.А. Крачковская (Эрмитаж) прочла два: "С-алим ...
учёный".<o:p></o:p></span></div>
<br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">Несмотря на то, что раскопками вскрыта
незначительная площадь, в Слониме обнаружены материалы представляющие большую
научную ценность. Можно утверждать, что в Х</span><span lang="BE" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BE;">ІІ</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> веке Слонам был одним из богатых и цветущих
городов Понеманья. Возник он, по-видимому, на месте поселения, которое
существовало в ХI веке, а может быть и несколько ранее. Следует отметить
сходство материальной культуры Слонима и других городов "Черной Руси"
- Гродно, Волковыска, Новогрудка.<o:p></o:p></span></div>
</div>
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2720044165081464136.post-81918981248387348992014-10-14T01:06:00.001+03:002014-10-14T01:06:56.667+03:00КРАЯЗНАЎЧЫ РУХ У СЛОНІМСКІМ ПАВЕЦЕ Ў 1921-1939 ГГ. 4 ГЛАВА (УРЫВАК), ЗАКЛЮЧЭННЕ І БІБЛІЯГРАФІЧНЫ СПІС<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="MsoNormalCxSpFirst" style="text-align: justify;">
<span lang="BE">Краязнаўчы рух з’яўляецца вынікам
дзейнасці асобных яго ўдзельнікаў, што ставяць на мэце вывучэнне багаццяў края,
з якім звязаныя біялагічнымі і сацыяльнымі сувязямі.<o:p></o:p></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="http://2.bp.blogspot.com/-fMvTqBY6uR4/VDxMNTNWV8I/AAAAAAAABR8/o-dfiDUGgI0/s1600/img234.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img alt="" border="0" src="http://2.bp.blogspot.com/-fMvTqBY6uR4/VDxMNTNWV8I/AAAAAAAABR8/o-dfiDUGgI0/s1600/img234.jpg" height="290" title="Сынкавіцкая царква" width="400" /></a></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="text-align: justify;">
За час уваходжання Слонімскага
павета ў склад ІІ Рэчы Паспалітай значная колькасць яго жыхароў прылучылася да
краязнаўчага руху і яго вынікаў. На падставе дзейнасці двух таварыстваў, якія
аказалі найбольшы ўплыў на станаўленне краязнаўчага руху ў павеце, можна
ахарактарызаваць яго сацыяльны і гендэрны склад, а таксама асноўныя рысы
краязнаўца.</div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="text-align: justify;">
<span lang="BE">У 1924 г. у Слоніме пачало
дзейнічаць СЭАТ, заснавальнікамі якога былі: Карказовіч Радэк Ян (стараста
Слонімскага павета), Бараноўскі, Вацлаў Броніч, Сновік Галінайціс, Вацлаў
Керубовіч, Канстанцыя Ельская, Алена Курсноўская, Мечыслаў Куткоўскі, Эдмунд
Мікульскі, Вацлаў Пратасовіч, Пётр Пратасовіч, Стэфанія Пальхоўская, Ян
Стравінскі, Іосіф Стаброўскі, Ігнаць Валадковіч <span class="apple-style-span"><span style="background: white;">[10, л. 4]</span></span>. На пачатку сваёй
дзейнасці СЭАТ налічвала 15 чалавек. Не ўсе з іх удзельнічалі ў навуковай працы
таварыства, але мецэнатскія функцыі многіх з заснавальнікаў (напрыклад,
старасты Карказовіча) толькі садзейнічалі навуковым даследаванням. Сярод
“заступнікаў” таварыства ў пратаколе паседжання згадваюцца Уладзіслаў Еман,
Нарыміч Міхальскі, Канстанцыя Ельская <span class="apple-style-span"><span style="background: white;">[10, л. 2]</span></span>.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="text-align: justify;">
<span lang="BE">На 1923 г. тры ўдзельнікі (20%) аб’яднання
з’яўляліся вайскоўцамі: Карказовіч– маёр 36 пяхотнага палка, удастоены ордэна “</span><span lang="EN-US">Vituti</span><span lang="EN-US"> </span><span lang="EN-US">Militari</span><span lang="BE">” 5-га
класа і “</span><span lang="EN-US">Krzy</span><span lang="BE">ż </span><span lang="EN-US">Walecznych</span><span lang="BE">” 4-га класа <span class="apple-style-span"><span style="background: white;">[114, </span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-US" style="background: white;">s</span><span lang="BE" style="background: white;">. 230],</span></span><span lang="BE"> падпаручнік Я.Стравінскі і палкоўнік І.І. Стаброўскі. 9 іншых мужчын
на 1923 г. у войску не служылі. Па гендэрнай прыкмеце </span>– <span lang="BE">20%</span><span lang="BE"> </span><span lang="BE">жанчыны (К. Ельская, А.
Курсноўская, С. Пальхоўская), 80% - мужчыны. Асноўная частка сяброў аб’яднання
(80%), за выключэннем Карказовіча, І.І. Стаброўскага і К. Ельскай, складалі
даволі маладыя людзі, ураджэнцы Слонімскага павета, асноўная частка якіх
валодала буйнай зямельнай уласнасцю і маёнткамі. <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="text-align: justify;">
<span lang="BE">У сярэдзіне 1928 г. у павеце пачаў
дзейнічаць слонімскі аддзел ПТК, які на пачатку 1929 г. меў бюджэт у 430 злотых
і налічваў 57 удзельнікаў <span class="apple-style-span"><span style="background: white;">[107, </span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-US" style="background: white;">c</span><span lang="BE" style="background: white;">. 100]</span></span><span lang="BE">.
Яго кіраўніком быў натарыюш Мечыслаў Емільянавіч Пятроўскі, які валодаў
канцылярыяй на вул. Касцюшкі, 7, сакратаром - Віктар Клімкевіч. 15 удзельнікаў
таварыства (26,3%) на 1923 г. былі афіцэрамі польскай арміі. З іх 5 служылі ў
79 пяхотным палку: Бах Ёзэф і Любіньскі Мечыслаў (18.10.1900 г. нараджэння)
з’яўляліся падпаруччыкамі, у званні капітана быў Чэрвіньскі Станіслаў, які меў
“</span><span lang="PL">Kr</span><span lang="BE">ż</span><span lang="PL">y</span><span lang="BE">ż </span><span lang="PL">Walecynych</span><span lang="BE">” (4 разы),
міжсаюзніцкай “</span><span lang="PL">Medaille</span><span lang="PL"> </span><span lang="PL">Interalliee</span><span lang="BE">” і Дамброўскі Антон (4.10.1891 г. нараджэння), які ўваходзіў у
камандаванне ІХ корпусам і меў “</span><span lang="EN-US">Virtuti</span><span lang="EN-US"> </span><span lang="EN-US">Militari</span><span lang="BE">” 5-га класа, маёр
Туркоўскі Мар’ян меў “</span><span lang="PL">Kr</span><span lang="BE">ż</span><span lang="PL">y</span><span lang="BE">ż </span><span lang="PL">Walecynych</span><span lang="BE">” (4 разы), “</span><span lang="EN-US">Virtuti</span><span lang="EN-US"> </span><span lang="EN-US">Militari</span><span lang="BE">” 5-га класа і “</span><span lang="PL">Medaille</span><span lang="PL"> </span><span lang="PL">Interalliee</span><span lang="BE">” <span class="apple-style-span"><span style="background: white;">[114, </span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-US" style="background: white;">s</span><span lang="BE" style="background: white;">. 352]</span></span><span lang="BE">.
Станішэўскі Тадэвуш з’яўляўся рэзервовым падпаруччыкам 15 пяхотнага палка <span class="apple-style-span"><span style="background: white;">[114, </span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-US" style="background: white;">s</span><span lang="BE" style="background: white;">. 169]</span></span><span lang="BE">, Хмілеўскі Казімір – падпаруччык 1-га
авіяцыйнага палка <span class="apple-style-span"><span style="background: white;">[114, </span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-US" style="background: white;">s</span><span lang="BE" style="background: white;">. 928]</span></span><span lang="BE">,
Дукальскі Антон – падпаруччык 73-га пяхотнага палка <span class="apple-style-span"><span style="background: white;">[114, </span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-US" style="background: white;">s</span><span lang="BE" style="background: white;">. 335]</span></span><span lang="BE">, Хеншэль Уладыслаў – падпаруччык 1-га
палка сувязі <span class="apple-style-span"><span style="background: white;">[114, </span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-US" style="background: white;">s</span><span lang="BE" style="background: white;">. 959]</span></span><span lang="BE">,
Глембскі Жыгмунт – капітан <span class="apple-style-span"><span style="background: white;">[114, </span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-US" style="background: white;">s</span><span lang="BE" style="background: white;">. 1273]</span></span><span lang="BE">, Данецкі Адам – рэзервовы афіцэр,
маёр 78-га пяхотнага палка <span class="apple-style-span"><span style="background: white;">[114, </span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-US" style="background: white;">s</span><span lang="BE" style="background: white;">. 350]</span></span><span lang="BE">, Гадлеўскі Ёзэф (7.9.1891 г.
нараджэння) – капітан 27-га палка палявой артылерыі <span class="apple-style-span"><span style="background: white;">[114, </span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-US" style="background: white;">s</span><span lang="BE" style="background: white;">. 767]</span></span><span lang="BE">, Ястшэмбскі Часлаў – маёр ІІІ
санітарнага батальёна <span class="apple-style-span"><span style="background: white;">[114, </span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-US" style="background: white;">s</span><span lang="BE" style="background: white;">. 1142]</span></span><span lang="BE">, Гутоўскі Станіслаў – малодшы лекар ІХ санітарнага батальёна
.прыдадзены 22 пяхотнаму палку <span class="apple-style-span"><span style="background: white;">[114, </span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-US" style="background: white;">s</span><span lang="BE" style="background: white;">. 189]</span></span><span lang="BE">, званне падаруччыка меў і Пятроўскі
М.Е., капітанам 8-га палка сапёраў з’яўляўся будучы бурмістр Слоніма, інжынер
К. Міхальскі <span class="apple-style-span"><span style="background: white;">[114, </span></span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-US" style="background: white;">s</span><span lang="BE" style="background: white;">. 888].</span></span><b><span lang="BE"> </span></b><span lang="BE">Сярод
першых сяброў арганізацыі быў гарадскі стараста Уладзіслаў Хеншэль, што
гаварыла аб статусе аб’яднання. Сяброўкамі таварыства на момант яго стварэння
было 14 жанчын (24,6%). Усе ўдзельнікі таварыства былі прадстаўнікамі заможнага
кола жыхароў павета.<o:p></o:p></span></div>
<div style="text-align: left;">
</div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="text-align: justify;">
<a href="http://3.bp.blogspot.com/-pFxzGukDBmo/VDxLOKTLY_I/AAAAAAAABRs/mezG6hkZNaY/s1600/Lorenc_02.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" src="http://3.bp.blogspot.com/-pFxzGukDBmo/VDxLOKTLY_I/AAAAAAAABRs/mezG6hkZNaY/s1600/Lorenc_02.jpg" height="320" width="224" /></a><span lang="BE">Такім чынам, асаблівасцю краязнаўчага
руху ў Слонімскім павеце было шырокае прадстаўніцтва ў ім вайскоўцаўі людзей
заможных, што тлумачылася спецыфікай сацыяльнага складу павета ў вывучаемы
перыяд. Гэтая асаблівасць, пэўна, у многім перадвызначыла і накірунак навуковай
дзейнасці таварыстваў - у іх праграме меньш ролі адводзілася вывучэнню
традыцыйнай культуры мясцовага насельніцтва, беларусаў, а значна большая ўвага
надавалася вайсковай гісторыі, вывучэнню сакральных і археалагічных помнікаў і
інш.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="text-align: justify;">
<span lang="BE"><br /></span></div>
<div class="1" style="text-align: justify;">
<a href="https://www.blogger.com/null" name="_Toc265198104"><span lang="BE"><b>ЗАКЛЮЧЭННЕ</b></span></a><span lang="BE"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpFirst" style="text-align: justify;">
<span lang="BE">Краязнаўчы рух у Слонімскім павеце
развіваўся ў рамках агульнапольскага і ў міжваенны час праходзіў стадыю свайго
інстуцыянальнага афармлення, станаўлення асноўных накірункаў працы і шляхоў
практычнага прымянення назапашаных ведаў.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="text-align: justify;">
<span lang="BE">Найбольш істотнымі фактарамі, якія
паўплывалі на развіццё краязнаўчага руху ў Слонімскім павеце з’яўляліся
наступныя:<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 0cm; text-align: justify;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">1.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Эканамічнае развіццё павета,
аснову гаспадаркі якога складала дрэванарыхтоўчая прамысловасць і сельская
гаспадарка, наяўнасць вялікіх гандлёвых фірмаў і буйных зямельных уладанняў;
сацыяльна-канфесійны склад насельніцтва; вялікая колькасць помнікаў на тэрыторыі
павета, сярод якіх вылучаліся кляштары.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 0cm; text-align: justify;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">2.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Палітыка дзяржавы, якая была
зацікаўлена ў развіцці краязнаўства як рэальнага сродка выхавання нацыянальнай
самасвядомасці яе грамадзян і абгрунтавання правоў на тэрыторыю былой Рэчы
Паспалітай да 1772 г.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 0cm; text-align: justify;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">3.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Наяўнасць мясцовай інтэлігенцыі,
шэрагу прадстаўнікам якой быў характэрны рэгіянальны патрыятызм.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="text-align: justify;">
<span lang="BE">Інстуцыянальнае афармленне
краязнаўчага руху ў Слонімскім павеце адбылося ў 1924 г. і ажыццяўлялася ў
наступных формах: як частка агульнапольскага (слонімскі аддзел ПКТ), дзейнасць
мясцовай арганізацыі (СЭАТ), слонімскі музей і рэгіянальная перыёдыка (</span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-US">Slonimer</span><span lang="EN-US"> </span></span><span class="apple-style-span"><span lang="EN-US">Wort</span><span lang="BE">, </span></span><span class="apple-style-span"><span lang="PL">Gazeta</span><span lang="PL"> </span></span><span class="apple-style-span"><span lang="PL">S</span><span lang="BE">ł</span></span><span class="apple-style-span"><span lang="PL">onimska</span><span lang="BE">).</span></span><span lang="BE"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="text-align: justify;">
<span lang="BE">Накірункамі навукова-даследчыцкай
работы слонімскіх краязнаўцаў з’яўляліся: старажытная гісторыя Слоніма і
гісторыя помнікаў павета, археалагічныя і этнаграфічныя даследаванні. Вынікам
яе развіцця стала з’яўленне ў 1929 г. рэгіянальнага музея і ў 1935 г. кнігі Б.
Александровіча “</span><span lang="PL">Z</span><span lang="PL"> </span><span lang="PL">przesz</span><span lang="BE">ł</span><span lang="PL">o</span><span lang="BE">ś</span><span lang="PL">ci</span><span lang="PL"> </span><span lang="PL">S</span><span lang="BE">ł</span><span lang="PL">onima</span><span lang="PL"> </span><span lang="PL">i</span><span lang="PL"> </span><span lang="PL">ziemi</span><span lang="PL"> </span><span lang="PL">S</span><span lang="BE">ł</span><span lang="PL">onimskiej</span><span lang="BE">”, якая з’яўляецца своеасаблівай кульмінацыяй развіцця навукова-даследчыцкай
дзейнасці мясцовых краязнаўцаў.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="text-align: justify;">
<span lang="BE">Удзельнікамі краязнаўчага руху ў
Слонімскім павеце з’яўляліся прадстаўнікі адукаванай інтэлігенцыі. Сяляне і
працоўныя не былі ў ім прадстаўлены. Аснову першай мясцовай краязнаўчай
арганізацыі ў павеце (СЭАТ) складалі заможныя землеўладальнікі, а ў слонімскім
аддзеле ПКТ вялікае значэнне мелі афіцэры гарадскога гарнізона.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="text-align: justify;">
<span lang="BE">У той жа час у Слонімскім павеце
дзейнічалі беларускія палітычныя партыі, але ў сувязі з палітычнымі абставінамі
прыярытэтам іх дзейнасці была сацыяльная і палітычная барацьба, а краязнаўчыя
даследаванні мелі маргінальнае значэнне.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="text-align: justify;">
<span lang="BE">Найбольш значным прадстаўніком
краязнаўчага руху ў Слонімскім павеце ў міжваенны час быў <a href="http://geron-1987.blogspot.com/2014/01/1870-1968.html" target="_blank">І.І. Стаброўскі</a>, які
з’яўляўся прафесійным археолагам, актыўным удзельнікам шматлікіх навуковых
таварыств часоў Расійскай імперыі. Прымяненне свайму вопыту і духоўным патрэбам
ён знайшоў у створаным па яго ініцыятыве СЭАТ і рэгіянальным музеі ў г.
Слоніме, правядзенні археалагічных даследаванняў і вывучэнні гісторыі краю.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="text-align: justify;">
<span lang="BE">
<span lang="BE" style="font-family: 'Times New Roman', serif;">Аб ступені запатрабаванасці вынікаў краязнаўчай
дзейнасці для рэгіёна сведчыць развіццё на мяжы 20-30-х гг. ХХ ст. турызма, што
праявілася ў пашырэнні даследаванняў гісторыі краю, павелічэнні колькасці
экскурсій, выданні спецыяльнай літаратуры (кнігі С. Лорэнца, В. Харкевіча,
спадарожніка “</span><span lang="PL" style="font-family: 'Times New Roman', serif;">Przewodnik</span><span lang="PL" style="font-family: 'Times New Roman', serif;"> </span><span lang="PL" style="font-family: 'Times New Roman', serif;">po</span><span lang="PL" style="font-family: 'Times New Roman', serif;"> </span><span lang="PL" style="font-family: 'Times New Roman', serif;">Polsce</span><span lang="BE" style="font-family: 'Times New Roman', serif;">”)
з’яўлення руху весляроў (<span class="apple-style-span">МіКЛ)
і развіцці інфраструктуры Слоніма.</span></span></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="text-align: justify;">
<span lang="BE"><span lang="BE" style="font-family: 'Times New Roman', serif;"><span class="apple-style-span"><br /></span></span></span></div>
<div class="1" style="text-align: justify;">
<a href="https://www.blogger.com/null" name="_Toc265198105"><span lang="BE"><b>БІБЛІЯГРАФІЧНЫ СПІС</b></span></a><span lang="BE"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="2CxSpFirst" style="text-align: justify;">
<span lang="BE" style="line-height: 19pt; text-indent: -35.45pt;">1.<span style="line-height: normal;">
</span></span><span lang="BE" style="line-height: 19pt; text-indent: -35.45pt;">Аб
узнагародзе штабс-капітана Мурамскага пяхотнага палка Іосіфа Стаброўскага
ордэнам Святой Анны трэцяй ступені // Слонімскі краязнаўчы музей. - Вопіс
калекцыі дакументаў Стаброўскага. – КП 7254 / П 808.</span></div>
<div class="MsoNormalCxSpFirst" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">2.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Автобиография бывшего старшего
научного сотрудника Слонимского Историко-краеведческого Музея Стабровского
Иосифа Иосифовича 10 октября 1960 года // Слонімскі краязнаўчы музей. – Вопіс
калекцыі дакументаў Стаброўскага. - КП 7235/Д 800. – С. 7.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">3.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Адказ на ліст І. І. Стаброўскага з
пытаннем аб магчымасці набыцця польскага грамадзянства і пашпарту з польскага
пасольства ў Маскве 7. 12. <st1:metricconverter productid="1960 г" w:st="on">1960
г</st1:metricconverter>. № 3221 // Слонімскі краязнаўчы музей. – Вопіс
калекцыі дакументаў Стаброўскага. - КП 7948 / Д 1995.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">4.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Алексеев, Л.В. Археология и
краеведение Беларуси </span><span lang="EN-US">XVI</span><span lang="BE"> в. – 30-е годы ХХ в. / Л.В. Алексеев; под ред. Б. А. Рыбакова. – М</span>инск,<span lang="BE"> 1996. – 206 с.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">5.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Асабістае пасведчанне І. І.
Стаброўскага // Слонімскі краязнаўчы музей. – Вопіс калекцыі дакументаў
Стаброўскага.- КП 9467 / Д 2418.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">6.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Байрашэўскі, С. Мусульмане на
Слонімскай зямлі / С. Байрашэўскі // Слонімскі край. – 2000. – №2. – С. 53-57.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">7.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Беречь достояние народа //
Сталинская молодежь. –1940. –</span><span lang="BE"> </span><span lang="BE">24 окт</span>.<span lang="BE"> – С. 6.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">8.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Выпіс з метрычнай кнігі
слонімскага Рымска-каталіцкага касцёла аб нараджэнні і хрышчэнні Іосіфа
Стаброўскага № 215. // Слонімскі краязнаўчы музей. – Вопіс калекцыі дакументаў
Стаброўскага. - КП 9440 / Д 2391.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">9.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Государственный архив Гродненской
области.</span><span lang="BE"> </span><span lang="BE">– Ф. 551. – Оп. 1 – Д. 6. – </span>Список
учреждений, согласившихся вступить в Союз туристической пропаганды земли
Новогрудской за 1921 год.<span lang="BE"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">10.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Государственный архив Гродненской
области (ГАГО).</span><span lang="BE"> </span><span lang="BE">– Ф. 551. – Оп. 1 – Д. 42. – Переписка, протоколы собраний, отчёты о
работе Слонимского краеведческого общества и его организаций. Обращение в связи
с открытием музея 20.09.29 г. и приездом в г. Слоним президента Польши.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">11.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Государственный архив Гродненской
области (ГАГО).</span><span lang="BE"> </span><span lang="BE">– Ф. 5</span>66<span lang="BE">.
– Оп. 1 – Д. </span>1<span lang="BE">.
– С</span>правка по истории возникновения
семинарии<span lang="BE">.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">12.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Государственный архив Гродненской
области (ГАГО). – Ф. 2744. – Оп. 1 – Д. 1. – Перечни книг и экспонатов музея и
расписки на их получение. Подписные листы на журналы и газеты для музея.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpLast" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">13.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Государственный архив Гродненской
области (ГАГО).</span><span lang="BE"> </span><span lang="BE">– Ф. 2744. – Оп. 1 – Д. 6. – Инвентарная книга учета экспонатов и
материалов Слонимского областного краеведческого музея за 1940-1941 гг.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoListParagraph" style="line-height: 19pt; margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]-->14.<span style="line-height: normal;">
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Дабрыян,
А.А. Выяўленне і ахова помнікаў археалогіі Гродзеншчыны ў І-й пал. </span>ХІХ –
І-й пал. ХХст. / А.А. Дабрыян // Подготовка педагогических и научных кадров
историков и развитие исторической науки в Беларуси: материалы респ.
науч.-практ. конф., 30 сент. 2004г., Гродно; под ред. Е.А. Ровбы [и др.]. –
Гродно: ГрГУ, 2005. – С.225-231<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormalCxSpFirst" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">15.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Даніловіч</span>,<span lang="BE"> А. Музей без памяшкання /
А. Даніловіч // Вольная праца. –1940 г. – 7 ст</span>уд<span lang="BE">. – С. 12.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">16.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Докладная записка Президенту АН в
Минске // Слонімскі краязнаўчы музей. – Асабісты архіў Стаброўскага І. І.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">17.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Дыплом аб сканчэнні Стаброўскім І.
І. Маскоўскага археалагічнага інстытута // Слонімскі краязнаўчы музей. – Вопіс
калекцыі дакументаў Стаброўскага. – КП 7236 / Д 801.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">18.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Дыплом за выдатныя заслугі на ніве
прафесійнай дзейнасці, выказаныя экспанатамі на выстаўцы “Праца і Адбудова”.
Дыплом выдадзены І. Стаброўскаму ў Слоніме 15.10.1943 г. // Слонімскі
краязнаўчы музей. – Вопіс калекцыі дакументаў Стаброўскага. - КП 7950 / Д 1997.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">19.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Ёрш, С. Гісторыя слонімскага
перыядычнага друку / С. Ёрш // Слонімскі край. – 2000. – № 1. – С. 26-29.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">20.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Заявление Слонимского санитарного
отдела райбольницы от 1 июля <st1:metricconverter productid="1960 г" w:st="on">1960
г</st1:metricconverter>. (копия) // Слонімскі краязнаўчы музей. – Асабісты
архіў Стаброўскага І.І.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">21.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Заявление Стабровского Прокурору
Верховного Суда БССР от 1 января 1951 года // Слонімскі краязнаўчы музей. –
Асабісты архіў Стаброўскага.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">22.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Заява Стаброўскага І.І. на імя
начальніка міліцыі г. Слоніма з просьбай дазволіць яму выезд з СССР у ПНР на
пастаяннае месца жыхарства // Слонімскі краязнаўчы музей. – Вопіс калекцыі
дакументаў Стаброўскага. – НВ 2563.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">23.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Звяруга, Я.Г. З гісторыі
старажытнага Слоніма / Я.Г. Звяруга // Слонімшчына вачыма навукоўцаў і
краязнаўцаў: Матэрыялы рэгіян. гіс.-краязнаўчай канферэнцыі, прысвечанай
750-годдзю горада Слоніма і 70-годдзю Слонімскага раённага краязнаўчага музея
ім. І.І. Стаброўскага; пад рэд. І.П. Крэня. – Слонім., 2002. – С. 28-38.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">24.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Звяруга, Я.Г., Лукашэвіч, А.М.
Стаброўскі / Я.Г. Звяруга, А.М. Лукашэвіч // Беларус. энцыкл.: у 18 т. – Мінск,
2002. – Т. 15. – С. 126.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">25.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Здановіч, Н.І. Раскопкі
старажытнага Слоніма / Н.І. Здановіч // Слонімшчына вачыма навукоўцаў і
краязнаўцаў: Матэрыялы рэгіян. гіс.-краязнаўчай канферэнцыі, прысвечанай
750-годдзю горада Слоніма і 70-годдзю Слонімскага раённага краязнаўчага музея
ім. І.І. Стаброўскага; пад рэд. І.П. Крэня. – Слонім., 2002. – С. 19-23.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">26.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">“Золотой крест заслуги”, награждён
Стабровский. Варшава, 18.08.1937 г. // Слонімскі краязнаўчы музей. – Вопіс
калекцыі дакументаў Стаброўскага. - КП 8361.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">27.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Журнал присутствия губернскаго
правления за 1863 год // Нацыянальны архіў Рэспублікі Беларусь у г. Гродна. –
Фонд 2. Гродненское губернское правление. – Оп. 38. – Д. 597. – Л. 1304.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">28.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Источниковедение: Теория. История.
Метод. Источники Российской истории: учеб. пособие / И.Н Данилевский [и др.]. –
Москва, 1998. – 702 с.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">29.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Казімір Стаброўскі – мастак,
педагог і артыст з Навагрудчыны // Гродзенская праўда. – 1995. – 19 сн. – С. 3.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">30.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Какареко</span>,<span lang="BE"> В</span>.<span lang="BE"> Нумизматическое движение в
Беларуси / В. Какареко // Банкаўскі веснік. – <st1:metricconverter productid="2003 г" w:st="on">2003 г</st1:metricconverter>. - № 31 (252). – С.
33–38.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">31.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Калі ж будзе музей? // Вольная
праца. –1940. –</span><span lang="BE"> </span><span lang="BE">19 сн. – С. 5.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">32.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Калюта, І. Жывая цішыня:
фотааповед з прадузятасцю / І. Калюта // Беларусь. – 2000. – № 2 (813). –
С.32-33.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">33.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Калюта, И. Очная ставка с памятью
/ И. Калюта // Нар. газ. – 2003. – 5 июня. – С.</span><span lang="BE"> </span><span lang="BE">3.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">34.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Калюта, И. Чертовски приятно
извлечь на свет божий редкую вещицу / И. Калюта // Нар. газ. – 2003. –</span><span lang="BE"> </span><span lang="BE">31 мая – С.</span><span lang="BE"> </span><span lang="BE">3.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">35.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Калюта, И. Юбилей музея “Палеских
Афин” / И. Калюта // Перспектива (Гродн. р-н). – 2004. – 23 дек. – С.</span><span lang="BE"> </span><span lang="BE">3.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">36.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Караськ, Н.В. Слонім і Слонімшчына
ў 1918-1939 гадах па старонках архіўных дакументаў / Н.В. Караськ //
Слонімшчына вачыма навукоўцаў і краязнаўцаў: Матэрыялы рэгіян. гіс.-краязнаўчай
канферэнцыі, прысвечанай 750-годдзю горада Слоніма і 70-годдзю Слонімскага
раённага краязнаўчага музея ім. І.І. Стаброўскага; пад рэд. І.П. Крэня. –
Слонім., 2002. – С. 252-253.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">37.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Караткевіч, В.Б., Кулагін, А.М.
Помнікі Слоніма / В.Б. Караткевіч, А.М. Кулагін. – Мінск: Навука і тэхніка,
1983. – 103 с.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">38.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Копия удостоверения № 19 Высших
Археологических Курсов Самарского университета на имя Стабровского И.И. //
Слонімскі краязнаўчы музей. – Вопіс калекцыі дакументаў Стаброўскага. - КП
8313/Д 2041.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">39.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Лехерзак, С. Паскорыць адкрыццё
музея / С. Лехерзак // Чырвоная звязда. –1940. – 3 кастр. – С. 7.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">40.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Методология истории: учебное
пособие для студентов вузов / Гуманитар.-экономич. негос. ин-т Респ. Бел;
Белорус. Ветвь Ассоц. «История и компьютер»; А.Н. Нечухрин, В.Н. Сидорцов, О.М.
Шутова и др. / под ред. А.Н. Алпеева и др.-Мн.: НТООО «ТетраСистемс», 1996. –
240 с.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">41.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Міско</span>,<span lang="BE"> І. Краязнаўчы музей у
Слоніме / І. Міско // Вольная праца. –1940</span>.<span lang="BE"> – 22 сн</span>.<span lang="BE"> – С. 4.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">42.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Міско</span>,<span lang="BE"> І. Яшчэ раз аб музеі / І.
Міско // Вольная праца. –1940 – 12 чэрв</span>.<span lang="BE"> – С. 9.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">43.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Москаленко</span>,<span lang="BE"> Г</span>.<span lang="BE"> Неутомимый исследователь /
Г. Москаленко // 7 дней. – 2007. – 15 марта. – С. 5.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span class="apple-style-span"><span lang="BE">44.
</span></span><!--[endif]--><span class="apple-style-span"><span lang="BE">Несцярчук, Л.М. Ахова гісторыка-культуранай
спадчыны Беларусі: Асноўн. этапы фарміравання, сучасны стан і перспектывы /
Л.М. Несцярчук. – Мінск: БЕЛТА, 2003. – 286 с.<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">45.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Новікаў, С. Падарунак музею / С.
Новікаў // Чырвоная звязда. –1941. – 30 сак. – С. 2.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">46.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Новік-Пяюн, С. Памяці І.І.
Стаброўскага / С. Новік-Пяюн // Ніва. – 1968. – 11 лютага. – С. 4.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">47.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Новік-Пяюн, С. Саратнік Кастуся
Каліноўскага / С. Новік-Пяюн // За перамогу камунізма. – 1968. – 1 чэрв. – С.
4.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">48.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Пасведчанне аб смерці І.І.
Стаброўскага // Слонімскі краязнаўчы музей. – Вопіс калекцыі дакументаў
Стаброўскага. - КП 7934 / Д 1982.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">49.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Пасведчанне аб шлюбе Стаброўскага
І.І. з Байрашэўскай Э. М. // Слонімскі краязнаўчы музей. – Вопіс калекцыі
дакументаў Стаброўскага. - КП 7927 / Д 1975.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">50.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Пасвечанне часовае № 1130/Е,
дадзенае Стаброўскаму І.І. як выконваючаму абавязкі старшыні ацэначнай камісіі
ваенных страт па Слонімскаму павету. Варшава, сакавік <st1:metricconverter productid="1920 г" w:st="on">1920 г</st1:metricconverter>. на польскай мове //
Слонімскі краязнаўчы музей. – Вопіс калекцыі дакументаў Стаброўскага. - КП 7943
/ Д 1990.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">51.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Письма Пушкина и Державина //
Советская Белоруссия. –1940 г. – 17 </span>сент<span lang="BE">. – С. 8.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">52.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Послужной список военнослужащего Волжского
Окружного Управления Военно-Учебных Заведений Стабровскаго Иосифа Иосифовича //
Слонімскі краязнаўчы музей. – Вопіс калекцыі дакументаў Стаброўскага. - Н/В Ф
1775. – <st1:metricconverter productid="3 л" w:st="on">3 л</st1:metricconverter>.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">53.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Послужной список командира 55-го
Парковаго Артил. Дивизиона Полковника Иосифа Иосифовича Стабровскаго //
Слонімскі краязнаўчы музей. – Вопіс калекцыі дакументаў Стаброўскага. - КП 7934
/ Д 799. – <st1:metricconverter productid="6 л" w:st="on">6 л</st1:metricconverter>.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">54.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Пракоф’ева, С. Слонімскаму
краязнаўчаму музею – 75 гадоў / С. Пракоф’ева // Матэрыялы Слонімскага
краязнаўчага музея імя І.І. Стаброўскага. – С. 6.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">55.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Працоўная кніжка Стаброўскага І..
// Слонімскі краязнаўчы музей. – Вопіс калекцыі дакументаў Стаброўскага. - КП
9468 / Д 2419.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">56.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Приказ № 2 по Слонимскому
историко-краеведческому музею от 7 декабря 1948 года (копия) // Слонімскі
краязнаўчы музей. – Асабісты архіў Стаброўскага.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">57.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Радаслоўная Стаброўскіх //
Слонімскі краязнаўчы музей. – Вопіс калекцыі дакументаў Стаброўскага. - КП 7958
/ Д 2005. – <st1:metricconverter productid="2 л" w:st="on">2 л</st1:metricconverter>.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">58.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Рылко, М. Сэнс аднаго жыцця / М.
Рылко // За перамогу Камунізму. – 1969. –</span> 1<span lang="BE"> лістапада. – С.3.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">59.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Саламевіч І. У., Новік-Пяюн /
І.У.Саламевіч // Беларус. энцыкл.: у 18 т. – Мінск, 2002. – Т. 11. – С. 371.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">60.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Свидетельство на имя Стабровского
из Ярославского Естеств. Исторического Общества // Слонімскі краязнаўчы музей.
– Вопіс калекцыі дакументаў Стаброўскага. - КП 7944 / Д 1991.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">61.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Свидетельство о причислении 10
января 1875 года Иосифа Иосифовича к роду Стабровских // Слонімскі краязнаўчы
музей. – Вопіс калекцыі дакументаў Стаброўскага. - КП 7239 / Д 804.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">62.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Свидетельство о ранении капитана
38-й Артилерийской бригады Стабровского И.И. // Слонімскі краязнаўчы музей. –
Вопіс калекцыі дакументаў Стаброўскага. - КП 7237 / Д 802.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">63.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Сорок шестая жалоба Стабровского
И. И. Председателю Совета Министров Маленкову Г. М. от 16 апреля <st1:metricconverter productid="1954 г" w:st="on">1954 г</st1:metricconverter>. // Слонімскі
краязнаўчы музей. – Асабісты архіў Стаброўскага.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">64.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Стабровский, И.</span>И.<span lang="BE"> Война 1914 года / И.</span>И. <span lang="BE">Стабровский // Слонімскі
краязнаўчы музей. – Вопіс калекцыі дакументаў Стаброўскага. - НВ 2571.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">65.
</span><!--[endif]-->Стабровский,
И.И.<span lang="BE"> Каменный век (неолит) в Слонимщине и соседних районах
/ </span>И.И. Стабровский<span lang="BE"> // Слонімскі краязнаўчы музей. – Асабісты архіў Стаброўскага І.І.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">66.
</span><!--[endif]-->Стабровский,
И.И.<span lang="BE"> Православие, католичество и уния на территории
Беларуси, их развитие и взаимоотношения до нынешних времён / И.</span>И. <span lang="BE">Стабровский // Слонімскі
краязнаўчы музей. – Асабісты архіў Стаброўскага І.І.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">67.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Супрун, В.Р. Дзеі над Шчарай: (З
гісторыі зямлі Слонім.) / В.Р. Супрун. – Слонім: Слонім. Друк., 2000. – 168 с.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">68.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Супрун, В.Р. Позірк у мінулае /
В.Р. Супрун // Золак над Шчарай; рэд. С.А. Прасняк. – Слонім, 1994. – С.
100-115.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">69.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Сям’я Стаброўскіх герба Любіч //
Слонімскі краязнаўчы музей. – Вопіс калекцыі дакументаў Стаброўскага. - КП 8277
/ Д 2036<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">70.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Тищенко, Е.М. История
здравоохранения Слонимского повета (1920-1939 годы) / Е.М. Тищенко //
Слонімшчына вачыма навукоўцаў і краязнаўцаў: Матэрыялы рэгіян. гіс.-краязнаўчай
канферэнцыі, прысвечанай 750-годдзю горада Слоніма і 70-годдзю Слонімскага
раённага краязнаўчага музея ім. І. І. Стаброўскага; пад рэд. І.П. Крэня. –
Слонім., 2002. – С.</span><span lang="BE"> </span><span lang="BE">2</span>60<span lang="BE">-2</span>62<span lang="BE">.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">71.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Уведомление на имя Стабровскаго о
награждении его орденом Святой Анны третьего класса за храбрость, проявленную в
сражении при Геильсберге против французских войск 1808 // Слонімскі краязнаўчы
музей. – Вопіс калекцыі дакументаў Стаброўскага. - КП 7253 / П 897.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">72.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Указ Его Императорского Величества
о утверждении рода Стабровских в дворянском достоинстве // Слонімскі краязнаўчы
музей. – Вопіс калекцыі дакументаў Стаброўскага. - КП 7238 / Д 803.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">73.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Формулярный список о службе и
достоинстве Муромского пехотного полка Капитана Стабровского // Слонімскі
краязнаўчы музей. – Вопіс калекцыі дакументаў Стаброўскага. - КП 7251 / П 805.
– <st1:metricconverter productid="5 л" w:st="on">5 л</st1:metricconverter>.</span><span lang="BE"> </span><span lang="BE"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">74.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Цітовіч, І.У. Краязнаўчы рух на
тэрыторыі Заходняй Беларусіў 1921-1939 г. / І.У. Цітовіч // Актуальныя праблемы
гістоырі Беларусі: стан, здабыткі і супярэчнасці, перспектывы развіцця:
матэрыялы рэспуб. канф.; пад рэд. І.П. Крэня <span style="letter-spacing: -.1pt;">[і
інш.]. – Гродна, 2003. – Ч. 4. – С. </span>266-269.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">75.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Цітовіч, І.У. Краязнаўчы рух на
тэрыторыі Лунінецкага павета (1921-1939 гг.) / І.У. Цітовіч [Электронны
рэсурс]. – Рэжым доступа: http://www.luninets.info/articles/lunkrayruh.html. -
Дата доступа: 30.04.2010.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">76.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Чыгрын, С. Генерал
ад...краязнаўства / С. Чыгрын // Газета Слонімская. – 2000. –</span><span lang="BE"> </span><span lang="BE">16 ліст. – С.</span><span lang="BE"> </span><span lang="BE">6.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">77.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Чыгрын, С. Казімір Стаброўскі –
мастак, педагог і артыст з Навагрудчыны / С. Чыгрын // Навагрудскія чытанні; навук.
рэд. В. Ф. Кушнер. – Мінск, 1996. – Вып. </span><span lang="EN-US">IV</span><span lang="BE">. – С. 111-116.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">78.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Чыгрын, С.М. Пакліканыя на родны
парог: гіст.-краязн. арт. / С.М. Чыгрын. – Мн.: Бел. кнігазбор, 2005. – С.
44-56.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">79.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Чыгрын, С. Слова пра Іосіфа
Стаброўскага / С. Чыгрын // За перамогу Камунізму. – 1990. – 28 ліп. – С. 3.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">80.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Чыгрын, С. Слова пра Іосіфа
Стаброўскага / С. Чыгрын // Слонімскі веснік. – 1994. – 4 кастр. – С. 3-4.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">81.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Чыгрын С., У пошуках слонімскіх
скарбаў: гісторыка-краязнаўчыя і літаратурныя нататкі / Сяргей Чыгрын. – Мінск:
Кнігазбор, 2007. – 164 с.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">82.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Чыгрын, С. Чалавек вялікай працы /
С. Чыгрын // За перамогу Камунізму. – 1990. – 1 вер. – С. 3.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">83.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Шпыркова, И. Биографическая
справка на Стабровского Иосифа Иосифовича, основателя Слонимского
краеведческого музея / И. Шпыркова // Матэрыялы Слонімскага краязнаўчага музея
імя І.І. Стаброўскага. – С. 2.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">84.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Шпыркова, І. З гісторыі
краязнаўчага музея ў Слоніме / І. Шпыркова // Слонімшчына вачыма навукоўцаў і
краязнаўцаў: Матэрыялы рэгіян. гіс.-краязнаўчай канферэнцыі, прысвечанай
750-годдзю горада Слоніма і 70-годдзю Слонімскага раённага краязнаўчага музея
ім. І.І. Стаброўскага; пад рэд. І. П. Крэня. – Слонім., 2002. – С. 330-334.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">85.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Шпыркова, І. Музею – 65 гадоў / І.
Шпыркова // Слонімскі веснік. – 1994. –
17 вер. – С. 1.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">86.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Шпыркова, І. Слонімскі краязнаўчы
музей / І. Шпыркова // Беларус. энцыкл.: у 18 т. – Мінск, 2002. – Т. 15. – С.
19.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">87.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Шпыркова, І. Слонімскаму музею –
паўвека / І. Шпыркова // За перамогу Камунізму. – 1979. – 20 верасня. – С. 3.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">88.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Шпыркова, І. Слонімскі раённы
краязнаўчы музей імя І.І. Стаброўскага / І. Шпыркова // Памяць: Гіст.-дакум.
хроніка Слонімскага раёна. – Мінск, 2004. – С. 694-695.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">89.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Шпыркова, І. Стаброўскі Іосіф
Іосіфавіч / І. Шпыркова // Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Слонімскага раёна. –
Мінск, 2004. – С. 639-640.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">90.
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Шпыркова, І. Юбілей музея / І.
Шпыркова // Слонімскі веснік. – 1999. – 18 вер. – С. 2.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]-->91.
<!--[endif]--><span lang="BE">Экскурсия в музей / Крокодил. –
1941. – № 7. – С. 1.</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="EN-US">92.
</span><!--[endif]-->Юренева, Т.Ю.
Музееведение: учеб. для высш. шк. / Т.Ю. Юренева.– Москва: Академический
Проект, 2006. – 560 с.<span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE" style="letter-spacing: 1.0pt; mso-bidi-font-weight: bold; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: PL;">93. </span><!--[endif]--><span lang="BE">Aleksandrowicz, B. </span><span lang="PL">Z</span><span lang="PL"> </span><span lang="PL">przesz</span><span lang="BE">ł</span><span lang="PL">o</span><span lang="BE">ś</span><span lang="PL">ci</span><span lang="PL"> </span><span lang="PL">S</span><span lang="BE">ł</span><span lang="PL">onima</span><span lang="PL"> </span><span lang="PL">i</span><span lang="PL"> </span><span lang="PL">ziemi</span><span lang="PL"> </span><span lang="PL">S</span><span lang="BE">ł</span><span lang="PL">onimskiej / </span><span lang="BE">B Aleksandrowicz</span><span lang="BE"> </span><span lang="BE">//</span><span lang="PL"> S</span><span lang="BE">ł</span><span lang="PL">onim</span><span lang="BE">:</span><span lang="PL"> S</span><span lang="BE">ł</span><span lang="PL">onim</span><span lang="PL"> </span><span lang="PL">i</span><span lang="PL"> </span><span lang="PL">ziema</span><span lang="PL"> </span><span lang="PL">S</span><span lang="BE">ł</span><span lang="PL">onimska</span><span lang="BE">, 1935. – 38 </span><span lang="PL">s</span><span lang="BE">.</span><span lang="BE" style="letter-spacing: 1.0pt; mso-bidi-font-weight: bold; mso-fareast-language: PL;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">94.
</span><!--[endif]--><span lang="PL">Antoniewicz,
W. O stan i byt muzeów krajoznawczych w Polsce <span class="apple-style-span">// </span>Ziemia</span><span lang="BE">.</span><span lang="PL"> –</span><span lang="PL"> </span><span lang="PL">Warszawa, 1930</span><span lang="BE">. – № </span><span lang="PL">1</span><span lang="BE">5</span><span lang="PL">-18.</span><span lang="BE"> – </span><span lang="PL">S. 280-286.</span><span lang="BE"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span class="FontStyle15"><span lang="BE">95.
</span></span><!--[endif]--><span class="FontStyle12"><span lang="PL">Charkiewicz</span></span><span class="FontStyle12"><span lang="BE">,</span></span><span class="FontStyle12"><span lang="PL"> W</span></span><span class="FontStyle12"><span lang="BE">.</span></span><span class="FontStyle15"><span lang="BE"> </span></span><span class="FontStyle15"><span lang="PL">Słonim</span></span><span class="FontStyle15"><span lang="BE"> -</span></span><span class="FontStyle15"><span lang="PL"> wielki
ośrodek Turystyki Wodnej</span></span><span class="FontStyle15"><span lang="BE"> / </span></span><span class="FontStyle12"><span lang="PL">W</span></span><span class="FontStyle12"><span lang="BE">. </span></span><span class="FontStyle12"><span lang="PL">Charkiewicz </span></span><span class="FontStyle15"><span lang="BE">//</span></span><span class="FontStyle15"><span lang="PL"> Ziemia</span></span><span class="FontStyle15"><span lang="BE">. – 1934. – № 1-2. – 32-34<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">96.
</span><!--[endif]--><span lang="PL">Dycykowski</span><span lang="BE">, </span><span lang="PL">A</span><span lang="BE">. </span><span lang="PL">S</span><span lang="BE">ł</span><span lang="PL">onim</span><span lang="PL"> </span><span lang="PL">historia</span><span lang="PL"> </span><span lang="PL">i</span><span lang="PL"> </span><span lang="PL">zybytki</span><span lang="BE"> / </span><span lang="PL">A</span><span lang="BE">. </span><span lang="PL">Dycykowski</span><span lang="BE">. – </span><span lang="PL">Warszawa</span><span lang="BE">: </span><span lang="PL">Gryf</span><span lang="BE">, 1992. – 24 </span><span lang="PL">s</span><span lang="BE">.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">97.
</span><!--[endif]--><span lang="PL">Drewko</span><span lang="BE">, </span><span lang="PL">M</span><span lang="BE">. </span><span lang="PL">Muzeum</span><span lang="PL"> </span><span lang="PL">PTK</span><span lang="PL"> </span><span lang="PL">w</span><span lang="PL"> </span><span lang="PL">Slonimie / M</span><span lang="BE">. </span><span lang="PL">Drewko //</span><span lang="PL"> </span><span lang="PL">Ziemia</span><span lang="BE">.</span><span lang="PL"> –</span><span lang="PL"> </span><span lang="PL">Warszawa, 1930</span><span lang="BE">. – № </span><span lang="PL">1</span><span lang="BE">5</span><span lang="PL">-18.</span><span lang="BE"> – </span><span lang="PL">S. 339-340.</span><span lang="BE"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span class="FontStyle92"><span lang="BE" style="letter-spacing: 1pt;">98.
</span></span><!--[endif]--><span lang="PL">Drugi powszechny spis ludności z dnia 9.XII 1931 R. Województwo
Nowogródzkie. – Warszawa, 1938.</span><span class="FontStyle92"><span lang="PL"> </span></span><span class="FontStyle92"><span lang="BE" style="letter-spacing: 1pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span class="FontStyle15"><span lang="BE">99.
</span></span><!--[endif]--><span class="FontStyle92"><span lang="PL">Henneberg, W. </span></span><span lang="PL">S</span><span lang="BE">ł</span><span lang="PL">onim</span><span class="FontStyle95"><span lang="PL" style="letter-spacing: 8pt;"> /</span></span><span class="FontStyle92"><span lang="PL"> W.
Henneberg // </span></span><span class="FontStyle15"><span lang="PL">Ziemia</span></span><span class="FontStyle15"><span lang="BE">. – 19</span></span><span class="FontStyle15"><span lang="PL">25</span></span><span class="FontStyle15"><span lang="BE">. – № 1</span></span><span class="FontStyle15"><span lang="PL">0</span></span><span class="FontStyle15"><span lang="BE">-</span></span><span class="FontStyle15"><span lang="PL">1</span></span><span class="FontStyle15"><span lang="BE">2. – </span></span><span class="FontStyle15"><span lang="PL">S. 204</span></span><span class="FontStyle15"><span lang="BE">-</span></span><span class="FontStyle15"><span lang="PL">210.</span></span><span class="FontStyle15"><span lang="BE"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span class="apple-style-span"><span lang="BE">100.
</span></span><!--[endif]--><span class="apple-style-span"><span lang="PL">Karta</span><span lang="PL"> </span></span><span class="apple-style-span"><span lang="PL">z</span><span lang="PL"> </span></span><span class="apple-style-span"><span lang="PL">przesz</span><span lang="BE">ł</span></span><span class="apple-style-span"><span lang="PL">o</span><span lang="BE">ś</span></span><span class="apple-style-span"><span lang="PL">ci</span><span lang="PL"> </span></span><span class="apple-style-span"><span lang="PL">S</span><span lang="BE">ł</span></span><span class="apple-style-span"><span lang="PL">onima </span><span lang="BE">// </span></span><span class="apple-style-span"><span lang="PL">Tygodnik Słonimski</span><span lang="BE">. – 1937. – 21 </span></span><span class="apple-style-span"><span lang="PL">lut.
– S. 1-2.</span><span lang="BE"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">101.
</span><!--[endif]--><span class="apple-style-span"><span lang="PL">Lauterbach, A. O muzeach
prowincjonalnych i regjonalnych / A. Lauterbach // </span></span><span lang="PL">Ziemia</span><span lang="BE">.</span><span lang="PL"> –</span><span lang="PL"> </span><span lang="PL">Warszawa, 1930</span><span lang="BE">. – № </span><span lang="PL">1</span><span lang="BE">5</span><span lang="PL">-18.</span><span lang="BE"> – </span><span lang="PL">S. 278-279.</span><span lang="BE"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">102.
</span><!--[endif]--><span lang="PL">Lorenz,</span><span lang="PL"> </span><span lang="PL">S. Wycieczki S</span><span class="apple-style-span"><span lang="BE">ł</span></span><span lang="PL">onimskie</span><span lang="BE"> / </span><span lang="PL">S. Lorenz. – S</span><span class="apple-style-span"><span lang="BE">ł</span></span><span lang="PL">onim, 193</span><span lang="BE">3</span><span lang="PL">. –39 s.</span><span lang="BE"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">103.
</span><!--[endif]--><span lang="PL">Maliszewski,
E.</span><span lang="PL"> </span><span lang="PL">Przewodnik</span><span lang="PL"> </span><span lang="PL">po</span><span lang="PL"> </span><span lang="PL">Gubernji</span><span lang="PL"> </span><span lang="PL">Grodzenskiej / </span>Е<span lang="PL">. Maliszewski. - Warszawa</span><span lang="BE">:</span><span lang="PL"> Wydawnictwo straży kresowej</span><span lang="BE">,</span><span lang="PL"> 1919</span><span lang="BE">. – </span><span lang="PL">40 s.</span><span lang="BE"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">104.
</span><!--[endif]--><span lang="PL">Manugiewicz,
J. W sprawie zadań i zasad ustroju muzealnictwa regjonalnego w woj.
Warszawskiem <span class="apple-style-span">// </span>Ziemia</span><span lang="BE">.</span><span lang="PL"> –</span><span lang="PL"> </span><span lang="PL">Warszawa, 1930</span><span lang="BE">. – № </span><span lang="PL">1</span><span lang="BE">5</span><span lang="PL">-18.</span><span lang="BE"> – </span><span lang="PL">S. 286-295.</span><span lang="BE"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">105.
</span><!--[endif]--><span lang="PL">Martynowski,
F.K.</span><span lang="PL"> </span><span lang="PL">Powiat
Słonimski </span><span lang="BE">/</span><span lang="PL"> F.K</span><span lang="BE">.</span><span lang="PL"> Martynowski</span><span lang="BE"> //</span><span lang="PL"> Staro</span><span lang="BE">ż</span><span lang="PL">ytna</span><span lang="PL"> </span><span lang="PL">Polska</span><span lang="PL"> </span><span lang="PL">pod</span><span lang="PL"> </span><span lang="PL">wzgledem</span><span lang="PL"> </span><span lang="PL">historycznym</span><span lang="BE">, </span><span lang="PL">jeograficznym</span><span lang="PL"> </span><span lang="PL">i</span><span lang="PL"> </span><span lang="PL">statystycznym
</span><span lang="BE">/ </span><span lang="PL">F.K.
Martynowski</span><span lang="BE">. – </span><span lang="PL">Warszawa, 1930</span><span lang="BE">. – </span><span lang="PL">S. 548-562.</span><span lang="BE"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">106.
</span><!--[endif]--><span lang="PL">Oddział
Słonimski</span><span lang="PL"> </span><span lang="PL">Dwutygodnik krajoznawczy ilustrowany organ pol. Tow. Krajoznawczego - r. XIV, </span><span lang="BE">№5</span><span lang="PL"> . – Warszawa, 1929</span><span lang="BE">.
– </span><span lang="PL">S. 80.</span><span lang="BE"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">107.
</span><!--[endif]--><span lang="PL">Oddział
w</span><span lang="PL"> </span><span lang="PL">Słonimie</span><span lang="BE"> //</span><span lang="PL"> Polskie
Towarzystwo Krajoznawcze. Rok 1928. – Warszawa, 1929. </span><span lang="BE">– </span><span lang="PL">S. 100-101.</span><span lang="BE"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">108.
</span><!--[endif]--><span lang="PL">Patkowski,
A. O istocie kraioznawstwa </span><span lang="BE">/ А. </span><span lang="PL">Patkowski</span><span lang="BE"> // </span><span lang="PL">Pierwszy ogólnopolski Kongres Krajoznawczy
w Poznaniu w dniach 12 i 13 lipca 1929 roku.</span><span lang="BE"> – </span><span lang="PL">Warszawa, 19</span><span lang="BE">29</span><span lang="PL">. – S. 1-4.</span><span lang="BE"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">109.
</span><!--[endif]--><span lang="PL">Pierwszy
ogólnopolski Kongres Krajoznawczy w Poznaniu w dniach 12 i 13 lipca 1929 roku</span><span lang="BE"> // </span><span lang="PL">Ziemia. –
Warszawa, 19</span><span lang="BE">29</span><span lang="PL">. </span><span lang="BE">– № 19. –</span><span lang="PL"> S</span><span lang="BE">. 348.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="PL">110.
</span><!--[endif]--><span lang="PL">Pierwszy
powszechny spis Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 września 1921 roku.
Województwo Nowogródzkie. – Warszawa, 1926.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="PL">111.
</span><!--[endif]--><span lang="PL">Polskie
Towarzystwo Krajoznawcze. Rok 1928. – Warszawa, 1929. –112</span><span lang="PL">
</span><span lang="PL">s.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">112.
</span><!--[endif]--><span lang="PL">Przewodnik
po Polsce</span><span lang="BE">:</span><span lang="PL"> w 4 T</span><span lang="BE">. /</span><span lang="PL"> red</span><span lang="BE">.</span><span lang="PL">r S</span><span lang="BE">.</span><span lang="PL"> Lenartowicz.</span><span lang="BE"> – </span><span lang="PL">Warszawa</span><span lang="BE">:</span><span lang="PL"> Związek Polskich Towarystw Turystycznych</span><span lang="BE">,</span><span lang="PL"> 1935</span><span lang="BE">. – 276</span><span lang="PL"> s</span><span lang="BE">.</span><span lang="PL"> – T.</span><span lang="PL"> </span><span lang="PL">1: Polska Północno-Wschodnia.</span><span lang="BE"> <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">113.
</span><!--[endif]--><span lang="PL">Program
Krajoznawcyzch Badan Gospodarczych w Oddziałach P.T.K.</span><span lang="PL"> </span><span lang="PL">Ziemia. – Warszawa, 19</span><span lang="BE">29</span><span lang="PL">. </span><span lang="BE">– № 19. –</span><span lang="PL"> S</span><span lang="BE">. 340-342.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">114.
</span><!--[endif]--><span lang="PL">Rocznik
oficerski 1923. </span><span lang="BE">– </span><span lang="PL">Warszawa, 19</span><span lang="BE">23</span><span lang="PL">. </span><span lang="BE">– 1860</span><span lang="PL"> s.</span><span lang="BE"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="PL">115.
</span><!--[endif]--><span lang="PL">Sawicki</span><span lang="BE">,</span><span lang="PL"> L</span><span lang="BE">.</span><span lang="PL"> Szkic program badań
krajoznawczych</span><span lang="BE"> /</span><span lang="PL"> L</span><span lang="BE">.</span><span lang="PL">
Sawicki </span><span lang="BE">// </span><span lang="PL">Ziemia. – Warszawa, 1910. </span><span lang="BE">– </span><span lang="PL">1 stycznia</span><span lang="BE">. –</span><span lang="PL"> S </span><span lang="BE">. </span><span lang="PL">5-7</span><span lang="BE">.</span><span lang="PL"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span class="apple-style-span"><span lang="PL">116.
</span></span><!--[endif]--><span class="apple-style-span"><span lang="PL">Schmuck</span><span lang="BE">,</span></span><span class="apple-style-span"><span lang="PL"> A. Z</span><span lang="PL"> </span></span><span class="apple-style-span"><span lang="PL">Pi</span><span lang="BE">ń</span></span><span class="apple-style-span"><span lang="PL">ska</span><span lang="PL"> </span></span><span class="apple-style-span"><span lang="PL">do</span><span lang="PL"> </span></span><span class="apple-style-span"><span lang="PL">Augustowa</span><span lang="PL"> </span></span><span class="apple-style-span"><span lang="PL">kajakem</span><span lang="BE"> / </span></span><span class="apple-style-span"><span lang="PL">A.</span><span lang="PL"> </span></span><span class="apple-style-span"><span lang="PL">Schmuck</span><span lang="BE">. – </span></span><span class="apple-style-span"><span lang="PL">Lwow</span><span lang="BE">,</span></span><span class="apple-style-span"><span lang="PL"> 1937</span><span lang="BE">. – </span></span><span class="apple-style-span"><span lang="PL">88 s.</span></span><span class="apple-style-span"><span lang="PL"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">117.
</span><!--[endif]--><span lang="PL">Sosi</span><span lang="BE">ń</span><span lang="PL">ski</span><span lang="PL"> </span><span lang="PL">T</span><span lang="BE">. </span><span lang="PL">S</span><span lang="BE">ł</span><span lang="PL">onim</span><span lang="PL"> </span><span lang="PL">zarys</span><span lang="PL"> </span><span lang="PL">dziej</span><span lang="BE">ó</span><span lang="PL">w</span><span lang="BE"> / </span><span lang="PL">T</span><span lang="BE">. </span><span lang="PL">Sosi</span><span lang="BE">ń</span><span lang="PL">ski</span><span lang="BE"> – </span><span lang="PL">Sulej</span><span lang="BE">ó</span><span lang="PL">wek</span><span lang="BE">, 1996. – 116 </span><span lang="PL">s.</span><span lang="BE"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="PL">118.
</span><!--[endif]--><span lang="PL">Sprawozdanie
z działalnosci Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego w 1935 r.</span><span lang="PL"> </span><span lang="BE">– </span><span lang="PL">Warszawa, 193</span><span lang="BE">6. – 14</span><span lang="PL"> s</span><span lang="BE">.</span><span lang="PL"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="PL">119.
</span><!--[endif]--><span lang="PL">Sprawozdanie
z działalnosci Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego w 1936 r. –</span><span lang="PL"> </span><span lang="PL">Warszawa</span><span lang="BE">:</span><span lang="BE"> </span><span lang="BE">“</span><span lang="PL">Lech</span><span lang="BE">”</span><span lang="PL">, 193</span><span lang="BE">7. –</span><span lang="PL">16 s.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="PL">120.
</span><!--[endif]--><span lang="PL">Sprawozdanie
z działalnosci Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego w 1937 r</span><span lang="BE">. – </span><span lang="PL">Warszawa, 1938</span><span lang="BE">. – 2</span><span lang="PL">2 s</span><span lang="BE">.</span><span lang="PL"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="PL">121.
</span><!--[endif]--><span lang="PL">Sprawozdanie
z działalnosci Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego w 1938 r.</span><span lang="BE"> – </span><span lang="PL">Warszawa:
drukarnia Gospodarcza, 1939</span><span lang="BE">. – 2</span><span lang="PL">0 s</span><span lang="BE">.</span><span lang="PL"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">122.
</span><!--[endif]--><span lang="PL">Sprawozdanie</span><span lang="BE"> //</span><span lang="PL"> Rocznik Polskiego
Towarzystwa Krajoznawczego. 1908. – Warszawa, 1909. </span><span lang="BE">– </span><span lang="PL">S. 50-55</span><span lang="BE">.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">123.
</span><!--[endif]--><span lang="PL">Stabrowski</span><span lang="BE">,</span><span lang="PL"> J</span><span lang="BE">.</span><span lang="PL"> Notatki
archeologiczne z powiatu Slonimskego / J</span><span lang="BE">. </span><span lang="PL">Stabrowski // W</span><span lang="BE">іа</span><span lang="PL">domosci archeologiczne</span><span lang="BE">.</span><span lang="PL"> – Warszawa, 1935. –
</span><span lang="BE">Т</span><span lang="PL">. XIII.</span><span lang="BE"> – </span><span lang="PL">S. 175 – 177.</span><span lang="BE"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="PL">124.
</span><!--[endif]--><span lang="PL">Stabrowski</span><span lang="BE">, </span><span lang="PL">J</span><span lang="BE">. </span><span lang="PL">Odnależienie</span><span lang="PL"> </span><span lang="PL">głowy</span><span lang="PL"> </span><span lang="PL">staro</span><span lang="BE">-</span><span lang="PL">slawianskiego</span><span lang="PL"> </span><span lang="PL">boszka</span><span lang="PL"> </span><span lang="PL">w</span><span lang="PL"> </span><span lang="PL">Slonime</span><span lang="BE"> / </span><span lang="PL">J</span><span lang="BE">.</span><span lang="PL"> Stabrowski</span><span lang="BE"> // </span><span lang="PL">Ziemia</span><span lang="PL"> </span><span lang="PL">Lidska</span><span lang="BE">. – 1939. - № 1. – </span><span lang="PL">S</span><span lang="BE">. 6-24.</span><span lang="PL"> <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="PL">125.
</span><!--[endif]--><span lang="PL">Stabrowski</span><span lang="BE">, </span><span lang="PL">J</span><span lang="BE">. </span><span class="apple-style-span"><span lang="PL">Z</span><span lang="PL"> </span></span><span class="apple-style-span"><span lang="PL">muzeum</span><span lang="PL"> </span></span><span class="apple-style-span"><span lang="PL">regionalnego</span><span lang="PL"> </span></span><span class="apple-style-span"><span lang="PL">P</span><span lang="BE">.</span></span><span class="apple-style-span"><span lang="PL">T</span><span lang="BE">.</span></span><span class="apple-style-span"><span lang="PL">K</span><span lang="BE">. </span></span><span class="apple-style-span"><span lang="PL">w</span><span lang="PL"> </span></span><span class="apple-style-span"><span lang="PL">S</span><span lang="BE">ł</span></span><span class="apple-style-span"><span lang="PL">onimie</span><span lang="BE"> / </span></span><span lang="PL">J</span><span lang="BE">.</span><span lang="PL">
Stabrowski</span><span lang="BE"> // </span><span class="apple-style-span"><span lang="PL">Gazeta</span><span lang="PL"> </span></span><span class="apple-style-span"><span lang="PL">S</span><span lang="BE">ł</span></span><span class="apple-style-span"><span lang="PL">onimska</span></span><span lang="BE">. –
1939. – № 1.</span><span lang="PL"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="PL">126.
</span><!--[endif]--><span lang="PL">Statut
Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego Touring Klubu. – Warszawa, 1929</span><span lang="BE">.</span><span lang="PL"> – 29 s.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="PL">127.
</span><!--[endif]--><span lang="PL">Statut
Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego. – Warszawa, 1935. – 44 s. <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span class="apple-style-span"><span lang="BE">128.
</span></span><!--[endif]--><span class="apple-style-span"><span lang="BE">Stowarzyszenie Rodzina Wojskowa Koło Słonim:
jednodniówka</span></span><span class="apple-style-span"><span lang="PL">. – </span><span lang="BE">Słonim</span></span><span class="apple-style-span"><span lang="PL">.</span><span lang="PL"> </span></span><span class="apple-style-span"><span lang="PL">– </span><span lang="BE">1937</span></span><span class="apple-style-span"><span lang="PL">. – 3 lut. – </span></span><span lang="BE">6</span><span lang="PL"> s.</span><span class="apple-style-span"><span lang="BE"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="PL">129.
</span><!--[endif]--><span lang="PL">Ustawa
Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. – Warszawa: Druk A. Pęczalskiego i K.
Marszalkowskiego, 1906. – 8 s. <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="PL">130.
</span><!--[endif]--><span lang="PL">Ustawa
Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. – Warszawa, 1920. – 15 s.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">131.
</span><!--[endif]--><span lang="PL">Ustawa
Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. – Warszawa, 1925. – 15 s.</span><span lang="BE"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-left: 35.45pt; text-align: justify; text-indent: -35.45pt;">
<!--[if !supportLists]--><span class="CharStyle0"><span lang="PL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; mso-ansi-font-size: 14.0pt; mso-ansi-language: PL; mso-bidi-font-size: 14.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">132.<span style="font-family: 'Times New Roman';">
</span></span></span><!--[endif]--><span class="CharStyle2"><span lang="PL">Zabytki z
okresu wplywow rzymskich, Średniowiecza i czasow nowozytnych z Bialorusi </span></span><span class="CharStyle3"><span lang="PL">w zbiorach</span></span><span class="CharStyle3"><span lang="PL"> </span></span><span class="CharStyle3"><span lang="PL">Państwowego Muzeum
Archeologicznego</span></span><span class="CharStyle3"><span lang="PL"> </span></span><span class="CharStyle3"><span lang="PL">w Warszawie</span></span><span class="CharStyle3"><span lang="BE">; </span></span><span class="CharStyle1"><span lang="PL">pod red</span></span><span class="CharStyle1"><span lang="BE">.</span></span><span class="CharStyle1"><span lang="PL"> A</span></span><span class="CharStyle1"><span lang="BE">.</span></span><span class="CharStyle1"><span lang="PL"> Piotrowskiego</span></span><span class="CharStyle1"><span lang="BE">. -</span></span><span class="CharStyle0"><span lang="PL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; mso-ansi-font-size: 14.0pt; mso-ansi-language: PL; mso-bidi-font-size: 14.0pt; mso-fareast-language: PL;">Warszawa </span></span><span class="CharStyle0"><span lang="BE" style="font-family: "Times New Roman","serif"; mso-ansi-font-size: 14.0pt; mso-bidi-font-size: 14.0pt; mso-fareast-language: BE;">2005. – </span></span><span class="CharStyle0"><span lang="PL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; mso-ansi-font-size: 14.0pt; mso-ansi-language: PL; mso-bidi-font-size: 14.0pt; mso-fareast-language: BE;">S</span></span><span class="CharStyle0"><span lang="BE" style="font-family: "Times New Roman","serif"; mso-ansi-font-size: 14.0pt; mso-bidi-font-size: 14.0pt; mso-fareast-language: BE;">. 154.</span></span><span class="CharStyle0"><span lang="BE" style="font-family: "Times New Roman","serif"; mso-ansi-font-size: 14.0pt; mso-ansi-language: PL; mso-bidi-font-size: 14.0pt; mso-fareast-language: BE;"> </span></span><span class="CharStyle0"><span lang="PL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; mso-ansi-font-size: 14.0pt; mso-ansi-language: PL; mso-bidi-font-size: 14.0pt; mso-fareast-font-family: Calibri;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="text-align: justify;">
<span lang="BE"><span lang="BE" style="font-family: 'Times New Roman', serif;"><span class="apple-style-span">
<span lang="PL" style="font-family: 'Times New Roman', serif;">133. Założenie Towarystwa</span><span lang="BE" style="font-family: 'Times New Roman', serif;">
//</span><span lang="PL" style="font-family: 'Times New Roman', serif;"> Rocznik Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. 1907. –
Warszawa, 1908. </span><span lang="BE" style="font-family: 'Times New Roman', serif;">– </span><span lang="PL" style="font-family: 'Times New Roman', serif;">S. 3-5</span><span lang="BE" style="font-family: 'Times New Roman', serif;">.</span></span></span></span></div>
</div>
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2720044165081464136.post-8132948445127540142014-08-07T00:07:00.002+03:002014-08-07T00:07:46.208+03:00КРАЯЗНАЎЧЫ РУХ У СЛОНІМСКІМ ПАВЕЦЕ Ў 1921-1939 ГГ. ГЛАВА 3. АСНОЎНЫЯ НАКІРУНКІ КРАЯЗНАЎЧАЙ ДЗЕЙНАСЦІ НА ТЭРЫТОРЫІ СЛОНІМСКАГА ПАВЕТА Ў 1921-1939 ГГ.<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<h3 style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">3.1 Дзейнасць
краязнаўчых таварыстваў</span></h3>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<br /></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Станаўленне
краязнаўчага руху на тэрыторыі Слонімскага павета праходзіла ва ўмовах яго
інстытуцыяналізацыі ў форме таварыстваў, аб’яднанняў людзей, якім не быў
абыякавы родны край і якія мелі магчымасці і вольны час, каб прысвяціць яго
даследаванням сваёй Бацькаўшчыны.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Адным з першых
такіх аб’яднанняў быў “Саюз турыстычнай прапаганды Навагрудскай зямлі”,
створаны па ініцыятыве афіцыйных улад у 1921 г. [9], але шырокай падтрымкі
сярод грамадскасці не атрымаў.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="http://1.bp.blogspot.com/-i99CadTbE08/U-KOIyLrL-I/AAAAAAAABNQ/DM2dVG0geys/s1600/ImageDownloader.do.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="http://1.bp.blogspot.com/-i99CadTbE08/U-KOIyLrL-I/AAAAAAAABNQ/DM2dVG0geys/s1600/ImageDownloader.do.jpg" height="255" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: small;">Гандлёвыя шэрагі ў горадзе Слонім</span></td></tr>
</tbody></table>
<span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 14pt; text-indent: 1cm;">З’яўленне
першага таварыства, якое спецыялізавалася на краязнаўчых даследаваннях у
Слонімскім павеце звязана з асобаю <a href="http://geron-1987.blogspot.com/2014/01/1870-1968.html" target="_blank">І.І. Стаброўскага</a>. Пасля вяртання на Радзіму
ў красавіку 1921 г. Стаброўскі заняўся аднаўленнем радавога маёнтка Орлавічы,
бавіў час за пчалярствам і садаўніцтвам. Паступова вакол яго складваецца
невялікі гурток моладзі, што цікавілася гісторыяй Слонімскага павета. Праз тры
гады пасля вяртання на радзіму Стаброўскі І.І. пры дапамозе гэтага гуртка
арганізаваў Слонімскае этнаграфічна-археалагічнае таварыства (далей – СЭАТ).
Дзякуючы палажэнню ў грамадстве і апантанасці справай, яны заручыліся
падтрымкай мясцовых улад. 5 кастрычніка 1923 г. было атрымана пісьмо
слонімскага старасты за № 5314 “у справе арганізацыі Таварыства”, дзе ішла
гаворка пра абавязак аб’яднання дакладваць у староства аб прынятых на ім
рашэннях, што фактычна з’яўлялася афіцыйным дазволам на адкрыццё [10, л. 2]. За
месяц да яго адкрыцця, прадстаўнікі слонімскай інтэлігенцыі атрымалі запрашэнні
на ўстаноўчае паседжанне.</span><br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="http://1.bp.blogspot.com/-1RL0zFfYXUU/U-KUvZ2CcYI/AAAAAAAABN4/u__hC4HdwmE/s1600/%D0%97%D0%B0%D0%BF%D1%80%D0%B0%D1%88%D1%8D%D0%BD%D0%BD%D0%B5+%D0%BD%D0%B0+%D0%B0%D0%B4%D0%BA%D1%80%D1%8B%D1%86%D1%86%D1%91+%D0%A1%D0%AD%D0%90%D0%A2.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="http://1.bp.blogspot.com/-1RL0zFfYXUU/U-KUvZ2CcYI/AAAAAAAABN4/u__hC4HdwmE/s1600/%D0%97%D0%B0%D0%BF%D1%80%D0%B0%D1%88%D1%8D%D0%BD%D0%BD%D0%B5+%D0%BD%D0%B0+%D0%B0%D0%B4%D0%BA%D1%80%D1%8B%D1%86%D1%86%D1%91+%D0%A1%D0%AD%D0%90%D0%A2.jpg" height="400" width="313" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: small;">Запрашэнне на адкрыццё </span><span style="font-size: small;">Слонімскага</span><br style="font-size: medium;" /><span style="font-size: small;"> этнаграфічна-археалагічнага таварыства</span></td></tr>
</tbody></table>
<span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 14pt; text-indent: 1cm;">На першым
арганізацыйным паседжанні, якое адбылося 6 студзеня 1924 г. у будынку
Слонімскага земляробчага таварыства па вул. Студэнцкай №9 было прынята рашэнне
аб выбары кіраўніка, скарбніка і сакратара праўлення СЭАТ. Кіраўніком абралі
Стаброўскага І.І., а скарбнікам стаў Ігнат Каркозаў, чалавек, які не згадваецца
сярод ганаровых заснавальнікаў. На гэтым жа паседжанні быў прыняты праект
устава, падпісаны ў трох экзэмплярах і пазней прадстаўлены слонімскаму
староству для “легалізацыі”. У аб’яднанне ўваходзілі 15 чалавек.</span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">СЭАТ у 1924 г.
правяла “Этнаграфічнае даследаванне беларускага насельніцтва ў Слонімскім
павеце і прылеглых паветах” [10, л. 4], якое ставіла на мэце вылучэнне
асаблівасцяў беларускага народа як непаўторнай еднасці, нятоеснай польскаму
народу. Важным крокам таварыства была праведзеная восенню 1924 г. у Слоніме
выстава сабраных Стаброўскім І.І. на працягу паўстагоддзя старажытных
дакументаў і кніг [46]. Пасля заснавання СЭАТ яго ўдзельнікі ажыцявілі
археалагічнае вывучэнне тэрыторыі вакол маёнтка “Орлавічы”.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Нажаль, па
даследаваных дакументах нельга адказаць на пытанне, калі дакладна таварыства
спыніла сваю дзейнасць. Хутчэй за ўсё, гэта адбылося ў 1928 г., калі ў Слоніме
з’явіўся аддзел ПКТ. Дзейнасць СЭАТ садзейнічала пашырэнню краязнаўчага руху,
папулярызацыі вывучэння спадчыны роднага края і падрыхтавала ўмовы для
з’яўлення ў павеце рэгіянальнага музея. Менавіта за час існавання таварыства
Стаброўскі І.І. сабраў вялікую колькасць гістарычных каштоўнасцей, стварыў свае
археалагічную, нумізматычную і мінералагічную калекцыі. У гэтай працы яму дапамагалі
сябры СЭАТ.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Летам 1928 г. у
Слоніме пачаў працу рэгіянальны аддзел ПКТ, прадстаўнікі якога зрабілі значны
ўклад у вывучэнне гісторыі і культуры Слонімшчыны. Яно належала да
разгалінаванага грамадскага аб'яднання, якое узнікла ў Варшаве 1 чэрвеня 1906 г.
і на 1928 г. аб’ядноўвала 49 аддзелаў.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Галоўнымі мэтамі
таварыства з'яўляліся [131, § 3]:<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">1) абуджэнне захаплення да вывучэння
Польшчы;<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">2) накапленне і апрацоўка навуковых
матэрыялаў, якія датычаць краязнаўства польскіх зямель і суседняга краю,
гістарычна і геаграфічна з імі звязаных;<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">3) садзейнічанне вывучэнню Польшчы,
падтрымка развіцця польскага турызма ва ўсіх яго формах як у краі, так і
замяжой;<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">4) удзел у ахове прыроды і помнікаў
польскіх зямель.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Штогадова
адбываліся з'езды дэлегатаў ПТК. Так, на з'ездзе 1937 г. прымалі ўдзел тры
дэлегата са Слонімскага павета: Станіслаў Галацкі (Дзярэчын), Антон Жабінскі
(Жыровічы), Рамуальд Жураўскі (Казлоўшчына) [121, s. 9].<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Мясцовыя аддзелы
ПКТ выступалі аўтаномнымі арганізацыямі на аснове агульнага рэгламента, створанага
Галоўнаю Радаю, і апіраліся на яго Статут [129, §6]. Органамі ўлады аддзела
з'яўляліся:<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">А) Агульны сход
як орган заканадаўчы і кантралюючы,<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">B) урад і яго
прэзідыум як орган выканаўчы,<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">C) рэвізійная
камісія.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Урад аддзела
складаўся з 3-15 асоб (прэзідэнта, віцэпрэзідэнта і членаў, выбраных на
Агульным сходзе) і абіраўся на тры гады, пры гэтым кожны год на адну трэць
змяняўся. Сябры аддзела дзяліліся на звычайных, пажыццёвых і заступцаў.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">На пачатку 1929
г. Слонімскі аддзел ПТК меў бюджэт у 430 злотых і налічваў 57 удзельнікаў
[106]. Яго кіраўніком быў натарыюс Мечыслаў Емільянавіч Пятроўскі, а сакратаром
- Віктар Клімкевіч. За першыя паўгады дзейнасці сябры аддзела правялі 8
паседжанняў, прачыталі 5 лекцый для 1000 слухачоў і арганізавалі 3 экскурсіі
для 75 удзельнікаў, распачалі працу па арганізацыі Гурткоў Краязнаўчай Моладзі
(ГКМ) [107, s. 100].<o:p></o:p></span><br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="http://4.bp.blogspot.com/-dG4EBomvCxw/U-KWRnlWw2I/AAAAAAAABOE/ZuOk-iyWy0k/s1600/1929.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="http://4.bp.blogspot.com/-dG4EBomvCxw/U-KWRnlWw2I/AAAAAAAABOE/ZuOk-iyWy0k/s1600/1929.JPG" height="400" width="272" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: small;">Пасведчанне аб адкрыцці 20 верасня 1929 года<br />ў Слоніме рэгіянальнага музея</span></td></tr>
</tbody></table>
<span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 14pt; text-indent: 1cm;">Вынікам першага
года існавання аб’яднання ў Слоніме стала дапамога археолагу І.І. Стаброўскаму
ў адкрыцці рэгіянальнага музея 20 верасня 1929 г. Арганізацыйныя структуры ПКТ
і яго сувязі прывялі да актывізацыі працы ў дадзеным накірунку і паспрыялі
ўдзелу ў святочных мерапрыемствах прэзідэнта Другой Рэчы Паспалітай І.
Масціцкага. Музей зрабіўся важным асяродкам дзейнасці слонімскага аддзела ПКТ,
таму ў верасні 1933 г. была створана музейная секцыя, якая ставіла на мэце за
кошт сродкаў таварыства вырашэнне яго праблем</span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Слонімскі аддзел
выдзяляў сродкі на выданне кніг турыстычнага характару: “Zyrowice – łask
krynice” В. Харкевіча, “Zarys dziejów miasta Słonima” Г. Голдберга, “Wycieczki
Słonimskie” С. Лорэнца. Прадстаўнікі аддзела займаліся даследаваннямі роднага
края і ўдзельнічалі ў зборы матэрыяла для спадарожніка “Przewodnik po Polsce”,
распрацоўвалі турыстычныя маршруты. З мэтаю даследавання гісторыі павета і
арганізацыі экскурсій сябры таварыства супрацоўнічалі з духавенствам.
Напрыклад, у чэрвені 1933 г. ад ксяндза Ежы Пачобут-Адляніцкага кіраўніцтва
аб’яднання атрымала на часовае карыстанне і вывучэнне дакументы па гісторыі
Дзярэчына [10, л. 25]. Вялікай папулярнасцю сярод жыхароў павета карысталася
падрыхтаваная аддзелам і слонімскім духавенствам экскурсія да Чэстаховы [10, л.
31].<o:p></o:p></span><br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="http://4.bp.blogspot.com/-dxAQh49PCDs/U-KWkVgKXfI/AAAAAAAABOM/UvRSeGuLVfo/s1600/07086.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="http://4.bp.blogspot.com/-dxAQh49PCDs/U-KWkVgKXfI/AAAAAAAABOM/UvRSeGuLVfo/s1600/07086.jpg" height="240" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: small;">Слонімская сінагога</span></td></tr>
</tbody></table>
<span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 14pt; text-indent: 1cm;">Адным з
накірункаў дзейнасці арганізацыі з’яўлялася ахова прыроды. Так, 11 студзеня
1934 г. кіраўніцтва слонімскага аддзела ПКТ накіравала ліст сябру таварыства
інжынеру Аляксандру Мяноўскаму з просьбаю правесці даследаванне месца жыхарства
баброў р. Шчары на тэрыторыі маёнтка Прусаўшчына Жыровіцкай гміны [10, л. 29].</span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Вялікую ўвагу
таварыства надавала прапагандзе гісторыі роднага края, асабліва апелюючы да
найбольш значных падзей і асоб з гісторыі рэгіёна. Так, у лістападзе 1932 г. у
г. Слоніме быў створаны “Камітэт святкавання 400-годдзя надання Слоніму
Магдэбургскага права, 300-годдзя смерці Льва Сапегі і 150-годдзя адкрыцця канала
Агінскага”, у які ад слонімскага аддзела ПТК былі накіраваны яго кіраўнік маёр
Зелінскі і сакратар Клімкевіч [10, л. 17]. Камітэт займаўся падрыхтоўкай
святочных мерапрыемстваў і лічыў неабходным падкрэсліць багацце Слонімскага
павета пры дапамозе рэгіянальнага музея. У сувязі з гэтым кіраўніцтва
слонімскага аддзела ПКТ накіравала 17 лістапада 1932 г. да Фонда Народнай
культуры пры прэзідыуме рады міністраў у Варшаве ліст "з просьбаю аб
выдзяленні дапамогі ў памеры 150 злотых", дзе адзначалася неабходнасць
"закупак шкляных вітрын", "папаўнення шчуплага інвентара
музея", "і нават расшырэння яго памяшканняў" [10, л. 18].<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Адным з
важнейшых накірункаў працы ПТК з моманту яго заснавання лічылася далучэнне да
краязнаўчага руху адукаванай моладзі ("пашырэнне сярод грамадства,
асабліва сярод моладзі, звестак па польскаму краязнаўству"). Вучні і
вучаніцы ва ўзросце да 18 гадоў, супраць прыняцця якіх не пратэставалі бацькі
(апекуны), мелі магчымасць стаць сябрамі гуртка [129, §6]. Дадзены рух набыў
шырокі размах: у 1936 г. 33 аддзела ПКТ апекавалі 109 гурткоў краязнаўчай
школьнай моладзі [119, c. 14].<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Па ініцыятыве
Слонімскага аддзела ПТК пачалі працу тры маладзёжныя гурткі: пры жаночай і
мужской настаўніцкіх семінарыях і сярэдняй сельскагаспадарча-лясной школе.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Сярод іх сваёй
дзейнасцю вылучаўся гурток краязнаўчай моладзі пры прыватнай <a href="http://geron-1987.blogspot.com/2012/12/1919-1936.html" target="_blank">настаўніцкайжаночай семінарыі імя Маткі Марцэліны Дароўскай</a>, якая пачала дзейнічаць у
Слоніме з 1919/1920 года і спыніла існаванне пасля 1935/1936 навучальнага года
ў сувязі з ліквідацыяй у II Рэчы Паспалітай вучэбных устаноў кляштарнага тыпу.
Семінарыя знаходзілася ў кляштары ордэна сясцёр Бязгрэшнага зачацця. Падчас
вайны кляштар прытуліў у сваіх сценах вялікую колькасць бежанцаў, якіх рускія
войскі прымушалі пакідаць свае родныя мясціны і адпраўляцца ў глыб Расіі.<o:p></o:p></span><br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="http://1.bp.blogspot.com/-evgSoKRNc8w/U-KXG5FrxdI/AAAAAAAABOU/jX3aqB11e6o/s1600/pervomayskaya.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="http://1.bp.blogspot.com/-evgSoKRNc8w/U-KXG5FrxdI/AAAAAAAABOU/jX3aqB11e6o/s1600/pervomayskaya.jpg" height="303" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: small;">Цэнтр міжваеннага Слоніма</span></td></tr>
</tbody></table>
<span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 14pt; text-indent: 1cm;">Тэрмін навучання
ў семінарыі складаў пяць гадоў. Пры семінарыі дзейнічала агульная пяцікласная
школа, якая пазней стала дзяржаўнай. Навучанне адбывалася па праграмах
Міністэрства Рэлігійных Веравызнанняў. У першы год дзейнасці семінарыі вучаніцы
мелі магчымасць пазнаёміцца з прадметамі, якія выкладаліся адзінаццаццю
сёстрамі-непакалянкамі, па рэлігіі, нямецкай і французскай мовах, маляванню і
спевам, працоўнаму навучанню, прыродзе і геаграфіі. У 1923/1924 навучальным
годзе новая дырэктарка семінарыі Ёзэфа Чарноўская стала выкладаць фізіку, хімію
і касмаграфію, Марыя Касцюшка – рэлігію і методыку педагагічнай падрыхтоўкі,
Рэўкоўская Ядзвіга – біялогію і спеў, Дабжаньская Аляксандра (у манастве – Ада)
– геаграфію, Фалтыноўская (у манастве – Эдварда) – працоўнае навучанне,
Домброўская Ёзэфа пасля заканчэння матэматычна-фізічнага факультэта ў
Варшаўскім універсітэце выкладала матэматыку, Яніна Ельская – гігіену. Вялікая
ўвага пры навучанні надавалася польскай мове і польскай гісторыі, якія
выкладаліся на ўсіх курсах некалькімі сёстрамі-настаўніцамі [11].</span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Семінарысткі
мелі актыўную грамадзянскую пазіцыю, а кіраўніцтва семінарыі садзейнічала іх
працы на глебе даследаванняў гісторыі роднага краю. Так, па ініцыятыве
Слонімскага аддзела ПТК пры семінарыі пачаў працу краязнаўчы гурток з 12 асоб.
Кіраўніцаю аб'яднання была Ф.Пілаўска, а загадчыцай касы - Н.Следзіньска.
Сяброўкі арганізацыі плацілі членскія ўзносы. Усяго бюджэт складаў 163 zł,
прычым 35 zł паступалі за кошт членскіх збораў. З іх 36 zł былі выкарыстаны
падчас экскурсій, а 15 zł для вырабу фотаздымкаў [10, л. 20]. На кожным
паседжанні аб'яднання зачытваліся даклады краязнаўчага характару, а некалькі
сябровак гуртка прымалі ўдзел у паседжаннях слонімскага аддзялення ПТК. На другім
паседжанні "Геаграфічнага гуртка" вучаніца 4-га курса семінарыі
Людвіка Зыбайла выступіла з рэфератам, у якім мэтаю аб'янання назвала вывучэнне
роднага краю "з вялікай карысцю для цэлага польскага грамадства",
калі ніхто не зможа папракнуць у тым, што "чужое хваліце, свайго самі не
ведаеце і не ведаеце, што маеце" [10, л. 21]. У 1932 г. яго сяброўкі
арганізавалі 4 экскурсіі: у Варшаву на злёт (30 красавіка, 18 асоб), у Вільню
(30 верасня, 22 асобы), у Жыровічы (15 кастрычніка, 50 асоб), у Грыбава (1 лістапада,
40 асоб). 12 чэрвеня 1934 г. ўдзельніцы аб'яднання прынялі ўдзел у экскурсіі па
міцкевіцкіх месцах ў Навагрудак з начоўкай на турыстычнай базе ля возера
Свіцязь [10, л. 32]. Маршруты праведзеных экскурсій наносіліся на спецыяльна
падрыхтаваную кіраўніцтвам гуртка карту Рэчы Паспалітай. Сяброўкі гуртка
раздавалі жыхарам горада матэрыялы краязнаўчага характару, удзельнічалі ў ахове
помнікаў культуры і прыроды, збіралі і выконвалі беларускія народныя песні.
Зацікаўленасцю гуртка стала вывучэнне народнага адзення, на падставе варыяцыяў
якога яны зрабілі калекцыю лялек [10, л. 19]. У 1932 г. кіраўніцтва гуртка
паставіла задачу яго ўдзельніцам падрыхтаваць 70 прац, з чым тыя паспяхова
справіліся. Шэраг артыкулаў сябровак былі надрукаваныя ў часопісе "Orli
Lot": "Garśc wiadomości o Tadeuszu Kosciuszce" і верш "Ze
Słonima" М. Ярашоўны, "Nasza wycieczka do Nowogródka" Х.
Багданаўны, "Kopce legendarnie, położone w gm. Kruhowickej pow.
Łuninieckiego" Ф. Пілаўскай. Прадстаўніцы гуртка аказвалі вялікую дапамогу
Слонімскаму музею і аддзелу ПТК, па даручэнню якога распрацавалі турыстычны
шлях Слонім-Зельва-Дзярэчын-Галынка-Слонім, асаблівую ўвагу ўдзяліўшы
Сынкавічам [10, л. 19], удзельнічалі ў падрыхтоўцы і стварэнні выстаў. У пісьме
ад 13 сакавіка 1933 г. да Ады Дабжынскай, апякункі семінарыі, кіраўніцтва
Слонімскага аддзелу ПКТ "сардэчна дзякуе за бескарыслівую працу"
членак кола - Ірыну Славенскую, Пялагію Бяднашчыкаву і Зянобію Анджэяўскую [10,
л. 23].<o:p></o:p></span><br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="http://4.bp.blogspot.com/-px4UpDgFoUU/U-KXYnvdS-I/AAAAAAAABOc/5V48opEhUt8/s1600/%D0%9A%D0%B0%D1%81%D1%86%D1%91%D0%BB+%D1%81%D0%B2%D1%8F%D1%82%D0%BE%D0%B3%D0%B0+%D0%90%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8D%D1%8F+%D1%9E+%D0%A1%D0%BB%D0%BE%D0%BD%D1%96%D0%BC%D0%B5.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="http://4.bp.blogspot.com/-px4UpDgFoUU/U-KXYnvdS-I/AAAAAAAABOc/5V48opEhUt8/s1600/%D0%9A%D0%B0%D1%81%D1%86%D1%91%D0%BB+%D1%81%D0%B2%D1%8F%D1%82%D0%BE%D0%B3%D0%B0+%D0%90%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8D%D1%8F+%D1%9E+%D0%A1%D0%BB%D0%BE%D0%BD%D1%96%D0%BC%D0%B5.jpg" height="400" width="285" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: small;">Касцёл Святога Андрэя ў горадзе Слонім</span></td></tr>
</tbody></table>
<span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 14pt; text-indent: 1cm;">Сяброўкі гуртка
краязнаўчай моладзі пры жаночай семінарыі імя М.М. Дароўскай займаліся руплівай
дзейнасцю на карысць Слонімскага павета. Так, 1 лютага 1933 г. яны правялі
паседжанне, на якім аднагалосна вырашылі ў сувязі з набліжэннем слонімскіх
гадавін” [10, л. 24] звярнуцца да Камісіі краязнаўчых гурткоў пры Галоўнай
радзе ПКТ у Кракаве і да слонімскага аддзела ПКТ з просьбаю “аб сазыве залатой
краязнаўчай моладзі з тэрыторыі ўсёй Польшчы ў Слонім”, каб такім чынам маладыя
людзі мелі магчымасць паказаць свае пачуцці “да старых польскіх крэсавых
гарадоў, да якіх, несумненна, належыць Слонім” [10, л. 24].</span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Апошнім для
слонімскай жаночай семінарыі стаў 1935/1936 навучальны год. Нягледзячы на
спыненне сваёй дзейнасці дасягненні сясцёр-непакалянак у развіцці краязнаўчай
справы сталі важкім унёскам у пашырэнне адукацыйнай прасторы на тэрыторыі
Заходняй Беларусі.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Паспяховае
супрацоўніцтва ПКТ з гурткамі краязнаўчай моладзі зрэдку азмрочвалася
невялікімі канфліктамі. Так, 3 лютага 1933 г. слонімскі аддзел ПКТ атрымаў
пісьмо [10, л. 27] з просьбаю гуртка пры дзяржаўнай сярэдняй
сельскагаспадарча-лясной школе арганізаваць вечарыну для моладзі, якая
цікавіцца гісторыяй роднага краю. Папярэдне з такою просьбаю да слонімскага
аддзела ПКТ звярнулася кіраўніцтва гуртка пры Жыровіцкай мужчынскай семінарыі,
якое і атрымала дазвол на арганізацыю вечарыны 11 лютага. У сувязі з гэтым, 16
лютага 1933 г. кіраўніцтва школы паведаміла аб тым, што яно ўтрымліваецца ад
супрацоўніцтва з слонімскім аддзелам ПКТ “да часу высвятлення непаразумення”
[10, л. 29].<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">25 лютага 1935
г. [10, л. 37] слонімскі аддзел ПКТ пачаў супрацоўніцтва з польскім бюро
падарожжаў “Orbis” з мэтаю пашырэння турыстычнага руху ў павеце.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Слонімскі аддзел
ПКТ спыніў сваю працу ў сувязі з вераснёўскімі падзеямі 1939 г., але гады яго
дзейнасці ў павеце адзначаны як перыяд найбольшага ўздыму і развіцця
краязнаўчага руху ў краі.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Гісторыя і
помнікі павета цікавілі ўдзельніц слонімскага гуртка Таварыства вайсковай сям’і
(далей - ТВС), якое пачало сваю дзейнасць у Рэчы Паспалітай 3 лютага 1925 г. і
на 1937 г. аб’ядноўвала амаль 20 тысяч жанчын [128, s. 1]. У Слоніме дзейнічаў
гурток арганізацыі пад кіраўніцтвам Марыі Трапшовай, жонкі каменданта
гарадскога гарнізона, кіраўніка 79 пяхотнага палка Тадэвуша Трапшова. У склад
кіраўніцтва аб’яднання ўваходзілі: віцэ-кіраўнік – Ганна Гумкоўска, сакратарка
– Станіслава Харковава, а фінансамі кіравала Фаўстына Зуське. Слонімскі гурток
ТВС складаўся з 6 аддзелаў: апекі над дзяцьмі, працы, грамадскі, асветніцкі,
падрыхтоўкі да абароны краю і спартыўны. Вялікую ўвагу арганізацыя ўдзяляла
праблемам патрыятычнага выхавання дзяцей, павагі да Другой Рэчы Паспалітай,
асаблівую ролю надаючы абароне краю ад захопнікаў падчас шматлікіх войнаў.
Важнейшым дасягненнем гісторыі дзяржавы лічылася перамога ў вайне 1919-1921
гг., а найбольшай павагай карыстаўся Ю. Пілсудскі, якога падтрымлівала армія і
адпаведна ТВС.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<div style="text-align: right;">
</div>
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Такім чынам,
краязнаўчы рух у Слонімскім павеце атрымаў афармленне ў выглядзе таварыстваў,
якія займаліся даследаваннямі гісторыі і прыроды краю. Першапачатковыя спробы
афіцыйных улад Другой Рэчы Паспалітай у дадзеным накірунку не знайшлі шырокай
падтрымкі сярод грамадства, таму не здолеў сябе праявіць “Саюз турыстычнай
прапаганды Навагрудскай зямлі”, створаны ў 1921 г. З’яўленне першага значнага
аб’яднання мясцовых краязнаўцаў адбылося 6 студзеня 1924 г. і звязана з асобаю
І.І. Стаброўскага, заснавальніка СЭАТ, якое аб’ядноўвала 15 чалавек. Аднак
усплеск даследчыцкай актыўнасці ў Слонімскім павеце адбыўся ў выніку стварэння
слонімскага аддзела ПКТ у сярэдзіне 1928 г., у працы якога знайшлі сваё месца
ўсе асноўныя накірункі краязнаўчага руху. На пачатку сваёй дзейнасці слонімскі
аддзел ПКТ аб’ядноўваў 57 чалавек. Важным дасягненнем арганізацыі стала
заснаванне ў павеце трох гурткоў краязнаўчай моладзі: пры жаночай і мужской
настаўніцкіх семінарыях і сярэдняй сельскагаспадарча-лясной школе. Слонімскі
аддзел ПКТ дзейнічаў да верасня 1939 г. Цікавасць да гісторыі павета праяўлялі
таксама арганізацыі некраязнаўчага характару, сярод якіх выдзялялася ТВС.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<br /></div>
<h3 style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">3.2
Навукова-даследчыцкая дзейнасць</span></h3>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<br /></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Адным з асноўных
накірункаў краязнаўства з’яўляецца навукова-даследчыцкая дзейнасць, узровень
якой сведчыць пра развіццё краязнаўства ў цэлым.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Навукова
даследчыцкая дзейнасць – гэта асаблівы від чалавечай працы, які ўяўляе сабою
сукупнасць працэсаў здабывання, распаўсюджвання і прымянення такіх ведаў, якімі
грамадства раней не валодала [92, с. 351]. <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">У сувязі са
станаўленнем у Слонімскім павеце краязнаўчага руху пачынаецца ажыццяўленне
навуковай і даследчыцкай працы, якое адбывалася ў першую чаргу на базе
створаных таварыстваў.<o:p></o:p></span><br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 14pt; text-indent: 1cm;">Заснаванае ў
павеце ў 1924 г. <a href="http://geron-1987.blogspot.com/2012/12/1924-1928.html" target="_blank">СЭАТ</a> займалася этнаграфічным і археалагічным вывучэннем
рэгіёна. Аб яго дзейнасці сведчыць план аднаго з мерапрыемстваў -
“Этнаграфічнае даследаванне беларускага насельніцтва ў Слонімскім павеце і
прылеглых паветах”, які змяшчае наступныя пункты: 1. Статыстычныя дадзеныя аб
колькасці беларусаў і іх пасяленняў; 2. Геаграфічны і кліматычны агляд краю; 3.
Тыпы фізічнай уласнасці; 4. Харчаванне; 5. Адзенне; 7. Жыллё; 8. Камунікацыі;
10. Шлюб, гадаванне дзяцей; 11. Маральнасць; 12. Грамадскія сходы;13.
Эканамічны і сацыяльны строй;14. Рэлігійныя абрады, забабоны; 15. Святы,
забавы, пахаванне; 16. Паданні, песні; 17. Хваробы і іх лячэнне і знахарства;
18. Беларусінская мова [10, л. 4]. Да сённяшняга часу захаваўся план магчымага
выступлення Стаброўскага пры падвядзенні вынікаў [10, л. 4]. У ім па пунктам
апісаны асноўныя накірункі жыцця і дзейнасці беларуса, закранаюцца не толькі
асаблівасці знешняга выгляду ці хатняга жыцця (радкі пад назвай “уборы”,
“сядзіба”, “кухонны посуд”, “сталовы посуд”, “пасцель”, “сталы і крэслы”,
“млыны і ступы”, “прадукты”), але павярхоўна адлюстравана і духоўнае жыццё
нашага народа (“помнікі паганства”, “варажба”, “прароцтвы”, “сакрэты чараўнікоў”,
“звычаі: спосаб вітання, прыняцце госця”, ”Вялікі пост”, ”Вялікдзень”).
Стаброўскі выдзяляе галоўныя “абрады”: ”Нарадзіны і хрысціны”,”Залёты і
заручыны”, ”Вяселле”, “Пахаванне”. У плане змешчаны пункты, якія характарызуюць
гаспадарчае жыццё беларускай вёскі: “Паляванне”, “Рыбалоўства”, “Гандаль”,
“Гаспадарства”,“Пакорм”, “Патравы”. Асабняком ад вышэй акрэсленых галін жыцця
простага беларуса ў плане размешчана “Медыцына простага насельніцтва”. У гэтым
раздзеле Стаброўскі І.І. вылучае лекі “для насельніцтва” і “для жывёлы” [10, л.
4]. Гэты дакумент сведчыць аб шырокай, змястоўнай інфармаванасці Стаброўскага
аб жыцці роднага народа і навуковых даследаваннях у вобласці этнаграфічнай
спадчыны беларусаў.</span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Пасля заснавання
СЭАТ Стаброўскі І.І. пры дапамозе ўдзельнікаў таварыства распачаў археалагічнае
вывучэнне тэрыторыі вакол уласнага маёнтка “Орлавічы”. Тут ён сутыкнуўся з
праблемай разбурэння курганнага могільніка на вясковых могілках. Таму 27
красавіка 1927 г. ён накіраваў у Навагрудскае ваяводскае кансерватарскае
ўпраўленне пісьмо з прапановай прыняць пад ахову тэрыторыю курганнага
могільніка ў Орлавічах і пераноса сучасных могілак на вылучаны Стаброўскім
участак. Да пісьма быў прыкладзены сітуацыйны план (накід) у маштабе 1:8400. На
заклік Стаброўскага адгукнуўся кіраўнік Польскага Цэнтральнага археалагічнага
музея ў Варшаве Раман Якімовіч. У Орлавічах было выяўлена каля 50 курганаў,
размешчаных на паверхні каля аднаго гектара. Тры з іх 27-28 мая 1927 года былі
даследаваны. Сярод найбольш цікавых знаходак выдзяляюцца дзве пацеркі: 1)
ажурная бронзавая, акруглай, моцна сплюшчанай формы і 2) з бронзы і срэбра,
авальнай формы, зробленая з бронзавай бляшкі, на паверхні якой напаяны
гранулкі, апраўленыя ў срэбныя кольцы [132, s. 154]. Былі знойдзены таксама тры
цэлыя ляпныя гліняныя пасудзіны. У сувязі з праблемай курганнага могільніка па
ініцыятыве Рамана Якімовіча Стаброўскі І.І. быў прызначаны дэлегатам камітэта
на Навагрудскае ваяводства [14, с. 229]. Пры актыўным удзеле Іосіфа
Стаброўскага і дзякуючы выдзеленаму ім пад новыя могілкі кавалку зямлі ў
Орлавічах у 1930 г. з’явіўся археалагічны парк [132, с. 153].<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Акрамя курганаў
каля Орлавіч, знаходзячыся на пасадзе кіраўніка СЭАТ, Стаброўскі выявіў два
курганы на могільніку в. Рахавічы. Адзін з іх у сувязі з выкарыстаннем сялянамі
дадзенага месца пад могліцы амаль не захаваўся. На палях побач з Рахавічамі
была сабрана вялікая колькасць крамянёвых матэрыялаў часоў неаліту [123, s.
175]. У адным кіламетры на поўдзень ад в. Багданавічы, ва ўрочышчы Самілава,
каля могільніка пры дарозе на Стара-Дзевяткавічы, пры капанні пяску Стаброўскі
знойшоў спаленне дыяметрам 2,5 м і глыбінёю 1,25 м, дно якога было выкладзена
камянямі. У пахаванні захаваліся некалькі фрагментаў костак, кавалкі незгарэлай
хвоі і пяць фрагментаў гаршка з цікавым клінападобным арнаментам [123, s. 175].
На адлегласці ў 0,5 км ад Багданавіч, ва ўрочышчы “Жукаўшчызна”, летам 1927
года падчас узворвання быў знойдзены жэрнавы камень з грубазярністага граніту
даўжынёю 40,5 см, шырынёю 30 см і таўшчынёю 14 см [123, s. 176].<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">На падставе
ўласных археалагічных даследаванняў, Стаброўскі лічыў, што першыя людзі на
тэрыторыі Слонімскага павета з’явіліся каля 7-8 тысяч гадоў таму. Але “ландшафт
в общем однообразный и унылый, климат хотя и умеренный, но с чрезмерным количеством
пасмурных и дождливых дней (в среднем 174,4 в году) не создавал условий особо
благоприятных для жизни человека и отрицательно влиял на формирование
физического и духовного облика населивших эту площадь первобытных людей” [65,
с. 1]. Стаянкі позняга каменнага веку сведчаць “о весьма ничтожном их
историческом прошлом”. Хутчэй за ўсё яны перасяліліся на Слонімшчыну пад
націскам больш магутных плямёнаў з поўначы: “Народность эту следует считать
предарийской, быть может породнённой с современными эскимосами, ненцами, юкаги
и другими северными племенами, которая в позднейшее время слилась с пришельцами
арийскими – славянами, оттеснёнными с юга” [65, с. 2].<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Падчас
знаходжання Слонімскага павета ў складзе Другой Рэчы Паспалітай яго жыхары
праяўлялі жывую зацікаўленасць да гісторыі сваіх родных мясцін. З мэтаю
задавальнення гэтай патрэбы перыядычныя выданні, якія выдаваліся ў павеце,
змяшчалі артыкулы, прысвечаныя, у першую чаргу, Слоніму і яго ваколіцам.
Асноўным іх тыпам з’яўляўся “нарыс” кампіляцыйнага характару на падстве прац
вядомых гісторыкаў часоў Рэчы Паспалітай і Расійскай імперыі, сярод якіх Ф.В.
Пакроўскі, М. Мілкоўскі (“Описание города Слонима”, 1896) і Бацюшкаў, Баліньскі
і Ліпіньскі, Галецкі, Т. Карзон, В. Канапчыньскі і інш. Выкарыстоўваліся таксама
летапісы, хронікі і дакументы мясцовага паходжання. Сярод іх асаблівую
цікавасць для мясцовых даследчыкаў уяўлялі “Акты слонимскаго земскаго суда”,
адзін з асобнікаў якіх захоўваўся ў слонімскім музеі. Каштоўнаю крыніцаю
інфармацыі з’яўляліся архітэктурныя і археалагічныя помнікі, размешчаныя на
тэрыторыі ўсяго павета.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Вялікую
цікавасць для мясцовых жыхароў уяўляла пытанне месцазнаходжання гістарычнага
цэнтра Слоніма: “Палажэнне старажытных могілак і археалагічныя раскопкі
сведчаць, што ўзнікшы горад размяшчаўся на правым забалочаным баку Шчары
(сённяшняе Замосце)” [100, s. 1]. Тэорыя пра размяшчэнне горада на правым
беразе Шчары, у месцы ўпадзення ў яе ракі Ісы, была прапанавана археолагам І.І.
Стаброўскім [23, c. 29]. Сёння ж гістарычным цэнтрам Слоніма лічыцца “Замчышча”
на левым беразе Шчары. На аснове поглядаў Стаброўскага на гісторыю ранняга
горада, папулярных у 20-30-я гг. ХХ ст., гісторык і археолаг В. Супрун выдвінуў
тэорыю, згодна якой “горад адначасова развіваўся паабапал ракі. Правабярэжжа з
невысокімі пясчанымі пагоркамі было заселена больш шчыльна і, магчыма, гэта
з’явілася прычынай больш значнай умацаванасці правабярэжнага гарадзішча, якое і
стала затым цэнтрам будучага горада. На жаль, узвышша, на якім размяшчалася
гэтае гарадзішча, і стары могільнік побач з ім быў зрэзаны ў час будаўніцтва
чыгункі ў 80-я гады ХІХ стагоддзя” [68, c. 100].<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">У працах
мясцовых даследчыкаў значную ўвага надавалася старажытнай гісторыі Слоніма,
часу яго з’яўлення, які ў артыкулах публіцыстычнага і турыстычнага характару
пачынаўся з 1040 г. С. Лорэнц у сваім падарожніку адзначае: “У сярэднявечных
хроніках мы знаходзім згадванні, з якіх вынікае, што Слонім існаваў як крэпасць
ужо у сярэдзіне ХІ ст. У ХІІІ ст. Слонім быў горадам і меў драўляны замак,
разбураны падчас вайны ў 1241 г. і затым ізноў адноўлены” [102, s. 3]. У газеце
“Tygodnik Słonimski” быў надрукаваны артыкул, прысвечаны агляду гісторыі
горада, у якім падкрэслівалася, што “Слонім, адзін са старажытнейшых гарадоў на
ўсходняй тэрыторыі Рэчы Паспалітай, быў у сваёй далёкай гістарычнай мінуўшчыне
месцам бязупыннай барацьбы літоўскіх і рускіх князёў” [100, s. 1] і паўстаў як
крэпасць, вакол якой паступова ўзнікла паселішча.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Ва ўсіх
публікацыях 20-30-х гг. ХХ ст. рост значэння горада звязваецца з князем Вітаўтам,
пры якім у Слоніме ў разы павялічылася колькасць насельніцтва за кошт габрэяў і
татар, што прывяло да развіцця гандлю. “Залатым векам” для павета гараджане
лічылі часы “залатога льва” слонімскага старасты Льва Сапегі, сімвал якога стаў
у 1591 г. гербам горада. Пры ім і яго сынах Слонім пераўтвараецца, згодна В.
Хеннебергу, у “горад кляштараў”. Архітэктурныя помнікі павета цікавілі
падарожнікаў, асабліва засяроджваючых сваю ўвагу на бернардынскім кляштары:
“Гэта выдатнае відовішча: узор архітэктуры польскага барока нашых усходніх
тэрыторый. І калі хто-небудзь будзе размаўляць аб польскім стылі ў архітэктуры,
то гэты касцёл у першую чаргу павінен быць узяты пад ўвагу. Ён утрымлівае ўсю
Польшчу ў яе лепшыя часы” [99, s. 206].<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Далейшы росквіт
павета звязаны з асобаю гетмана Міхаіла Казіміра Агінскага і прыпадае на другую
палову ХVІІІ ст., калі ў Слоніме былі пабудаваныя новы палац, тэатр, пачала
працаваць друкарня і быў пабудаваны канал паміж Ясельдаю і Шчараю, “звязаўшы
тым спосабам Нёман і Днепр” [112, s. 81].<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Цікавасць да
гісторыі павета праяўляла габрэйскае насельніцтва. У 1934 г. на аснове
матэрыялаў, надрукаваных у газеце “Slonimer Wort” была выдадзена кніга Г.
Гольдберга “Zarys dziejów miasta Słonima”, на старонках якой быў адзначаны
ўзровень развіцця гандлю і інфраструктуры краю на працягу гісторыі.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Даследаваннем
гісторыі вёсак і мястэчак павета займалася ПКТ. Сабраныя матэрыялы ў далейшым
выкарыстоўваліся для патрэб турызма (Польскае таварыства падарожжаў “Orbis”,
Саюз турыстычнай прапаганды) і пашырэння цікавасці жыхароў края да сваіх родных
мясцін.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Гісторыкі Другой
Рэчы Паспалітай традыцыйна разглядалі тэрыторыю павета як частку “ўсходніх
крэсаў”, а ў беларускай мове, згодна Мартыноўскаму, бачылі “славянскую мову,
якая з’яўляецца мешанінай польскай з рускай” [105, s. 548]. Аднак ў асяродку
мясцовай інтэлігенцыі меўся шэраг поглядаў на гісторыю Слонімскага павета і яго
месца ў складзе дзяржавы:<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Афіцыйны, згодна
з якім павет – частка гістарычнай Польшчы (афіцэры 79 і 80 пяхотных палкоў,
якія ўваходзілі ў ПКТ, слонімскі гурток ТВС, адміністрацыя),<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;"> Павет - своеасаблівы рэгіён у складзе Другой
Рэчы Паспалітай, заселены беларускім народам, нятоесным польскаму, з якім
звязаны гістарычна (СЭАТ, большасць ўдзельнікаў слонімскага аддзела ПКТ).<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Павет –
гістарычны рэгіён складвання беларускай нацыі, якая ў складзе польскай дзяржавы
не мае магчымасцей для ўласнага развіцця і знаходзіцца ў прыніжаным становішчы
(БСРГ, ТБШ, КПЗБ).<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Найбольшае
ўвасабленне ў краязнаўчым руху на тэрыторыі павета знайшлі першыя два погляды,
якія асабліва праявіліся ў дзейнасці слонімскага аддзела ПКТ. Прадстаўнікі
афіцыйнага разумення гісторыі рэгіёна аб’ядноўваліся вакол кіраўніка таварыства
маёра Зелінскага, а краязнаўцы, якія бачылі ў ім своеасаблівы рэгіён Другой
Рэчы Паспалітай аб’ядноўваліся вакол асобы І.І. Стаброўскага.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="http://4.bp.blogspot.com/-ECkLVtnCZAc/U-KUK0kiNtI/AAAAAAAABNw/wU1r_FsCArI/s1600/IMG_3015.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="http://4.bp.blogspot.com/-ECkLVtnCZAc/U-KUK0kiNtI/AAAAAAAABNw/wU1r_FsCArI/s1600/IMG_3015.JPG" height="400" width="290" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 19px; text-align: justify;">Zyrowice – łask krynice</span></td></tr>
</tbody></table>
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">У 1930 г. была
выдадзена кніга В. Харкевіча “Zyrowice – łask krynice”, прысвечаная гісторыі
Жыровіц, сімвалам якіх стаў абраз Божай Маці, што з’явіўся ў 1480 г. на грушы,
на месцы якой у 1613 г. быў закладзены кляштар базыльянаў. Кніга была названа
па першаму радку вядомай у свій час песні, складзенай базыльянінам Скальскім,
якая пачынаецца наступным чынам:<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="PL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; mso-ansi-language: PL;">Żyrowice łask krynice na cały świat wylały,<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="PL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; mso-ansi-language: PL;">Gdy Maryą, jak lilią, gruszce ukazały.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Жыровіцы на
тэрыторыі Заходняй Беларусі параўноўвалі з Чэстаховай у Польшчы, аб чым
сведчыла песня пра часы караля Яна Сабескага:<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="PL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; mso-ansi-language: PL;">Jan Sobieski,<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="PL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; mso-ansi-language: PL;">Król nasz Lechski,<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="PL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; mso-ansi-language: PL;">Wotum swóe oddaje<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="PL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; mso-ansi-language: PL;">Że to nowa,<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Częstochowa,<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Obrazowi
przyznaje.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Вывучаючы
адносіны рэлігій ў Слонімскім павеце, Стаброўскі прыйшоў да высновы, што “не
религии как таковые являются виновниками озлобления и взаимной борьбы, а
исполнители религиозных культов не всегда достойные быть призванными к
насаждению христианской морали и исполнения культа… В своих религиозных канонах
ни одна из указанных религий не повелевает ненавидеть других, а, наоборот,
возносят моления “о единении церквей”, что уже явственно не делает их
ответственными за ту борьбу, которая разыгралась на протяжении нескольких
столетий” [66, с. 3.]<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">У 1935 г. у
слонімскай хрысціянскай друкарні пабачыла свет кніга Браніслава Александровіча
“Z przeszłości Słonima i ziemi Słonimskiej” выдавецтва “Słonim i ziema
Słonimska”, якое ставіла на мэце адлюстраванне навуковай інфармацыі пра павет,
пазбаўленай ад традыцыйных стэрэатыпаў. Кніга Б. Александровіча з’яўляецца
своеасаблівай кульмінацыяй развіцця навукова-даследчыцкай дзейнасці мясцовых
краязнаўцаў. Яна змяшчае два раздзелы (“Палітычны нарыс”, “Унутранае
ўладкаванне горада і гарадское жыццё”) і дапаўненні з характарыстыкай
выкарыстаных аўтарам крыніц і літаратуры. У ёй знаходзіцца вялікая колькасць
цытат з прывілеяў каралёў і заканадаўчых актаў, якія былі напісаны ў Слонімскім
павеце.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Александровіч
пачынае адлік гісторыі Слонімскага павета з 4 тыс. да н.э. з моманту з’яўлення
першых сталых пасяленцаў, на землі якіх на пачатку 1 тыс н.э. прыходзяць
славянскія плямёны дрыгавічоў і завяршае падзеямі трэцяга падзелу Рэчы
Паспалітай у 1795 г. Хаця землі павета афіцыйна разглядаліся як тэрыторыя
рассялення польскага народа, краязнавец зазначае, што да канца Х ст. ніякіх
адносін паміж польскімі плямёнамі і дрыгавічамі не было, а “Слонім належыць да
старажытных рускіх паселішчаў” [93, s. 6]. Горад з’яўляўся адным з важнейшых
гарадоў Чорнай Русі. Аўтар аддаваў перавагу версіі з’яўлення Слоніма ў часы
тураўскага князя Святаполка (1013 г.), прапанаванай Мілкоўскім, у той жа
момант, нягледзячы на кантакты Святаполка з польскім каралём Баляславам,
адносін з Польшчаю жыхары горада не мелі [93, s. 7]. Слонім стаў адным з першых
уладанняў літоўскіх князёў, а ў часы Альгерда існавала Слонімскае ўдзельнае
княтсва.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">У кнізе
знаходзіцца шмат паданняў. Напрыклад, пра знаходжанне у 1409 г. у горадзе князя
Вітаўта, які, даведаўшыся пра напад крыжакоў на Ваўкавыск, накіраваўся разам са
сваёю жонкаю ў лясную пушчу пад Здзітавам, дзе хаваўся да адыходу ворагаў [93,
s. 10].<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">“Да XVI ст.
Слонім быў толькі завязкаю горада” [93, s. 119], які стаў адным з цэнтраў ВКЛ
пад уплывам Льва Сапегі. У ім з канца XVI ст. збіраліся генеральныя сеймікі
[93, s. 113]. Аднак росквіт спыніўся ў выніку вынішчэння падчас вайны з
маскоўцамі. І толькі ў другой палове XVIІІ ст. горад здолеў аднавіць сваё
значэнне, дзякуючы руплівай дзейнасці гетмана М.К. Агінскага.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">У 1937 г. у
Слоніме пабачыла свет выданне-аднаднёўка гуртка ТВС. У часопісе быў надрукаваны
артыкул “Słonimskie wymianki kronikarskie”, у якім арганізацыя выказала свае
адносіны да павета: “Наш гарнізон знаходзіцца ў мясцовасці, якая не выклікае
цікавасці ў прыезджых, хоць яго гісторыя і некаторыя помнікі годныя бліжэйшага
вывучэння” [128, s. 4]. Гісторыя Слоніма ў дадзеным артыкуле пачыналася з
першых упамінанняў у хроніках - ХІІ-ХІІІ стст. Першапачатковым месцам
размяшчэння горада лічылася Замосце, “дзе між рэкамі Шчара і Іса знаходзіліся
першыя пасяленні сланімчан”. Галоўная ўвага ў артыкуле надаецца ваенным падзеям,
сярод якіх адзначаны цікавыя факты мясцовай гісторыі. Напрыклад, “у 1812 г.
прамаршыравала тут у накірунку на Мінск вялікая калонна арміі Напалеона. Па
сённяшні дзень тракт Слонім-Палонка-Сталовічы называецца мінскім або
напалеонаўскім” [128, s. 5]. Галоўнай падзеяй у гісторыі краю, як і ўсёй Другой
Рэчы Паспалітай, ТВС лічыла падзеі вайны 1919-1921 гг. Горад Слонім па два разы
пераходзіў у рукі бальшавікоў і палякаў. 27 лістапада 1920 г. у цэнтры Слоніма
разгарэліся баявыя дзеянні, у ходзе якіх савецкія войскі былі адкінуты на
ўсход, а месца, дзе адбываўся бой атрымала назву плошча Свабоды [128, s. 5].<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Патрэбы абароны
і эканомікі ІІ Рэчы Паспалітай выклікалі з’яўленне вялікай колькасці карт,
створаных Вайсковым геаграфічным інстытутам. У першай палове 20-х гг. ХХ ст. на
тэрыторыі Заходняй Беларусі былі праведзены картаграфічныя вымярэнні, на аснове
якіх у другой палове дзесяцігоддзя былі выпушчаны карты з маштабам 1:100000,
якія неаднаразова выдаваліся ў 30-я гг. у сувязі з пашырэннем турызма на тэрыторыі
краіны. Польскія даследчыкі ў якасці асновы выкарыстоўвалі матэрыялы нямецкіх
картографаў часоў першай сусветнай вайны. У Слонімскім павеце картаграфічныя
даследаванні былі праведзены ў 1922-1923 г. У выніку ў 1924 г. была выдадзена
чатырохкаляровая, а ў 1926 г. трохкаляровая карта А37В41 з ваколіцамі мястэчка
Быцень, вывучэнне якіх правялі паруччыкі Экерт і Салах і капітан Хелкоўскі . У
1928 г. для патрэб турыстаў была выдадзена карта “Słonim -Zdyięcioł” у маштабе
1:300000, якая з’яўлялася адным з дадаткаў спадарожніка “Przewodnik po Polsce”.
У 1933 г. была надрукавана шматколерная карта “Słonim” з планам горада і
заходняй часткай павета, перавыдадзеная ў 1934 г. пад назвай “Słonim Zachód”,
тады ж выпусцілі двухкаляровы яе варыянт. У 1937 г. пабачыла свет карта PAS 36
SŁUP 41 “Słonim Wshód”, дзе паказаны фізіка-геаграфічныя асаблівасці ўсходняй
часткі павета.<o:p></o:p></span><br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="http://4.bp.blogspot.com/-gALk2-_Xj6o/U-KSnImW0RI/AAAAAAAABNk/3Zkg_1SKZe0/s1600/%D0%A1%D0%BB%D0%BE%D0%BD%D1%96%D0%BC-%D0%94%D0%B7%D1%8F%D1%82%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%B0+(%D0%BC%D1%96%D0%B6%D0%B2%D0%B0%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F+%D0%BA%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%B0).png" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="http://4.bp.blogspot.com/-gALk2-_Xj6o/U-KSnImW0RI/AAAAAAAABNk/3Zkg_1SKZe0/s1600/%D0%A1%D0%BB%D0%BE%D0%BD%D1%96%D0%BC-%D0%94%D0%B7%D1%8F%D1%82%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%B0+(%D0%BC%D1%96%D0%B6%D0%B2%D0%B0%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F+%D0%BA%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%B0).png" height="283" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: small;">Міжваенная карта маршрута "Слонім-Дзятлава"</span></td></tr>
</tbody></table>
<span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 14pt; text-indent: 1cm;">Такім чынам, на
тэрыторыі Слонімскага павета мясцовыя краязнаўцы займаліся
навукова-даследчыцкай дзейнасцю, якая праявілася ў працы таварыстваў, артыкулах
мясцовай перыёдыкі і друку навуковай і турыстычнай літаратуры. Першапачатковая
зацікаўленасць да гісторыі і прыроды краю знаходзіла рэалізацыю ў
артыкулах-нарысах, якія насілі кампілятыўны характар. Аднак гэта не адпавядала
запытам мясцовай інтэлігенцыі, якая пачынае самастойную краязнаўчую працу
спачатку на глебе этнаграфіі і археалогіі (СЭАТ, І.І. Стаброўскі), турыстыкі
(С. Лорэнц, В. Харкевіч), паступова пераходзячы да аналізу гістарычнай спадчыны
Слонімскага павета (Г. Готберг і Б. Александровіч).</span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Удзельнікі
краязнаўчага руху ў сваіх поглядах на спадчыну і становішча рэгіёна ў складзе
Другой Рэчы Паспалітай падзяляліся на тры плыні: староннікі афіцыйнага погляду,
згодна якому павет – частка гістарычнай Польшчы (афіцэры 79 і 80 пяхотных
палкоў, якія ўваходзілі ў ПКТ, слонімскі гурток ТВС, адміністрацыя);
краязнаўцаў, якія разглядалі павет як своеасаблівы рэгіён у складзе дзяржавы,
заселены беларускім народам, нятоесным польскаму, з якім звязаны гістарычна
(СЭАТ, большасць ўдзельнікаў слонімскага аддзела ПКТ); дзеячы беларускага
нацыянальнага руху, для якіх павет - гістарычны рэгіён складвання беларускай
нацыі, якая ў складзе польскай дзяржавы не мае магчымасцей для ўласнага
развіцця і знаходзіцца ў прыніжаным становішчы (БСРГ, ТБШ, КПЗБ).<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Вынікам развіцця
навукова-даследчыцкай дзейнасці краязнаўчага руху ў Слонімскім павеце стала
кніга Б. Александровіча, якая заявіла пра багатую і самастойную гісторыю
рэгіёна.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<br /></div>
<h3 style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">3.3 Слонімскі
рэгіянальны музей 1929-1939 гг.</span></h3>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<br /></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">На пэўнай
ступені свайго развіцця чалавек усвядоміў, што некаторыя рычы, нават страціўшы
сваю першапачатковую функцыю, варта збіраць, захоўваць, паказваць, паколькі яны
маюць пэўную каштоўнасць для грамадства. Пры гэтым прадметы могуць не толькі
служыць набыццю рэальнага вопыта мінулага, але і выступаць у якасці
пасярэднікаў у дыялогу з аддаленымі ў часе і прасторы культурамі, падтрымліваць
сувязь паміж “бачным” і “нябачным” светам, з якіх і складаецца для чалавека
універсум.<o:p></o:p></span><br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="http://3.bp.blogspot.com/-P5ymFgrbIjg/U-KYAt-eLvI/AAAAAAAABOk/OyYW6zvrgmA/s1600/%D0%B4%D0%BE%D1%81%D0%BF%D0%B5%D1%85%D0%B8+%D1%8D%D0%BA%D1%81%D0%BF..jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="http://3.bp.blogspot.com/-P5ymFgrbIjg/U-KYAt-eLvI/AAAAAAAABOk/OyYW6zvrgmA/s1600/%D0%B4%D0%BE%D1%81%D0%BF%D0%B5%D1%85%D0%B8+%D1%8D%D0%BA%D1%81%D0%BF..jpg" height="286" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: small;">У экспазіцыі Слонімскага гісторыка-краязнаўчага музея сёння.</span></td></tr>
</tbody></table>
<span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 14pt; text-indent: 1cm;">Паступова ў
культуры ўзнікла патрэба ў грамадскай інтэрпрэтацыі “размаўляючых” рэчаў і, у
сувязі з гэтым, агульнадаступных формах маўлення, што прывяло да адасаблення і
самавызначэння той дзейнасці, якая заключалася ў выяўленні, захаванні,
вывучэнні і экспанаванні прадметаў культуры як носьбітаў культурных
каштоўнасцей і сацыякультурных сэнсаў. Яе сталі ажыццяўляць у межах
спецыяльных, арганізацыйна аформленых утварэнняў і называць “музейнай
дзейнасцю”. Гэта прывяло да з’яўлення спецыялізавай установы – музея, які
выконвае шэраг функцый у адносінах да культуры, грамадства і чалавека. У
адрозненні ад сістэм адукацыі, архіваў і бібліятэк, якія садзейнічаюць
пераадоленню вузасці межаў пэўнага чалавечага вопыта шляхам прадастаўлення
вербальнай інфармацыі, музейны паказ апелюе перш за ўсё да зрокавага
ўспрымання, якое непасрэдна пераносіць чалавека ў сітуацыю размовы з
сапраўднасцю існасці.</span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Музей –
пастаянная некамерцыйная ўстанова, прызначаная служыць грамадству і
садзейнічаць яго развіццю, даступнае шырокай публіцы, якая займаецца набыццём,
захаваннем, даследаваннем, папулярызацыяй і экспанаваннем матэрыяльных
пасведчанняў аб чалавеку і асяродку яго пражывання ў мэтах вывучэння, адукацыі,
а таксама для задавальнення культурных патрэб [92, с. 320].<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">У сувязі з
грамадскім прызначэннем музей выконвае наступныя функцыі [92, с. 327]:<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">1. дакументавання
– мэтанакіраванае адлюстраванне ў музейным зборы з дапамогаю музейных прадметаў
разных фактараў, падзей, працэсаў і з’яў, якія адбываюцца ў грамадстве і
прыродзе. Сутнасць музейнага дакументавання заключаецца ў тым, што музей
выяўляе і адбірае аб’екты прыроды і створаныя чалавекам прадметы, якія могуць
выступаць аўтэнтычнымі сведкамі аб’ектыўнай рэальнасці. Пасля ўключэння іх у
музейны збор яны становяцца сімвалам пэўнай падзеі або з’явы;<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">2. адукацыі і
выхавання, заснаваная на інфармацыйных і экспрэсіўных якасцях музейнага
прадмета. Яна абумоўлена пазнавальнымі і культурнымі патрэбамі грамадства і
ажыццяўляецца ў розных формах экспазіцыйнай дзейнасці і культурна-адукацыйнай
работы музеяў.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Развіццё
краязнаўчага руху на тэрыторыі ІІ Рэчы Паспалітай выклікала да жыцця з’яўлення
вялікай колькасці музеяў, якія станавіліся месцамі збора помнікаў культуры і
даследчыцкай дзейнасці.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">У 1924 г. пасля
правядзенай па ініцыятыве І.І. Стаброўскага і падтрымцы СЭАТ выставы
старадрукаў у Слоніме ў асяродку мясцовых краязнаўцаў узнікла ідэя стварэння
музея, але праца па яго арганізацыі зацягнулася на пяць гадоў і была здзейснена
ва ўмовах дзейнасці ў павеце аддзела ПКТ.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">20 верасня 1929
г. у прысутнасці прэзідэнта ІІ Рэчы Паспалітай Ігната Масціцкага ў будынку
слонімскага староства адбылося ўрачыстае адкрыццё рэгіянальнага музея, аснову
якога склалі сабраныя І.І. Стаброўскім археалагічная, нумізматычная і
мінералагічная калекцыі.<o:p></o:p></span><br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="http://3.bp.blogspot.com/-1GuI0lGxeQk/U-KYlX9S0_I/AAAAAAAABOs/Tnp-IQ6LJyU/s1600/%D0%98%D0%B7%D0%BE%D0%B1%D1%80%D0%B0%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5+143.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="http://3.bp.blogspot.com/-1GuI0lGxeQk/U-KYlX9S0_I/AAAAAAAABOs/Tnp-IQ6LJyU/s1600/%D0%98%D0%B7%D0%BE%D0%B1%D1%80%D0%B0%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5+143.jpg" height="240" width="320" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: small;">У Слонімскім гісторыка-краязнаўчым музеі</span></td></tr>
</tbody></table>
<span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 14pt; text-indent: 1cm;">Вызначэнне
“рэгіянальны” было даволі ўмоўным і вельмі шырокім у сувязі з адсутнасцю
агульнапрынятых характарыстык паняцця “рэгіён”. У той жа момант, як адзначыў
краязнавец Ян Манугевіч, лічылася, што “рэгіянальны музей павінен засяродзіць і
занатаваць усе асаблівасці сваёй тэрыторыі, а менавіта са сферы жывой і нежывой
прыроды, палеанталогіі, этнаграфіі і прагісторыі, гістарычнай археалогіі і,
нарэшце, эканамічныя з’явы” [104, s. 286]. Згодна Рэгламенту музеяў ПКТ ад 6
мая 1929 г., рэгіянальны музей - гэта ўстанова, якая “збірае калекцыі,
аднаўляючыя падзеі і выгляд аблічча зямлі, жыцця, і дзейнасці чалавека на
абмежаваным фізіяграфічна, гістарычна, этнаграфічна, а таксама эканамічна
абшары Рэчы Паспалітай”.</span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Напярэдадні
адкрыцця музея слонімскі аддзел ПКТ надрукаваў зварот да грамадскасці ад 3 мая
1929 г. Гэты дакумент стаў своеасаблівым маніфестам дзесяцігадовай дзейнасці
таварыства і музея ў Слонімскім павеце. Складальнікі афішы звярнуліся да
грамадзян з заклікам аб патрэбе захавання помнікаў гісторыі: "Хочам
засцерагчы ад знішчэння гістарычных багаццяў, музейных помнікаў нашай культуры,
даць магчымасць належнага іх захавання і паказаць грамадству, а асабліва
малодшаму пакаленню культурныя здабыткі" [10, л. 10] і з просьбаю аб
перадачы гістарычных каштоўнасцей музею: "Асабліва горача просім
уладальнікаў якіх-небудзь гістарычных рэчаў аб ласкавай перадачы іх у
рэгіянальны музей, ці на захаванне музейных прадметаў, якія маюцца ў вас на
руках: археалагічныя помнікі, нумізматычныя калекцыі ці асобныя манеты, газеты,
дакументы, рукапісы і аўтографы, фатаграфіі з часоў вайны, посуд, прадметы
народнай творчасці, прадметы бытавога ўжытку дамашняга вырабу (якія гінуць з-за
развіцця фабрык), этнаграфічныя зборнікі, прадметы рэлігійнага культу"
[10, л. 10].<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">У гонар
з’яўлення музея было выпушчана спецыяльнае пасведчанне аб яго адкрыцці,
напісанае на цялячай скуры і аздобленае каляровым гербам Слоніма, атрыманым у
1591 г. Побач з асноўным тэкстам дакумента маюцца шматлікія подпісы ганаровых
гасцей імпрэзы, сярод якіх подпіс І. Масціцкага, культурных і палітычных
дзеячоў краіны, прадстаўнікоў гараджан, сяброў краязнаўчага таварыства [54, с.
1]. Сёння гэты дакумент сустракае наведвальнікаў музея.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">У 1929-1930 гг.
праверку стану рэгіянальных музеяў Другой Рэчы Паспалітай, колькасць якіх у
гэты час значна павялічылася, ажыццявіла музейная камісія Галоўнай рады ПКТ у
складзе Уладзіміра Антаневіча, Міхала Дрэўко і Людвіка Савіцкага. Пасля
праверкі былі зроблены шэраг высноў:<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">1. музеі ў большасці сваёй з’яўляюцца
сукупнасцю прыватнаўласніцкіх калекцый, якія паўсталі ў выніку зацікаўленасці
іх стваральнікаў,<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">2. выпадковасць калекцыянерных збораў не
дазваляе рэгіянальным музеям ў поўным аб’ёме выконваць навуковую і выхаваўчую
ролі,<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">3. большасць музеяў не маюць кваліфікаваных
супрацоўнікаў, распрацаванага плана дзейнасці і сродкаў на ўтрыманне.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">На падставе
дадзеных высноваў рабілася заключэнне аб тым, што “у нашых нязмерна цяжкіх (у
параўнанні з Захадам) умовах, пры недахопе сродкаў, памяшканняў, прафесійнага
кіраўніцтва і каштоўных экспанатаў, стварэнне малых музеяў – гэта папросту
раскідванне сродкаў”. Таму да новых музеяў пачалі прад’яўляць наступныя
патрабаванні:<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">1) Збор павінен
мець навуковую і мастацкую вартасць.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">2) Кіраўніком
(захавальнікам) калекцый павінен быць кваліфікаваны спецыяліст, знаёмы з
агульнымі асновамі музеялогіі.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">3) Музей павінен
знаходзіцца ў будынку, які адпавядае магчымасцям належнага размяшчэння
экспанатаў і іх кансервацыі.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">4) Музей павінен
мець забеспячэнне за кошт сталых даходаў або датацый, якія ствараюць магчымасці
для камплектавання і апрацоўкі калекцый (каталогі, выдаўніцтва).<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">З мэтаю ацэнкі
дзейнасці рэгіянальнага музея, Слонім у 1930 г. наведаў краязнавец М. Дрэўко.
Ён адзначыў зборы слонімскага аддзела ПТК толькі як “пачатак рэгіянальнага
музея” [97, s. 340]. Ахарактарызаваўшы экспазіцыю музея ў адпаведнасці з
патрабаваннямі ПКТ, М. Дрэўко асаблівую ўвагу звярнуў на праблему “належнага
захавання калекцый, іх навуковай каталагізацыі і апрацоўкі, рацыянальнага
размяшчэння мэблі ў залях і, нарэшце, самае галоўнае, такога прыстасавання музея
пад навуковыя патрэбы, каб ён даваў уяўленне аб рэгіёне” [97, s. 340].<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Першапачаткова
слонімскі музей знаходзіўся ў старостве, але ўжо ў 1930 г. быў пераведзены на
першы паверх будынка грамадскай бібліятэкі, у якой займаў два пакоі агульнай
плошчай каля 55 м2. Экспазіцыя дзялілася на наступныя часткі: археалагічны,
гістарычны, мастацкі аддзелы, аддзел прыроды, нумізматычная і этнаграфічная
калекцыі.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Спецыфіку любога
музея, адрозніваючую яго ад іншых інстытутаў культуры, вызначаюць музейныя
прадметы, сапраўдныя элементы нябачнага свету, што ляжыць па-за межамі пэўнага
вопыта, акумуляванага ў рэальным існаванні асобнага індывіда і чалавецтва ў
цэлым. Менавіта характар музейных прадметаў акрэслівае тып і профіль музея, яго
функцыі і места ў грамадстве.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Слонімскі музей
быў, галоўным чынам, гістарычныга профілю. Меліся ў вялікай колькасці сабраныя
старыя дакументы, лісты і тэксты, у асноўным па гісторыі Слоніма, у тым ліку
збор слонімскіх судовых актаў XVI-XVIII стст., шэраг старажытных кніг і гравюр,
і асобны куток, прысвечаны падзеям 1863 г. Мастацкі аддзел напачатку быў
невялікім і складаўся з узораў старога шкла і фарфору, слуцкага пояса,
візантыйска-рымскіх рэліквій, некалькіх мініяцюр і медалёў, статуэтак
(кітайская і дзве каўказскія), фрагментаў драўляных скульптур з мясцовых
цэркваў. Нумізматычная калекцыя налічвала некалькі соцен узораў замежных манет
і манет Рэчы Паспалітай, прадстаўленых у двух вітрынах, а таксама ўключала два
вялікія скарбы шведскіх манет, адзін з якіх быў знойдзены ў Слонімскім павеце, а
другі паходзіў з Палесся. Некалькі соцен экспанатаў налічваў археалагічны
аддзел, аснову якога складалі крамянёвыя прылады працы і фрагменты неалітычнай
керамікі. Сціпла выглядала этнаграфічная калекцыя: вышыўка некалькіх кашуль,
два ручнікі і вясельны каравай. Аддзел прыроды уяўляў сабою невялікі куток з
мінераламі і петраграфічнымі ўзорамі [97, s. 340].<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Экспанаты былі
занесены ў інвентарную кнігу і мелі тлумачэнні ў выглядзе картак, якія ляжалі
побач. На саміх прадметах ніякіх надпісаў не было. Недахопам музея з’яўлялася
мэбля, якая складалася амаль выключна з плоскіх шафаў, пафарбаваных у белы
колер.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">У экспаназіцыі
слонімскага рэгіянальнага музея знаходзіліся шэраг прадметаў, якія выдзяляліся
сваёю каштоўнасцю. Сярод іх - метэарыт, упаўшы каля в. Азярніца 7 снежня 1894
г., які ўзгадваецца пад першым з шасці пунктаў одпіса ў рэдакцыйны камітэт
выдання “Przewodnik po Polsce”. Метэарыт не захаваўся да нашага часу.
Супрацоўніца Слонімскага музея Надзея Гайдук паведаміла аб тым, што ён знік
падчас адыходу нямецкіх войскаў са Слоніма і пажара 11 ліпеня 1944 г.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Да найбольш
цікавых экспанатаў адносіцца каменны паганскі ідал Х-га ст., знойдзены падчас
пракладвання шашы. У сувязі з перадачай ідала музею І.І. Стаброўскі 20 чэрвеня
1938 г. накіраваў ліст Рычарду Гарадзецкаму: "Слонімскі аддзел Польскага
краязнаўчага таварыства выражае падзяку за перадачу ў дар слонімскаму
рэгіянальнаму музею каменнай галавы невядомай разьбы, знойдзенай у ваколіцах
Слоніма" [10, л. 39]. Стаброўскі прысвяціў дадзенаму экспанату шэраг артыкулаў
(напрыклад, у "Ziemia Lidska" № 1 за 1939 г.). У красавіцкім нумары
часопіса "Беларусь" за 1946 год І.І. Стаброўскі пісаў: "У
ваколіцах Слоніма, на выгане, дзе ніколі не было ніякіх будынкаў, у 1934 г.
пракладвалі новую Альбярцінскую вуліцу. У час выкапкі катлавана пад будову
фундамента для жыллёвага дома на глыбіні каля паўметра была знойдзена каменная
галава, якая цяпер знаходзіцца ў Слонімскім гісторыка-краязнаўчым музеі.
Знойдзены аб'ект, высечаны з ракавістага вапняку, уяўляе сабою мужчынскую галаву
з плоскім тварам, шырокім носам, без вусоў і завостранай бародкай. Памеры яго
невялікія - 46 см у вышыню, даўжыня - 22 см, шырыня - 15 см. Шыя гэтай галавы
мае выгляд кліна для ўстаноўкі ў пні дрэў ці, можа, у спецыяльна выраблены
каменны пастамент. Нельга меркаваць, што галава адбіта ад якой-небудзь статуі,
бо няма ніякага злому, а клін выраблены вельмі выразна. Параўнанне знойдзенай
галавы з фігурамі святых у суседніх касцёлах сведчыць, што паміж імі няма
ніякага падабенства. Іншыя веравызнанні, як праваслаўнае, мусульманскае і
яўрэйскае, зусім забараняюць ужыванне якіх бы то ні было фігур у мэтах
рэлігійных. Такім чынам гэтая галава з'яўляецца помнікам дахрысціянскай
пары" [79, с. 3]. Дзякуючы выразна азначаным лініям твару, слонімскі ідал
лічыцца адным з найбольш цікавых сярод нямногіх вядомых у Еўропе такога тупы
ідалаў.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Да другой паловы
XVIII ст. адносіўся партрэт Аляксандра Пацея, выкананы невядомым мастаком на
метале. Бясцэнным помнікам юрыдычнай думкі XVI ст. з'яўляецца статут Вялікага
княства Літоўскага, пераведзены на польскую мову і выдадзены ў 1648 г. Былі ў
музеі аўтографы польскіх каралёў Жыгімонта Аўгуста, Жыгімонта ІІІ, Уладзіслава
ІV, Яна-Казіміра, Станіслава Панятоўскага, Папы Рымскага Грыгорыя ХV, рускіх
імператараў Мікалая І, Аляксандра ІІ, князёў Караля Радзівіла, Яна Сапегі, а
таксама вялікага рускага паэта А.С. Пушкіна. У музеі захоўвалася дакладная
копія апошняга ў яго жыцці ліста, напісанага 27 студзеня 1837 г. і адрасаванага
дзіцячай пісьменніцы Аляксандры Шымавай. Копія выканана ў літаграфіі "Безэ
і Францэн" у 1857 г., відавочна, да 20-й гадавіны з дня смерці паэта.
Каштоўнасцю музея з'яўляўся бронзавы бюст Напалеона І, адзін з двух
экзэмпляраў, што былі створаны ў Парыжы ў 1885 г. па спецыяльнаму заказу ўлад
Расійскай імперыі [54, с. 3].<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Большая частка
экспанатаў былі набыты І.І. Стаброўскім за ўласныя сродкі. У дзейнасці музея на
пачатку яго існавання былі зацікаўлены і мясцовыя ўлады. Так, 4 ліпеня 1930 г.
павятовы стараста накіраваў да слонімскага аддзела ПКТ ліст (L. dz. III 4376),
у якім паведамляў праўленню аб знойдзенай дазорным Карпам Прудніковым каля в.
Багданаўшчына адзнакі польскага дзесятніка і перадачы яе музею [10, л. 11].
Фонд папаўняўся таксама за кошт ахвяраванняў простага насельніцтва, якое несла
ў дар рэгіянальнаму музею рэчы, якія ўяўлялі цікавасць у першую чаргу для саміх
людзей. У той жа момант сярод перададзеных матэрыялаў было шмат каштоўных
прадметаў. Так, Феліцыя Рагоза з маёнтка Грынкі падаравала музею шахматную
дошку слонімскага старасты Льва Сапегі памерам 39,5х41,5 см [10, л. 16].
Альгерд Міхалоўскі перадаў два "планшета с изделиями каменного века -
озеро Бездонное ок. Озерницы" [10, л. 21]. 79 пяхотны полк перадаў музею
"топор каменный типа Фатьяновскаго с отверстием", знойдзенага ў
чатырох вёрстах ад Слоніма [10, л. 22]. "Молоточек каменный с
отверстием" з урочышча Мяцішча падараваў Антон Міхайлавіч Валынчык,
"молот боевой, больших размеров" з в. Рудаўка Міжэвіцкай гміны -
Барыс Іванавіч Кандзэра, "грузило каменное с отверстием" з в.
Леонавічы Казлоўшчынскакай гміны - Віткоўскі [10, л. 23], "метеор упавший
7 дек 1894 г." з маёнтка Міхалін Чамяроўскай гміны - Пржэмыслаў
Міхалоўскі, "метеор-осколок" з маёнтка Ксаверава - Міркоўскі [10, л.
32]. Сафія Мацэта перадала музею медаль з надпісам "Stephano Batorio
Conditori an MDLXXVIII Alexandro I Restitutori an MDCCCIII",
"Возведение королем Станиславом-Августом Николая Почобута в звание маршала
двора 15 апр. 1791 г." - Івана Адляніцкага-Пачобута [10, л. 39], дзве
гравюры Сігізмунда Аўгуста былі падараваны музею Чапскім [10, л. 43], кніга ў
пераплёце "Ziemianska Generalna Dekonomika", складзеная Якубам
Казіміравічам Гаўрам у 1679 г. - доктара Чэслава Целіга [10, л. 44]. У чэрвені
1933 г. ксёндз Ежы Пачобут-Адляніцкі перадаў музею драўляную скульптуру [10, л.
25]. <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Калекцыя музея
ўвесь час павялічвалася, але галоўнай для яго існавання з’яўлялася праблема
адсутнасці ўласнага памяшкання. З 1929 па 1944 гг. музей мяняў месца свайго
размяшчэння 14 разоў [80, с. 3]. Дадзенае пытанне было ўзнята В.Клімкевічам
падчас з’езда дэлегатаў ПТК у Быдгашчы 22-23 мая 1937 г. [10, л. 41], але так і
не была вырашана. Пры кожным новым пераездзе частка экспанатаў знікала і
трапляла на чорны рынак, адкуль І.І. Стаброўскі быў вымушаны выкупляць іх.
Чалавек не бедны, Стаброўскі ўсе свае сродкі аддаваў справе даследавання
Слонімшчыны. Гэта прывяло да таго, што ў Іосіфа Іосіфавіча на прыканцы жыцця не
засталося амаль нічога.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Станаўленне
музея адбывалася ў складаных умовах сусветнага эканамічнага крызіса. Недахоп
сродкаў на набыццё спецыяльных музейных шафаў прыводзіў да абмежаванняў у
размяшчэнні экспанатаў. У сувязі з гэтым, у лістападзе 1932 г. кіраўніцтва ПКТ
звярнулася ў Фонд народнай культуры пры Прэзідыуме рады міністраў з просьбаю
аказання матэрыяльнай дапамогі ў памеры 150 злотых [10, л. 18].<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">У сувязі з
узрастаннем ролі музея 21 верасня 1933 г. на паседжанні слонімскага аддзела ПКТ
было прынята рашэнне аб арганізацыі музейнай секцыі, у якую вырашылі запрасіць
сябра ПТК, пасла сейма, Эмерыка Гутэн-Чапскага, а ўдзельнікамі сястру-непакалянку
Стэфанію Шэмётхаўну, І.І.Стаброўскага, Альгерда Слізня і натарыюса Мячыслава
Пятроўскага. У сувязі з неабходнасцю аказання дапамогі музею кіраўніком
вырашылі абраць Гутэн-Чапскага, да якога звярнуліся з просьбай узначаліць новую
секцыю [10, л. 26].<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">На базе
слонімскага музея праводзілі даследаванні гісторыі павета, выкарыстоўвалі
матэрыялы пры падрыхтоўцы турыстычных зборнікаў і падарожнікаў. Музей зрабіўся
цэнтрам краязнаўчага руху ў Слонімскім павеце, сімвалам багацця роднага краю.
Так, напрыклад, за 1937 г. яго наведалі 700 асоб, колькасць экспанатаў складала
552, павялічыўшыся ў адрозненне з мінулым годам на 32 адзінкі [120, s. 10]. У
1938 г. колькасць экспанатаў дасягнула 570, а ў мясцовым друку з'явіліся тры
артыкулы пра яго дзейнасць [121, s. 11].<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Такім чынам,
слонімскі рэгіянальны музей быў заснаваны 20 верасня 1929 г. пры падтрымцы
слонімскага аддзела ПКТ. На пачатку сваёй дзейнасці ён з’яўляўся сукупнасцю
прыватнаўласніцкіх калекцый, якія паўсталі як вынік зацікаўленасці яго
заснавальніка – І.І. Стаброўскага, але паступова да фарміравання яго збораў
далучыліся мясцовыя ўлады і жыхары павета. Музей уяўляў сабою некамерцыйную
ўстанову, якая займалася набыццём, захаваннем, даследаваннем, папулярызацыяй і
экспанаваннем матэрыяльных пасведчанняў аб чалавеку і асяродку яго пражывання ў
мэтах вывучэння, адукацыі, а таксама для задавальнення культурных патрэб. Ён
фактычна адлюстроўваў накірункі краязнаўчай работы і фарміраваўся пад
уздзеяннем развіцця краязнаўчага руху ў Слонімскім павеце.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Слонімскі музей
быў, галоўным чынам, гістарычныга профілю. Вялікая ўвага надавалася ў першую
чаргу археалагічнай і нумізматычнай калекцыям і гістарычным дакументам. У той
жа час мастацкі бок установы быў меньш развітым.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">У цэлым
слонімскі музей з’яўляўся тыповым рэгіянальным музеем ІІ Рэчы Паспалітай.
Адкрыццё і дзейнасць ў Слоніме музея садзейнічалі развіццю ў жыхароў павета
павагі да помнікаў гісторыі і культуры, да працы чалавека, які стварыў іх,
садзейнічала ўсведамленню іх грамадскага значэння, эстэтычнай каштоўнасці,
неабходнасці захаваць гістарычныя каштоўнасці для будучых пакаленняў.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<br /></div>
<h3 style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">3.4
Папулярызацыя навуковых ведаў</span></h3>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<br /></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Развіццё
краязнаўства садзейнічала развіццю турызма. І ў той жа час турызм спрыяў
актывізацыі краязнаўчых даследаванняў на тэрыторыі Слонімскага павета.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Уяўленне пра
Слонімскі павет падчас уваходжання Заходняй Беларусі ў склад ІІ Рэчы Паспалітай
ў асяродку польскамоўнай інтэлігенцыі грунтавалася ў першую чаргу на працы Ф.К.
Мартыноўскага “Starożytna Polska pod wzgledem historycznym, jeograficznym i
statystycznym” [105] і працы Э.Малішэўскага “Przewodnik po Gubernji
Grodzenskiej” з картай [103], на якой былі пазначаны межы Слонімскага павета.
Пасля савецка-польскай вайны цікавасць да рэгіёна павялічваецца ў сувязі з
праведзеннем у 1921 г. перапіса, паказаўшым яскравае адрозненне “крэсаў
усходніх” ад карціны, якая бачылася польскім ўладам.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Імкненне ўладаў
інтэграваць Заходнюю Беларусь ў адзіны дзяржаўны арганізм – ІІ Рэч Паспалітую,
выклікала патрэбу ў пашырэнні ведаў пра рэгіён і ідэалагічным падмацаванні яго
спрадвечнай “польскасці”, неабходнасці ўзнаўлення адзінай эканамічнай прасторы.
З гэтай мэтай у 1921 г пачынае сваю дзейнасць “Саюз турыстычнай прапаганды
Навагрудскай зямлі”, які складаўся з 51 арганізацыі, 8 з якіх дзейнічалі ў Слонімскім
павеце і аб’ядноўвалі 13 чалавек (самакіраўніцтва павета, гміны - Ражанка,
Быцень, Жыровіцы, Сенькоўшчына-Кастровічы, Дзярэчын, Казлоўшчына, гмінная рада
ў Галынцы) [9].<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Папулярызацыі
Слонімскага павета, развіццю цікавасці да яго садзейнічаў перыядычны друк. У
1925 г. Навагрудскаму ваяводству быў цалкам прысвечаны адзін з нумароў
штомесячнага часопіса ПКТ, адрасаванага краязнаўцам і турыстам. У артыкуле Ежы
Рэмера, прысвечанаму архітэктуры ваяводства, знайшлі месца апісанні найбольш
значных культавых пабудоў Слонімскага павета, сярод якіх аўтар асабліва вылучыў
Сынкавіцкую царкву. У ліпені 1924 г. павет наведала Марта Хубіцка, звярнуўшая
ўвагу на тое, што “балотны Слонім” з’яўляецца асяродкам заходнееўрапейскіх
уплываў. Асабліва выдзяляўся артыкул Вільгельма Ханнеберга, які назваў Слонім
“горадам кляштараў” і ахарактарызаваў яго важнае геаграфічнае размяшчэнне:
“Калі едзеш шырокім пясчаным трактам з Дзярэчына, былой рэзідэнцыі князёў
Сапегаў, або шашою з боку нудных і брудных Баранавіч, скрыжавання некалькіх
чыгуначных ліній, ці, нарэшце, з боку старажытнага жыровіцкага кляштару, месца
паломніцтва польскіх рыцараў перад паходам на Маскву, заўсёды, праязджаючы праз
багатую лясамі і ўзгоркамі сярэдняй ўрадлівасці мясцовасць, натрапіш на
старажытны горад Слонім” [99, s. 204].<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">У 1924-1926 гг.
па суботах у Слоніме выходзіла газета "Echo Słonimskie” (”Слонімскае
рэха”), адначасова з якою выдавалася “Gazeta Słonimska”, асвятляўшыя грамадскае
і культурнае жыццё краю. У найбольш значным даваенным перыядычным выданні
Слоніма, газеце “Slonimer Wort”, заснаванай ў 1926 г., якая з 1929 г. выходзіла
штотыднёва на габрэйскай мове, знаходзілася месца матэрыялам з гісторыі павета.
Напрыклад, у №17 (177) – 27 (187) друкаваўся нарыс Г. Гольдберга “Слонім на
працягу стагоддзяў”. З № 33 за 1933 г. у газеце друкаваліся жыццярысы вядомых
слонімскіх габрэяў, падрыхтаваныя Х.Луньскім. У №19 (130) – 21 (132) за 1932 г.
Г. Гольдберг надрукаваў артыкул “Дзейнасць Слонімскага самакіравання, з нагоды
400-годдзя надання Слоніму магдэбургскага права”. У №40-41 газеты за 1933 г.
інжынер К. Ліхтэнштэйн змясціў нарыс “Прэса яўрэйская ў Слоніме” [19, c. 27].<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="http://4.bp.blogspot.com/-5QvFnGJbbnI/U-KPGngMtJI/AAAAAAAABNY/mgpRZq8BAuk/s1600/Nasza+my%C5%9Bl.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="http://4.bp.blogspot.com/-5QvFnGJbbnI/U-KPGngMtJI/AAAAAAAABNY/mgpRZq8BAuk/s1600/Nasza+my%C5%9Bl.jpg" height="320" width="236" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: small;">Nasza myśl. Miesięcznik uczniów gimnazjum</span><br style="font-size: medium;" /><span style="font-size: small;">i seminarjum Państw. w Słonimie. № 1.</span></td></tr>
</tbody></table>
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Пашырэнню ведаў
пра край садзейнічалі школьныя часопісы. З 1929 г. выходзіў часопіс “Nasza
myśl”, які выпускалі навучэнцы гімназіі імя Т. Касцюшка і настаўніцкай
семінарыі. У ім меліся рубрыкі “З мінулага Слоніма”, “Хроніка гімназіі” і
“Хроніка семінарыі”. У 1933 г. замест “Nasza myśl” пачаў выдавацца “Echo murów
szkolnych”. Жыровіцкая сярэдняя сельскагаспадарчая школа выдавала часопіс “Zyroviak”.
У Альберціне ў 1932-1937 гг. пад рэдакцыяй айца Антона Неманцэвіча выдаваўся
ўніяцкі часопіс “Да злучэньня!”.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">На польскай мове
выдавалася газета “Tygodnik Słonimski”. У №2 за 21 лютага 1937 г. на яе першай
старонцы быў надрукаваны артыкул навукова-папулярнага характару “Karta z
przeszłości Słonima” [100], прысвечаны гісторыі горада з “яго далёкай
мінуўшчыны” да 1798 г.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">У снежні 1938 –
студзені 1939 гг. у Слоніме выходзіла “Gazeta Słonimska” [19]. Яна была
заснавана на ініцыятыве беларускага паэта Сяргея Новіка-Пеюна, які жыў у
горадзе пад наглядам паліцыі. Таму афіцыйна газета была зарэгістравана на яго
жонку Людмілу Новік. Газету выдавалі на
польскай мове з-за немагчымасці выдання на беларускай. Першы нумар выйшаў на
Каляды, у нядзелю, 25 снежня 1938 г. у прыватнай дукарні Ельяна і Луняньскага,
якая знаходзілася па вуліцы 3-га мая (сённяшняя Першамайская). Яшчэ два нумары
з’явіліся 1 і 8 студзеня 1939 г. Ужо ў сакавіку 1939 г. С. Новік-Пяюн быў
арыштаваны і газета перастала выдавацца. Але нават за гэты час у “Слонімскай
газеце” былі надрукаваны шэраг артыкулаў, якія сведчылі пра багацце краю. У №1
за 1939 г. з мэтаю папулярызацыі здабыткаў музея быў змешчаны артыкул І.І.
Стаброўскага “Z muzeum regionalnego P.T.K. w Słonimie” [126], прысвечаны аднаму
з самых каштоўных дакументаў яго экспазіцыі, выдадзенаму каралём Жыгімонтам ІІІ
15 мая 1619 г.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">У сувязі з
пашырэннем турыстычнага руху ў Слонімскім павеце ўзнікла патрэба ў выданнях
азнаямляльнага характару. У 1933 г. у віленскай друкарні “Lux” на сродкі слонімскага
аддзялення ПКТ быў выдадзены карманны краязнаўчы праваднік Станіслава Лорэнца
“Wycieczki Słonimskie”, ўпрыгожаны фотаздымкамі са збораў таварыства,
зробленымі мясцовым фатографам Браунам. Кніга ўяўляла сабою спадарожнік па
найбольш папулярных і вядомых мясцінах краю, сярод якіх акрамя Слоніма ўвага
засяроджвалася на Альберціне, Быценю, Дзярэчыне, Мерачоўшчыне, Ружанах,
Сынкавічах, Здзітаве і Жыровічах. З мэтаю пашырэння ведаў пра Слонімскі павет у
1934 г. была выдадзена кніга Годэля Гольдберга “Zarys dziejów miasta Słonima”
навукова-папулярнага характару. Вялікую цікавасць для турыстаў уяўляла мястэчка
Жыровічы, якім была прысвечана кніга 1930 г. Валяр’яна Харкевіча “Zyrowice –
łask krynice”.<o:p></o:p></span><br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 14pt; text-indent: 1cm;">У 1935 г.
пабачыў свет выдадзены Саюзам польскіх турыстычных таварыстваў, у які
ўваходзіла і ПКТ, першы з чатырох тамоў “Przewodnikа po Polsce”. У зборы
інфармацыі для першага тома, прысвечанага “паўночна-ўсходняй Польшчы”, прымалі
ўдзел сябры слонімскага аддзела ПКТ, з дапамогай якіх былі распрацаваны турыстычныя
маршруты “Зэльва-Слонім, “Слонім-Баранавічы”,
“Навагрудак-Наваельня-Здзітаў-Слонім”, “Быцень-Гарадкі”,
“Пружаны-Ружаны-(Слонім)”, “Брэст-Быцень”. Спадарожнік змяшчае інфармацыю
прыкладнога характару пра інфраструктуру населеных пунктаў (камунікацыі, гатэлі,
банкі, аптэкі, рэстарацыі і іх кошт) і пералік найбольш цікавых месцаў з
кароткім апісаннем. На тэрыторыі Слонімскага павета акрамя горада вялікую ўвагу
спадарожнік надае Жыровіцам, Альберціну, Быценю і Сынкавічам.</span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Падрыхтоўка да
яго выдання пачалася ў 1932 г., у сувязі з чым у Варшаве быў створаны
рэдакцыйны камітэт. 17 ліпеня 1932 г. слонімскі аддзел ПКТ атрымаў ліст з
просьбаю пералічыць найбольш выдатныя экспанаты рэгіянальнага музея. У адказ на
пісьмо 5 верасня 1932 г. быў адпраўлены одпіс з пералікам каштоўных музейных
рэчаў. Ён складаецца з шасці пунктаў, па якім рассартыраваны матэрыялы
экспазіцыі. Сярод экспанатаў названы неалітычныя зборы Слонімскага павета,
старадаўнія манеты, 2 каўказскія ідалы, збор выданняў з часоў паўстання 1863
года, аўтографы каралёў Рэчы Паспалітай, 2 булы папы Грыгорыя VX [10, л. 16].
Прадстаўнікі слонімскага аддзела параілі рэдакцыйнаму камітэту засяродзіць
асаблівую ўвагу на Жыровіцах. У зборы інфармацыі слонімскаму аддзелу дапамагалі
гурткі краязнаўчай моладзі.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">У сувязі з
падрыхтоўкай спадарожніка былі праведзены даследаванні па гісторыі мястэчка
Быцень з мэтаю “папулярызацыі гісторыі быценьшчыны ў агульнапольскіх маштабах і
зборы скупых ведамасцей таго часу аб слонімскім павеце” [10, л. 14].
Першапачатковая спроба пашырыць веды пра мястэчка за кошт дадзеных войта
Быценьскай гміны не прынеслі жадаемых вынікаў. 27 мая 1932 г. кіраўнік
слонімскага аддзялення ПТК маёр Зелінскі атрымаў ад войта пісьмо: “У адказ на
ліст ад 20 мая гэтага года упраўленне гміны паведамляе, што, у адпаведнасці з
дадзенымі, мястэчка Быцень з’явілася ў XV ст., быў тут вядомы уніяцкі кляштар
базыльянаў, знесены ў ХІХ ст. Акрамя гэтых руін і перабудаванай з кляштару
праваслаўнай царквы здабыткаў у мястэчку няма” [10, л. 15]. 30 мая 1932 г.
слонімскі аддзел дасылае быценьскаму войту другі ліст, у якім рэкамендуе
звярнуцца за дапамогай да мясцовага духавенства, “якое звычайна ведае гісторыю
ваколіц, дзе яно знаходзіцца” [10, л. 14] і людзей, апантаных гісторыяй роднага
краю. Каб зацікавіць войта Быценьскай гміны, была высока адзначана праца
праўлення суседняй Дзярэчынскай гміны, якое “даслала нам вельмі дакладныя і
вычарпальныя дадзеныя” [10, л. 14]. <o:p></o:p></span><br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="http://2.bp.blogspot.com/-cDPSSvWavmo/U-KY32LmAKI/AAAAAAAABO4/4a1chI_9UUk/s1600/%D0%9C%D0%B0%D0%BB%D1%8B+%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB+%D0%90%D0%B3%D1%96%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="http://2.bp.blogspot.com/-cDPSSvWavmo/U-KY32LmAKI/AAAAAAAABO4/4a1chI_9UUk/s1600/%D0%9C%D0%B0%D0%BB%D1%8B+%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB+%D0%90%D0%B3%D1%96%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0.jpg" height="196" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: small;">Малы Агінскі канал у Слоніме</span></td></tr>
</tbody></table>
<span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 14pt; text-indent: 1cm;">Багаццем краю
з’яўляецца рака Шчара, да якой прытулілася Слонімшчына. Краязнавец Валяр’ян
Харкевіч, сябар ПКТ, пасля падарожжа па павеце ў 1932 г. пісаў: “Размешчаны на
вялікім, на жаль недзеючым водным шляху, злучаючым два мора, з'яўлячыся
цэнтральным пунктам у воднай сетцы паўночных тэрыторый Польшчы, Слонім ўжо
іграе вялікую ролю, як адзін з найважнейшых этапаў вяслярскага руху” [95, s
33]. У павеце на пачатку 30-х гадоў ХХ ст. пачынае пашырацца вяслярскі рух.
Гэтаму садзейнічалі “ідэальныя ўмовы” [95, s 33] рэчышча Шчары і канала
Агінскага, багацце яе прыроды і зацікаўленасць шырокіх колаў грамадства. Вясной
1932 г. была перабудавана і прыстасавана да патрэб весляроў разбураная падчас
першай сусветнай вайны прыстань Марской і каланіяльнай лігі (МіКЛ), пабуданы
дзве іншыя прыстані (79-га і 80-га палкоў пяхоты). На слонімскіх прыстанях
знаходзіліся каля 200 байдарак, што не складала “нават і паловы той агульнай
колькасці, якой валодаюць сланімчане” [95, s 33]. У горадзе ўзнік клуб весляроў
пад кіраўніцтвам Аліны Міхальскай, жонкі бурмістра горада і старшыні Марской і
каланіяльнай лігі, сябра слонімскага аддзялення ПКТ, інжынера Казіміра
Міхальскага.</span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Адначасова з
развіццём вяслярства Слонім выкарыстоўваўся веслярамі-краязнаўцамі як адзін з
важнейшых пунктаў воднага шляху з Піны да Аўгустоўскага канала, ажыццяўляючы, у
пэўнай ступені, ідэю гетмана Агінскага, які марыў бачыць горад важным пунктам
на вялікім водным шляху. У сувязі з распаўсюджваннем воднага турызма па рэках
Заходняй Беларусі ў 1937 г. была выдадзена кніга А. Шмуцка “Z Pińska do
Augustowa kajakem”, якая мела апісанне воднага маршрута з Ясельды праз канал
Агінскага побач з мястэчкам Быцень і Слонім, далей ракою Шчараю ў Нёман [116, s
47-54]. У 1932 г. за перыяд з 10 чэрвеня па 17 жніўня на прыстані МіКЛ
зарэгістравалася больш 30 экскурсій, сярод якіх былі нават некалькі паездак са
Львова - абітурыентак гімназіі сясцёр базыльянак (5 дзяўчат і дырэктар
гімназіі) і экскурсія сяброў секцыі воднага турызма Габрэйскага кола аматараў
краязнаўства; падарожжа двух сяброў нямецкага Клуба краязнаўцаў ў Катавіцах,
быдгашчан - ад Бярозы Картузскай да мора, экскурсія кракаўскай Акадэмічнай
спартыўнай асацыяцыі (з Кракава і да Кракава). Найбольш цікавай і найдаўжэйшай,
таму што ўключала ў сябе 4200 км, з’яўляўся тур двух жыхароў Познані (Х.Матысяк
і Е.Сено), якія на байдарках прайшлі амаль усю Польшчу, адправіўшыся з Кракава
і заканчваючы Познанню [95, s 33].<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">У 1935 г. на
тэрыторыі Слонімскага павета праз пасрэдніцтва аддзела ПКТ пачало дзейнасць
польскае бюро падарожжаў “Orbis”, назва якога перакладалася з лацінскай мовы як
“свет”. Заснаванае ў 1920 г. ва Львове аб’яднанне займалася развіццём турызма
як у Другой Рэчы Паспалітай, так і за яе межамі. У 1933 г. таварыства было
выкуплена дзяржаўным банкам PKO. Напярэдадні другой сусветнай вайной “Orbis”
меў 136 краёвых аддзелаў, 19 замежных і 4 гатэлі. Ганаровым карэспандэнтам
арганізацыі ў Слоніме з’яўляўся Віктар Клімкевіч, які пражываў па вул.
Студэнцкая, 30 [10, л. 37]. Праз слонімскі аддзел “Orbis” распаўсюджваў карты,
паштоўкі, выданні турыстычнага характару, дапамагаў у арганізацыі экскурсій.
Аб’яднанне было зацікаўлена ў павелічэнні колькасці турыстаў на тэрыторыі
павета, для чаго яму была неабходна дапамога ПКТ у атрыманні інфармацыі аб краю
[10, л. 37].<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Развіццю турызма
садзейнічала інфраструктура Слоніма. У горадзе знаходзіліся 4 гатэлі, у якіх
можна было зняць пакой ад 2 zł 50 gr да 4 zł 75 gr: “Wiktorja” (вул. Міцкевіча,
3), “Krakowski” (вул. Замкавая, 8), “Grand-Hotel” (вул. Маставая, 40) і
“Słowlański” (Стадэнцкая, 3). Па вуліцы Уланскай размяшчалася рэстарацыя
“Myśliwska”, а на Маставой - цукерня “Niespodzianka”. Патрэбы падарожных маглі
задаволіць 3 аптэкі, банк і каса, а таксама кінатэатр “Modern” [112, s. 81].<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Слонімцы прымалі
ўдзел у экскурсіях па тэрыторыі Другой Рэчы Паспалітай. У маі 1934 г. у
экскурсіі на Слёнск Цешынскі прыняў удзел сябар ПКТ Лейзер Паюс [10, л. 33]. 12
чэрвеня 1934 г. вучаніцы слонімскай гімназіі ўдзельнічалі ў экскурсіі па
Навагрудчыне, па Міцкевічаўскіх помніках з начоўкай на возеры Свіцязь [10, л.
32]. Вялікай папулярнасцю карысталася экскурсія на цегніку “Слонім-Чанстаховы”,
у якім прымалі ўдзел жыхары не толькі Слонімскага павета, але і Зельвенскай
гміны Ваўкавыскага павета [10, л. 36]. У чэрвені 1934 г. у ёй узялі ўдзел 350
чалавек [10, л. 34]. На адваротным шляху была праведзена экскурсія па Варшаве.
У арганізацыі гэтай экскурсіі вялікую дапамогу слонімскаму аддзелу ПКТ аказалі
кіраўнік аддзела чыгункі на станцыі Ваўкавыск Мачэўскі і ўраднік гэтага аддзела
Садоўскі.<o:p></o:p></span></div>
<br />
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Такім чынам,
краязнаўчы рух разам з інфраструктурай Слоніма і архітэктурнымі і воднымі
багаццямі Слонімскага павета стаў адным з фактараў развіцця турызма ў рэгіёне.
У сваю чаргу, развіццё турызма ўплывала на накіраванасць навуковых
даследаванняў. Іх папулярызацыя адбывалася ў форме артыкулаў у мясцовым і
агульнадзяржаўным перыядычным друку, турыстычных спадарожніках, узнікненні
спецыялізаваных турыстычных арганізацый (Саюз турыстычнай прапаганды
Навагрудскай зямлі, Orbis) і правядзенні экскурсій.<o:p></o:p></span></div>
</div>
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2720044165081464136.post-4843151498521495582014-07-31T20:48:00.000+03:002014-07-31T20:48:27.692+03:00КРАЯЗНАЎЧЫ РУХ У СЛОНІМСКІМ ПАВЕЦЕ Ў 1921-1939 ГГ. ГЛАВА 2 УМОВЫ РАЗВІЦЦЯ КРАЯЗНАЎЧАГА РУХУ<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<h3 style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 14pt; text-indent: 1cm;">2.1 Слонімскі павет у 1921-1939 гг.</span></h3>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;"> </span><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 14pt; text-indent: 1cm;">Пачатак станаўлення краязнаўчага руху ў
Слонімскім павеце адбываўся пасля заключэння 18 сакавіка 1921 года ў Рызе
мірнага дагавора паміж Савецкай Расіяй і Другой Рэччу Паспалітай, паводле якога
каля 113 тысяч км² тэрыторыі Беларусі з насельніцтвам звыш 4 млн чалавек
перайшлі ва ўладанне польскай дзяржавы. Анексіраваная тэрыторыя Беларусі была
падзелена на ваяводствы, паветы і гміны. У склад адноўленага 4 лютага 1921 г.
згодна гістарычнай традыцыі Навагрудскага ваяводства ўвайшоў Слонімскі павет,
які адпавядаў тэрыторыі даваеннага Слонімскага ўезда.</span></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="http://3.bp.blogspot.com/-8jts3vcxpLg/U9gNGLM1l1I/AAAAAAAABLY/KHn2oA5yy64/s1600/%D0%A1%D0%BB%D0%BE%D0%BD%D1%96%D0%BC%D1%81%D0%BA%D1%96+%D0%BF%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%82.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="http://3.bp.blogspot.com/-8jts3vcxpLg/U9gNGLM1l1I/AAAAAAAABLY/KHn2oA5yy64/s1600/%D0%A1%D0%BB%D0%BE%D0%BD%D1%96%D0%BC%D1%81%D0%BA%D1%96+%D0%BF%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%82.jpg" height="311" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: small;">Слонімскі павет у міжваенны час</span></td></tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 14pt; text-indent: 1cm;">У часы Расійскай імперыі Слонімскі ўезд
займаў плошчу ў 7138 км², дзе ў 1912 г. пражывала 291 тысяча чалавек (41
чал/км²), з якіх каля 23 тысяч жылі ў горадзе Слоніме. Паводле дадзеных
перапіса 1897 г. 10% жыхароў павета былі каталікамі, 74% праваслаўнымі, а 15% -
габрэямі. Павет вылучаўся сваімі памешчыцкімі маёнткамі (36 з больш 1000
дзесяцін), вакол якіх канцэнтраваліся 40% ворыўнай зямлі [103, s. 30].
Напярэдадні першай сусветнай вайны ў Слоніме існавалі шэраг прадпрыемстваў, на
якіх працавалі каля 4 тысяч чалавек: 4 лесапільныя заводы, 2 паравыя млыны, 2
суконныя фабрыкі, 2 фабрыкі фіранак, 7 гарбарань, 2 фабрыкі цвікоў, фабрыка
сельскагаспадарчых машын, фабрыка запалак, пергамента, мыла, 2 фабрыкі
дражджэй, 2 цагляныя заводы. У горадзе з 1896 г. дзейнічаў вадаправод, які
належаў заможнаму прадпрымальніку Хершу Коніцу, а ў 1897 г. узнікла пажарная
ахова. Дзейнічалі жаночая гімназія, рэальная школа, бібліятэка, асветніцкае
таварыства [96, s. 14]. Пасля заканчэння савецка-польскай вайны вёскі павета
былі спустошаны, а ў Слоніме засталося ўсяго каля 500 гарадскіх пабудоў, у той
жа час было разбурана 59 мураваных і 798 драўляных будынкаў, пашкоджаны ўсе
масты, вуліцы і дарогі [67, с. 94]. Праязджаючых праз горад падарожных уражвала
карціна ўздымаючыхся ў неба комінаў, якія былі падобныя на надмагіллі
перапоўненых за гады вайны могілак.</span><br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="http://3.bp.blogspot.com/-76vt54P34os/U9p2cZT5s9I/AAAAAAAABLo/BX_VO8d-MJs/s1600/%D0%BC%D0%B0%D1%81%D1%86%D1%96%D1%86%D0%BA%D1%96.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="http://3.bp.blogspot.com/-76vt54P34os/U9p2cZT5s9I/AAAAAAAABLo/BX_VO8d-MJs/s1600/%D0%BC%D0%B0%D1%81%D1%86%D1%96%D1%86%D0%BA%D1%96.jpg" height="302" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: small;">Прэзідэнт Другой Рэчы Паспалітай Ігнацы Масціцкі</span><br />
<span style="font-size: small;">на адкрыцці школы ў Слоніме</span></td></tr>
</tbody></table>
<span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 14pt; text-indent: 1cm;">Ваенныя знішчэнні, спыненне гандлю з
традыцыйнымі цэнтрамі на ўсходзе, дзе паўстала Савецкая Беларусь выклікалі
скарачэнне колькасці насельніцтва павета да 116151 чалавека (24,8 чал/км²), у
выніку чаго Слонім, у якім на 1921 г. пражывалі 9643 чалавека захаваў толькі
лакальнае значэнне. 23770 жыхары краю былі каталікамі, 76791 праваслаўнымі,
15318 старазаконнікамі і 272 іншых веравызнанняў [110, s. 25]. Большасць
насельніцтва павета жылі за кошт сельскай гаспадаркі (96746 чалавек) і
промыслаў (7798) [110, s. 132]. 3566 чалавек займаліся гандлем [110, s. 133].
1790 чалавек з’яўляліся служачымі, сярод якіх 516 працавалі ў сферы адукацыі [110,
s. 132]. 51% насельніцтва павета не ўмелі чытаць (60181 чалавек), сярэдні
ўзровень адукацыі мелі толькі 236 чалавек (198 мужчын і 38 жанчын), вышэйшы –
119 (101 мужчына і 18 жанчын) [110, s. 41].</span><br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="http://1.bp.blogspot.com/-LyBjaQe1aM4/U9p6n18luAI/AAAAAAAABL0/rChZXfFQBj8/s1600/PIC_1-U-5765-1+(1).jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="http://1.bp.blogspot.com/-LyBjaQe1aM4/U9p6n18luAI/AAAAAAAABL0/rChZXfFQBj8/s1600/PIC_1-U-5765-1+(1).jpg" height="277" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: small;">Зімовы міжваенны Слонім</span></td></tr>
</tbody></table>
<span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 14pt; text-indent: 1cm;">У 1921 г. Слонімскі павет складаў пятую
частку Навагрудскага ваяводства і займаў плошчу ў 4689,9 км², саступаючы толькі
Лідскаму (5723,8 км²). Павет дзяліўся на 18 гмін і на яго тэрыторыі
размяшчаліся 1002 населеныя пункты, прычым 166 з іх былі незаселенымі. [110, s.
2]. Пасля адміністрацыйнай рэформы 1928 г. са складу павета былі выключаны 4
гміны, якія адышлі да Баранавіцкага (Дабрамыская і Моўчадская) і Навагрудскага
(Дварэцкая і Здзітаўская), а Слонімскі да 1939 г. уключаў наступныя гміны:
Быценьская, Дзераўноўская, Дзявяткавіцкая, Дзярэчынская, Жыровіцкая, Казлоўшчынская,
Кастровіцкая, Курылавіцкая, Міжэвіцкая, Раготнаўская, Старасельская,
Чамяроўская, Шылавіцкая і Слонім (як гміна).</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Першыя пасляваенныя гады (1921-1924 гг.)
былі часам аднаўлення эканомікі і інфраструктуры края. У гэты перыяд былі
адбудаваныя большасць знішчаных дамоў, працоўных майстэрань і гандлёвых
пляцовак. У Слоніме было адбудавана 63 мураваныя і 547 драўляныя будынкі [67,
с. 95] Паступова павет вяртаўся да нармальнага жыцця. Былі адноўленыя 5
лесапільных заводаў, 8 млыноў, фабрыка абутку [117, s. 49].<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">З тэрыторыі Савецкай Расіі накіроўваецца
хваля рэпатрыянтаў, якія вярталіся на свае родныя мясціны і садзейнічалі
матэрыяльнаму аднаўленню зруйнаванай за гады вайны тэрыторыі Слонімскага
павета. Слонімскім землякам вялікую дапамогу аказвалі амерыканскія габрэі,
дзякуючы чаму паступова стаў развівацца гандаль і рамёствы.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">На пачатку 1922 г. у Слонім прыбыў 79
полк пяхоты Слонімскіх стральцоў, які падчас вайны называўся Беластоцкім, і 80
полк пяхоты Навагрудскіх стральцоў. Яны рамяшчаліся ў горадзе да лета 1939 г.
З’яўленне гэтых палкоў, з аднаго боку, садзейнічала ажыўленню грамадскага
жыцця, але ў той жа час, з другога, прывяло да “рэнесансу польскасці” [117, s.
49]. Своеасаблівая сітуацыя ў павеце, якая выдзяляла яго на агульным фоне
Заходняй Беларусі і Другой Рэчы Паспалітай у цэлым, прывяла да таго, што
ваенныя з першых дзён зарэкамендавалі сябе як актыўная частка грамадства. У той
жа момант першапачаткова ў большасці сваёй жаўнеры нічога агульнага са Слонімам
і паветам не мелі, адасобіўшыся ад гараджан пражываннем ў спецыфічным “гета”
побач з казармамі, пабудаванымі яшчэ ў 1901 г. Два палкі жаўнераў са сваімі
сем’ямі, якія з’яўляліся асноўнай часткай каталікоў павета, змянілі рэлігійную
сітуацыю ў горадзе: у 1931 г. у Слоніме з 16282 чалавек 23% з’яўляліся
каталікамі, 11% праваслаўнымі, 2% мусульманамі і 64% габрэямі [98, s. 25]У
адным з казарменных будынкаў захавалася заля, у якой жаўнеры ставілі аматарскія
тэатральныя спектаклі, арганізоўвалі балі і прадстаўленні, апелюючы да традыцый
часоў Агінскага. Гэта садзейнічала збліжэнню ваенных з мясцовым гарадскім
насельніцтвам. 15 ліпеня 1923 г. 79 палку Слонімскіх стральцоў жыхары горада
падчас урачыстага мерапрыемства ўручылі штандар. Ганаровае грамадзянства
Слоніма было нададзена палкоўніку Мар’яну Туркоўскаму [117, s. 49], камандзіру
палка, сябру слонімскага аддзела ПКТ. У 1918-1920 гг. ён кіраваў батальёнам
Беластоцкага палка стральцоў, традыцыі якога пераняў 79 пяхотны полк. У Слоніме
дзейнічалі арганізацыі жаўнераў: Саюз падафіцэраў рэзерву і Саюз вайсковых
сем’яў.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="http://1.bp.blogspot.com/-s3a0xgH-Mx0/U9p7lOal2cI/AAAAAAAABL8/1YwgrZf405s/s1600/PIC_1-W-2466-4.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="http://1.bp.blogspot.com/-s3a0xgH-Mx0/U9p7lOal2cI/AAAAAAAABL8/1YwgrZf405s/s1600/PIC_1-W-2466-4.jpg" height="273" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: small;">Жаўнеры 79-га палка пяхоты Слонімскіх стральцоў<br />каля Гарнізоннай царквы ў Слоніме</span></td></tr>
</tbody></table>
<span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 14pt; text-indent: 1cm;">Пасля заканчэння вайны распачалася
арганізацыя польскай адміністрацыі, якая завяршылася ў 1923 г. У кароткі тэрмін
шляхам выбараў з ліку мясцовых жыхароў былі створаны вясковыя і гарадскія рады.
Дэлегаты гмінных і гарадскіх радаў утваралі павятовы сеймік, кіраўніком якога
з’яўляўся стараста, які адначасова спалучаў дзяржаўную уладу з
самакіраўніцтвам.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Акрамя тэрытарыяльнага ўзнікалі
прафесіянальныя самакіраванні для гандлю, рамёстваў і промыслаў, арганізацыі
тыпу прафесійных саюзаў, культурна-асветніцкіх, спартыўных і інш аб’яднанняў.
Дадзеныя мерапрыемтсвы садзейнічалі арганізацыі прац па матэрыяльнаму
аднаўленню тэрыторыі Другой Рэчы Паспалітай.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Асаблівасцю Слоніма была наяўнасць у ім
моцнай татарскай абшчыны. Нездарма першым бурмістрам горада стаў татарын па
паходжанні палкоўнік польскай арміі Байрашэўскі, афіцэр царскай арміі,
стваральнік у 1919 г. у Гродна палка татарскіх коннікаў, на дачцэ якога ў 1931
г. ажаніўся вядомы слонімскі археолаг І.І.Стаброўскі. У 1867 г. у горадзе пражывала
362 мусульманіна, у 1878 г. – 492, у 1938 г. – 413, што з’яўлялася чацвёртым
паказчыкам ва ўсёй Другой Рэчы Паспалітай, дзе налічвалася 6006 мусульман (766
чалавек у Навагрудку, 483 у Мураўшчызне-Іўі, 460 у Докшыцах) [6, с. 54]. Да
сённяшняга часу ў 5 км ад горада захаваўся мусульманскі мізар (могілкі), якому
больш двухсот гадоў, дзе пахаваны не толькі мясцовыя мусульмане, але і
жаўнеры-мусульмане часоў першай сусветнай вайны з Уфімскай, Казанскай і
Самарскай губерняў. З адстаўных мусульманскіх салдат у Слоніме быў створаны
атрад стралкоў пад камандаваннем маёра Давіда Яновіч-Чаінскага. <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">У Слоніме дзейнічала Мусульманскае
культурнае таварыства, татарская абшчына заснавала бібліятэку і дзіцячы
ансабль. Сваёй дзейнасцю вылучаўся настаўнік Давід Мількамановіч. Муадзім
Слонімскай мячэці Сулейман Шчэнсновіч вучыў дзяцей рэлігіі [6, с. 54].<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="http://4.bp.blogspot.com/-9S5g7gLsEos/U9p9Ej3cakI/AAAAAAAABMI/dzrd-6dghc0/s1600/PIC_1-R-1002.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="http://4.bp.blogspot.com/-9S5g7gLsEos/U9p9Ej3cakI/AAAAAAAABMI/dzrd-6dghc0/s1600/PIC_1-R-1002.jpg" height="292" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: small;">Слонімскія татары</span></td></tr>
</tbody></table>
<span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 14pt; text-indent: 1cm;">У 1924 г. падчас паездкі па “Крэсах
Усходніх” Слонімскі павет і горад наведаў прэзідэнт Рэчы Паспалітай Станіслаў
Вайцэхоўскі. Гэтая падзея сімвалічна засведчыла аднаўленне пасляваеннага жыцця
краю. У параўнанні з даваенным часам значна змянілася інфраструктура горада,
была пашырана вадаправодная сетка, якая на пачатку 30-х гадоў налічвала каля 8
км, перабудавана энергетычная сістэма, пабудаваны 2 шпіталі (дзяржаўны і камунальны),
некалькі амбулаторый. Развіццю сельскай гаспадаркі садзейнічалі
Сельскагаспадарчая ізба, Арганізацыя сельскагаспадарчых гурткоў, Гурток
вясковых гаспадынь і сельскагаспадарчыя школы ў Грыбаве і Жыровіцах, але ў
асноўным сяляне карысталіся традыцыйнымі спосабамі апрацоўкі зямлі і
перадаваемымі з пакалення ў пакаленне прыладамі працы. Слонімскі павет быў
сельскагаспадарчым рэгіёнам з нізкарэнтабельнай гаспадаркай. Сярэднія надзелы
сялян складалі 5-6 га з балотамі і непрыгоднымі нарэзамі (імхі, пясчаныя пусткі)
і ўраджайнасцю 4-6 ц/га [67, с. 100].</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">У 1924-1928 гг. назіраецца рост
эканомікі павета, але эканамічны крызіс прывёў да рэзкага яе спаду. У
параўнанні з 1924 на 1933 г. значна змянілася гаспадарчая карціна павета,
патэнцыял якога зменьшыўся на 11% [117, s. 49]. Былі ліквідаваны многія
прамысловыя прадпрыемствы, сярод якіх цагельня, зменьшылася дзейнасць шэрагу
рамесных майстэрань і гандлёвых пляцовак, у 1931 г. у Слоніме былі
зарэгістраваны 619 беспрацоўных [67, с. 95]. Завяршаецца фарміраванне дрэванарыхтоўчай
спецыялізацыі павета, што адпавядала агульнай сітуацыі ў Заходняй Беларусі,
якая пераўтваралася ў сыравінны прыдатак Другой Рэчы Паспалітай. У 1933 г. у
горадзе існавалі 6 вялікіх лесапільных заводаў, 25 малых і 7 буйных фірмаў па
эксплуатацыі лясоў. Слонімскі лес экспарціравалі ў Францыю, Англію і Германію.
Дробныя сялянскія гаспадаркі чэрпалі дадатковы заробак за кошт транспартыроўкі
леса.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="http://1.bp.blogspot.com/-QBlwenzVBxM/U9p9Vwm7K_I/AAAAAAAABMQ/RmpIVSeEOnE/s1600/PIC_1-G-5822.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="http://1.bp.blogspot.com/-QBlwenzVBxM/U9p9Vwm7K_I/AAAAAAAABMQ/RmpIVSeEOnE/s1600/PIC_1-G-5822.jpg" height="215" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: small;">Слонімскі рынак на месцы сённяшняй плошчы Леніна</span></td></tr>
</tbody></table>
<span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 14pt; text-indent: 1cm;">У 1931 г. у Слонімскім павеце плошчаю
3068 км² пражывалі 126510 чалавек (41,2 чал/км²) [98, s. 2]. Паводле
веравызнання 23817 чалавек з’яўляліся каталікамі, 877 грэка-каталікамі, 88847
праваслаўнымі, 12344 іудзеямі, а 308 чалавек “іншыя нехрысціяне” [98, s. 23].
Большасць насельніцтва сваёй роднай мовай лічыла беларускую мову (62434), на
другім месцы па распаўсюджанасці знаходзілася польская (52313), прычым больш
паловы сланімчан падавалі яе за сваю родную (8452), у той жа час гэтая частка
насельніцтва “штодзённа часцей ужывае беларускую мову, аднак іх моваю культуры,
якою карыстаюцца ў асноўным падчас малітвы, абслугоўвання, у школе з’яўляецца
толькі польская” [112, s. ХХІ]. Па другому перапісу жыхароў Рэчы Паспалітай у
Слонімскім павеце была вялікая група людзей, якія карысталіся “жыдоўскай”
(9193, з іх 5927 у Слоніме) і “габрэйскай” мовамі (865, з іх 756 у горадзе)
[112, s. 25]. Асноўная частка жыхароў павета займалася сельскай гаспадаркай
(96390), гандлем толькі 3946. У павеце налічвалася 2153 служачых, з іх 519
паліцэйскія, 807 спецыяліста сферы адукацыі, 468 медыцынскія супрацоўнікі [112,
s. 175].</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Падчас эканамічнага крызіса ў Слоніме
адбыліся буйныя забастоўкі рабочых сталярных майстэрняў (1929 г.), будаўнікоў
электрастанцыі (1931 г.) і забастоўка на лесараспрацоўках (1934 г.).<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Пасля сусветнага крызіса, які прывёў да
рэгрэсу эканомікі павета, у 1933 г. пачынаецца паступовы рост. Былі створаны 12
малых гарбарань, 1 фабрыка мыла, 1 па вытворчасці свечак, 2 па вытворчасці
алея, 3 кафлярні, 4 па вытворчасці бетона, 2 цагельні, 3 па вытворчасці
ліманаду, 1 трыкатажная фабрыка, 2 паравыя млыны і 1 прадзільня воўны,
картонна-папяровая фабрыка ў Альберціне [117, s. 50]. Аднак на прамысловых
прадпрыемствах Слоніма ў 1933-1934 гг. было занята ўсяго каля 450 працоўных, а
ў 1938 г. – каля 900 [67, с. 99].<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="http://3.bp.blogspot.com/-dNXiJtowYI4/U9p9m71p0eI/AAAAAAAABMY/_K0UEIFiCys/s1600/%D1%83%D0%BB.+%D0%A1%D0%B5%D0%BD%D0%BA%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87%D0%B0+(%D0%9F%D0%B5%D1%80%D0%B2%D0%BE%D0%BC%D0%B0%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F).jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="http://3.bp.blogspot.com/-dNXiJtowYI4/U9p9m71p0eI/AAAAAAAABMY/_K0UEIFiCys/s1600/%D1%83%D0%BB.+%D0%A1%D0%B5%D0%BD%D0%BA%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87%D0%B0+(%D0%9F%D0%B5%D1%80%D0%B2%D0%BE%D0%BC%D0%B0%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F).jpg" height="285" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: small;">Слонім. Вуліца Г. Сенкевіча (сённяшняя Першамайская)</span></td></tr>
</tbody></table>
<span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 14pt; text-indent: 1cm;">У гэты час у Слоніме дзейнічала вялікая
кольскасць арганізацый: Саюз габрэйскіх купцоў, Саюз дробных купцоў, Таварыства
ўзаемадапамогі ўласнікаў нерухомасці, Таварыства габрэйскіх рамеснікаў,
Таварыства хрысціянскіх рамеснікаў і цэхі сталяроў, мяснікоў, муляроў,
фрызёраў, пекараў, маляроў, аб’яднаны цэх шаўцоў, рымароў і гарбароў. Існавалі
Саюз супрацоўнікаў гандлю і бюро, Саюз польскага настаўніцтва, прафесійны саюз
гарадскіх рабочых, прафесійны саюз дзяржаўных служачых, прафесійны саюз
супрацоўнікаў лясной прамысловасці і некваліфікаваных рабочых, прафесійны саюз
настаўнікаў габрэйскіх сярэдніх школ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Аднак наяўнасць рознага кшталту
аб’яднанняў не давала магчымасці рэалізацыі дэкларуемых правоў для развіцця
беларускай культуры, мовы і асветы. Гэта выклікала незадаволенасць сярод
вясковага насельніцтва Слонімскага павета, што вылілася ў хуткі рост палітычнай
актыўнасці сялянства і стварэнні беларускіх палітычных арганізацый і партый.
Актывізацыі дадзенага руху садзейнічала дзейнасць створанай ў лістападзе 1922
г. у польскім Сейме Беларускай нацыянальнай фракцыі.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">У 1922 г. у Слоніме была арганізавана
камуністычная група, якая ў 1926 г. налічвала некалькі соцен членаў і пачала
сваю дзейнасць Беларуская сацыял-дэмакратычная партыя. У 1924-1925 гг. на
тэрыторыі павета дзейнічала некалькі ўзброеных партызанскіх груп пад кіраўніцтвам
Сяргея Радкевіча, якія 3 лістапада 1924 г. спынілі цягнік каля станцыі Лясная і
раззброілі ехаўшых на ім афіцэраў і паліцыю.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">У 1925 г. у Слонімскім павеце пачала
дзейнічаць Беларуская сялянска-работніцкая грамада (БСРГ), якая ставіла на мэце
стварэнне ўмоў для дэмакратычнага развіцця свабоднай беларускай нацыі,
разумеючы пад гэтым барацьбу за незалежнасць, культуру, школы, роўнасць і
дабрабыт народа. У 1927 г. арганізацыя на тэрыторыі Заходняй Беларусі налічвала
18 павятовых камітэтаў і каля 120 тысяч сяброў, з якіх 15 тысяч знаходзіліся ў
Слонімскім павеце і былі аб’яднаны ў 167 гурткоў [67, с. 96]. У ліпені 1926 г.
павятовы каміэт БСРГ правёў у Слоніме дэманстрацыю і мітынг, на якім
прысутнічала каля 600 чалавек. Арганізацыя была афіцыйна забаронена 21 сакавіка
1927 г.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Актывізавала сваю дзейнасць Таварыства
беларускай школы (ТБШ). У 1926-1927 гг. Слонімскаму павятоваму школьнаму
інспектарату было пададзена 1106 заяў з просьбай адкрыць 65 беларускіх школ. У
выніку былі адчынены тры беларускамоўныя школы. У 1928 г. гурткі ТБШ
налічваліся ў 54 вёсках павета. Былі створаны грамадскія бібліятэкі ў Вострава,
Вялікай Кракотцы, Чамярах. Аднак у лютым 1928 г. у Слонімскім павеце пачаліся
арышты актывістаў ТБШ, што прывяло на пачатку 30-х гг. да спынення яе дзейнасці
ў павеце. Афіцыйна арганізацыя была забаронена ў 1936 г.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="http://2.bp.blogspot.com/-dhk_jNDnNvM/U9p934GlJHI/AAAAAAAABMg/wnzw10JsJPk/s1600/vid.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="http://2.bp.blogspot.com/-dhk_jNDnNvM/U9p934GlJHI/AAAAAAAABMg/wnzw10JsJPk/s1600/vid.jpg" height="213" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: small;">Міжваенны Слонім</span></td></tr>
</tbody></table>
<span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 14pt; text-indent: 1cm;">На тэрыторыі павета актывізавала сваю
працу Камуністычная партыя Заходняй Беларусі, два ўдзельнікі якой (Ігнат
Дварчанін і Павел Крынчык) сталі дэпутатамі Сейма і ў лютым 1929 г. увайшлі ў
Беларускі пасольскі клуб “Змаганне”, аднак у верасні 1930 г. фракцыя была
забаронена. У 1933-1935 гг. Камуністычнае падполле ў павеце было разгромлена, а
150 яго актывістаў былі арыштаваныя [67, с. 97].</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">У 1933 г. у горадзе існавалі 4
дзяржаўныя пачатковыя школы, 2 настаўніцкія семінарыі, 1 гімназія сумеснага
навучання, 3 дзіцячых сады, 10 габрэйскіх школ, 1 габрэйская гімназія, 1
талмудычная навучальная ўстанова “Jeszywa” і 1 мусульманская школа, 3
бібліятэкі (каля 700 чытачоў). Такая сітуацыя была да 1939 г. [117, s. 50].
Пасля школьнай рэформы 1935 г. была ліквідавана настаўніцкая семінарыя. У
адпаведнасці з новай сістэмай ўзніклі адна гімназія і ліцэй агульнага навучання
імя Т.Касцюшкі. Жаночая настаўніцкая семінарыя сясцёр-непакалянак таксама была
ператворана ў жаночую гімназію. У Слонімскім павеце да 1939 г. дзейнічалі 127
пачатковыя школы, у якіх вучыліся каля 12 тысяч дзяцей і працавалі 185
настаўнікаў. Аднак не ўсе мелі магчымасць скончыць 7 класаў, большасць вучняў
завяршалі навучанне пасля 4 гадоў. Сярэднія школы былі платныя і таму былі
даступныя не ўсім. Існавалі таксама спецыялізаваныя школы, як, напрыклад,
сельскагаспадарчая школа ў Грыбаве, або сярэдняя сельскагаспадарча-лясная школа
ў Жыровіцах, якая рыхтавала кадры для працы ў лясніцтве і сельскагаспадарчым
надзоры. Для моладзі, якая рыхтавалася для рамесных прафесій існавала
прафесійная школа пры асноўнай школе №2 на Замосці, без заканчэння якой вучань
не мог атрымаць пасведчанне чалядніка. У сярэдзіне 30-х гадоў узнікла
прафесійная школа для дзяўчын.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="http://1.bp.blogspot.com/--tgij4clWFc/U9p-mtQZsyI/AAAAAAAABMs/Y2tdFxgs-Qs/s1600/%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D1%84%D0%B5%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%B9%D0%BD%D0%B0%D1%8F+%D0%B7%D0%B0%D0%BB%D1%8F+%D0%A1%D0%BB%D0%BE%D0%BD%D1%96%D0%BC%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0+%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="http://1.bp.blogspot.com/--tgij4clWFc/U9p-mtQZsyI/AAAAAAAABMs/Y2tdFxgs-Qs/s1600/%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D1%84%D0%B5%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%B9%D0%BD%D0%B0%D1%8F+%D0%B7%D0%B0%D0%BB%D1%8F+%D0%A1%D0%BB%D0%BE%D0%BD%D1%96%D0%BC%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0+%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0.jpg" height="366" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: small;">Канферэнцыйная заля Слоніскага староства<br />(фотаздымак Браўна)</span></td></tr>
</tbody></table>
<span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 14pt; text-indent: 1cm;">Распачалі сваю дзейнасць: Саюз польскіх
харцэраў “Sokół”. Сярод габрэйскай моладзі дзейнічалі скаўцкая арганізацыя
“Haszomer-Hacair”, маладзёжны легіён “Hechalne-Pionier”, таварыства “Makabi”, а
таксама рознага кшталту сіянісцкія арганізацыі, такія як “Frajhajt”, “Poalej
Syjon”, “Bejtar” і іншыя. </span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">У Слоніме знаходзіліся сядзібы:<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">- павятовага староства,<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">- гарадскі суд і сядзіба судовага
следчага і віцэпракурора,<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">- павятовая камендатура дзяржаўнай
паліцыі, <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">-аддзяленне і скарбавая каса, установа
дзяржаўных акцызаў і манаполій,<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">- павятовая камендатура дапаўненняў,
вайсковы раённы суд і камендатура гарнізону,<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">- школьная інспекцыя, кіраўніцтва
лясніцтва, земскае упраўленне, установы дарог і водных шляхоў,<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">- паштова-телеграфная установа,<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">- аддзел агульнага страхавання
прадпрыемстваў,<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">- аддзел грамадскага страхавання (каса
хворых).<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Гарадскою маёмасцю кіраваў магістрат,
які выбіраўся праз гарадскую раду і складаўся з 24 чалавек. У валоданні горада
быў лес плошчаю 2694 га і 400 га размешчаных на перыферыі Слоніма зямельных
плошчаў, перададзеныя каралём Рэчы Паспалітай Жыгімонтам Аўгустам. Гораду
належалі электрастанцыя, бойня, вадаправод, амбулаторыя, шпіталь на 30 ложак і
ўласны парк, знаходзіліся 3 паштова-тэлекамунікацыйныя аддзяленні, якія злучалі
Слонім з усім светам [117, s. 53].<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Камунікацыі павета дапаўняліся
аўтобуснымі лініямі да Ружан, Дзярэчына, Баранавіч, Навагрудка і Ваўкавыска.
Праз горад праходзіла чыгунка, якая мела непасрэднае злучэнне з Варшавай.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Асаблівасцю Слонімскага павета, на якую
звярталі ўвагу краязнаўцы, з’яўлялася наяўнасць некалькіх комплексаў кляштарных
пабудоў, у сувязі з чым цэнтр павета атрымаў назву “<a href="http://geron-1987.blogspot.com/2012/07/blog-post.html" target="_blank">горад кляштараў</a>” [99, s.
205]. У Слоніме размяшчаліся кляштары бернардзінцаў, сясцёр непакалянак (былы
бернардзінак), бенедзіктынак і канонікаў латэран, на тэрыторыі павета таксама
знаходзіліся кляштары базыльянаў (Жыровіцы і Быцень) і дамініканцаў (Пескі).
Масіўныя кляштарныя комплексы, сярод якіх вылучаўся Жыровіцкі праваслаўны,
дапаўняліся непаўторнымі абрысамі сінагогі і касцёла св. Андрэя, а найбольшую
цікавасць для наведвальнікаў краю і яго жыхароў уяўляла Сынкавіцкая царква. <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Ва ўсходняй частцы гістарычнага ядра
Слоніма размешчаны кляштар бернардзінцаў, заснаваны як апорны пункт сістэмы
гарадскіх абарончых умацаванняў на сродкі каралеўскага сакратара Андрэя Радвана
ў 1630 г. У 1639-1645 гг. быў пабудаваны мураваны будынак, які ў 1864 г. быў
пераабсталяваны пад Троіцкую царкву. Касцел тыпу аднанефавай бяскупальнай
базілікі з выцягнутым прэсбітэрыюмам, сакрысціямі і паўкруглай алтарнай
часткай. Корпус кляштара быў пабудаваны ў 1749 г.<o:p></o:p></span><br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="http://2.bp.blogspot.com/-OJlhyHBXzRs/U9p_Sq6BrHI/AAAAAAAABM0/P9KXEBAjVv8/s1600/PIC_1-A-2927-2.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="http://2.bp.blogspot.com/-OJlhyHBXzRs/U9p_Sq6BrHI/AAAAAAAABM0/P9KXEBAjVv8/s1600/PIC_1-A-2927-2.jpg" height="290" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: small;">Кляштар бернардзінцаў у Слоніме</span></td></tr>
</tbody></table>
<span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 14pt; text-indent: 1cm;">У 1650 г. у Слоніме быў закладзены
касцёл “Божага Цела” ордэна канонікаў-латэран, а праз тры гады пачалі будаваць
кляштар. Сродкі на яго будаўніцтва выдзеліў падканцлер ВКЛ Казімір Леў Сапега,
сын Льва Сапегі, які праславіўся заключэннем выгаднай для Княства дамовы з
Маскоўскай дзяржавай пад час Смаленскай вайны (1632-1634) і фундацыяй
каталіцкіх ардэноў, сярод якіх былі картэзіане і канонікі-латэране. У 1843 годзе
касцёл “Божага Цела” быў скасаваны і перададзены праваслаўнай царкве. У 1846
годзе тут пачаў працу Спаса-Прыабражэнскі сабор, назва якога была перанесена ад
згарэлай драўлянай царквы 16 ст., якая месцілася недалёка. Дах паменшылі і
дабудавалі 4 вежкі, але храм захаваў свой барочны характар. На месцы
разабранага кляштара паўстаў гарадскі парк, а канонікі-латэране пакінулі горад.
У 1941 г. падчас чэрвеньскіх баёў храм быў пашкоджаны: абваліўся купал, была
разбурана званіца. Канчаткова яго рэшткі былі ўзарваны ў 1963 г.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Кляштар бернардзінак быў пабудаваны ў
1664-1670 гг. у традыцыях кляштарных комплексаў эпохі Асветніцтва, абнесены
магутнай цаглянай сцяной з барочнай брамай-званіцай. На яго тэрыторыі
знаходзіўся касцёл Бязгрэшнага зачацця св. Марыі тыпу аднанефавай бяскупальнай
базілікі, інтэр’ер і алтар якога выдзяляліся сваімі дэкаратыўнымі скульптурамі,
жывапісам і прыкладным мастацтвам, аформленых суцэльным комплекам скульптарам
І. Гедэлем у 1759-1765 гг.. Да касцёла ў 1764 г. быў прыбудаваны двухпавярховы
корпус галерэйнай планіроўкі з размяшчэннем ячэек-келляў па ўнутранаму
перыметру будынка [37, c. 65].<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Кляштар бенедзіктынак на
паўднёва-ўсходняй ускраіне горада з’явіўся ў Слоніме ў 1669 г., але ў 1801 г.
драўляныя пабудовы былі заменены на мураваныя ў стылі класіцызм. Ансамбль
кляштара складаўся з незахавалага Крыжаўзвіжанскага касцёла і корпуса, у якім у
20-30-я гг. ХХ ст. размяшчалася настаўніцкая семінарыя [37, c. 85], у якой
вучыўся у 1925-1926 гг. паэт Валянцін Таўлай.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Недалёка ад Слоніма размяшчаецца
Жыровіцкі манастыр, адзін з цэнтраў праваслаўя на Беларусі. У 1613 г.
уладальнік Жыровіч смаленскі кашталян Ян Мялешка пабудаваў мураваны касцёл,
запрасіў базыльян, для якіх адкрыў кляштар. З 1839 г. кляштар знаходзіцца ў
распараджэнні праваслаўнай царквы.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="http://1.bp.blogspot.com/-PSo2wVbxTGE/U9qBEBskE5I/AAAAAAAABNA/pL5pnmJ-Zk8/s1600/%D0%96%D1%8B%D1%80%D0%BE%D0%B2%D1%96%D1%86%D0%BA%D1%96+%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8B%D1%80.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="http://1.bp.blogspot.com/-PSo2wVbxTGE/U9qBEBskE5I/AAAAAAAABNA/pL5pnmJ-Zk8/s1600/%D0%96%D1%8B%D1%80%D0%BE%D0%B2%D1%96%D1%86%D0%BA%D1%96+%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8B%D1%80.jpg" height="298" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: small;">Жыровіцкі манастыр сёння</span></td></tr>
</tbody></table>
<span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 14pt; text-indent: 1cm;">У мястэчку Быцень на сродкі падскарбія
ВКЛ Мікалая Трызны ў 1640 г. быў закладзены кляштар бызыльянаў, які ў 1839 г.
быў перададзены праваслаўнай царкве.</span><br />
<span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 14pt; text-indent: 1cm;">У в. Пяскі ля Чорнага возера пры
фундацыі Казіміра Сапегі ў 1685 г. быў закладзены кляштар дамініканаў.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Калі накласці на карту архітэктурных
аб’ектаў павета сетку камунікацый як шашэйных, так і водных, прадстаўленых
каналам Агінскага і ракой Шчарай і ўлічыць раўнінны рэльеф і лясныя багацці
краю стане зразумелым павелічэнне цікавасці краязнаўцаў да гісторыі мясцовасці
і разуменне імі турыстычных перспектыў дадзенай тэрыторыі. <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Такім чынам, Слонімскі павет з’яўляўся
дастаткова развітым у эканамічным плане рэгіёнам Заходняй Беларусі, аснову
гаспадаркі якога складала дрэванарыхтоўчая прамысловасць і сельская гаспадарка.
Наяўнасць вялікіх гандлёвых фірмаў і буйных зямельных уладанняў садзейнічала
выдаткаванню сродкаў іх уладальнікамі на патрэбы вывучэння гісторыі роднага
края. Наяўнасць сеткі навучальных устаноў, разгалінаванай адміністрацыі і
дыслакацыя ў Слоніме двух палкоў жаўнераў стварала глебу для развіцця
краязнаўства. Багатая спадчына, вялікая колькасць помнікаў культуры,
шматканфесійнасць і поліэтнічная сітуацыя ў павеце з’яўляліся умовамі
праяўлення зацікаўленасці краязнаўцаў да даследаванняў павета.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<br /></div>
<h3 style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">2.2 Краязнаўчы рух у Заходняй Беларусі</span></h3>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Краязнаўчы рух на тэрыторыі Заходняй
Беларусі развіваўся ў рамках агульнапольскага, але меў сваю спецыфіку ў сувязі
з нацыянальным складам насельніцтва, гістарычнымі і культурнымі асаблівасцямі,
традыцыямі вывучэння гісторыі роднай зямлі, а таксама з наяўнасцю беларускіх
арганізацый і палітычных партый.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Пасля ўтварэння ІІ Рэчы Паспалітай у
поліэтнічнай дзяржаве пачынае ажыццяўляцца палітыка рэпаланізацыі з мэтаю
фарміравання агульнай грамадзянскай супольнасці і абгрунтавання правоў на
тэрыторыю былой Рэчы Паспалітай да 1772 г. У такой сітуацыі менавіта
краязнаўства разглядалася ўладамі дзяржавы як рэальны сродак выхавання
нацыянальнай самасвядомасці яе грамадзян.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">У сувязі з гэтым, з першых месяцаў
існавання ІІ Рэчы Паспалітай, былі зроблены крокі па развіццю ўсіх арганізацый,
як грамадскіх, так і дзяржаўных, перад якімі стаяла задача пашырэння асноўных
звестак па гісторыі і культуры польскіх зямель, прапаганда і тлумачэнне
грамадзянскіх правоў і абавязкаў, пры гэтым асаблівая роля надавалася
ўстановам, якія працавалі на далучаных тэрыторыях і павінны былі акцэнтаваць
асаблівую ўвагу на агульнасці гісторыі.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Краязнаўчы рух на тэрыторыі ІІ Рэчы
Паспалітай бярэ свой пачатак з часоў Расійскай імперыі, з дзейнасці Оскара Кольберга
(1814-1890), этнографа, кампазітара, заснавальніка польскай фалькларыстыкі.
Прадаўжальнікам яго справы быў Ян Карловіч (1836-1903), лінгвіст, этнограф,
фалькларыст, музыказнавец, ураджэнец в. Субартоніс на Віленшчыне, які ў
1871-1882 гг. жыў і працаваў на Беларусі ў маёнтках Подзітва (Лідскі ўезд) і
Вішнеў (Ашмянскі ўезд), аўтар фундаментальных лінгвістычных прац "Słownik
języka polskiego" (т. 1-8, 1900-1927, у суаўт. з А. Крыньскім і В.
Нядзьведзкім), "Słownik gwar polskich" (т. 1-6, 1900-1911, закончыў
Ян Лось), "Słownik wyrazów obcego a mniej jasnego pochodzenia" (А-К,
1894-1897). Ян Карловіч прычыніўся да збора і запіса беларускіх
фальклорна-этнаграфічных матэрыялаў, для чаго распрацаваў і выдаў ў 1871 г.
дапаможнік для збіральнікаў народных твораў. У 1889 і 1891 гг. запісаў у
Ваўкавыскім уездзе больш за 500 мелодый беларускіх народных песень, з якіх
амаль 300 былі апублікаваны ў працы Федароўскага "Люд беларускі", т.
5-6, 1958 - 1960). Выдаў працу "Найноўшыя даследаванні паданняў i ix
зборы" (1883), а ў кнізе "Народныя паданні і казкі, сабраныя ў
Літве" (т. 1-2, 1887 - 1888) змясціў у перакладзе на польскую мову больш
за 80 беларускіх легенд, паданняў i казак, якія зanicaў у Свянцянскім, Лідскім
i Наваградскім уездах. Заснавальнік (1887) і рэдактар (1888-99) часопіса
"Wisla", некалькі дзесяткаў тамоў якога сталі “багатым зборам
навуковых перадумоў – этнаграфічных, фальклёрных, краязнаўчых”. Вакол часопіса
Я. Карловіч арганізаваў групу маладых людзей, якія сваімі працамі падрыхтавалі
грунт для перахода ад збора матэрыялаў да іх апрацоўкі і аналіза.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Аўтарам “катэхізіса польскага
краязнаўца” з’яўляўся Філіп Сулімерскі (1843-1885), які пачаў выданне
капітальнай працы «Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów
słowiańskich» (14 вып.), скончанага Б. Хлебоўскім і В. Валеўскім у 1879—1902
гг.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Папулярызацыі ідэй краязнаўства
садзейнічалі штотыднёвік “Naokoło świata” (рэдактар Антон Арлоўскі), часопіс
“Przyroda” (рэдактар Вацлаў Язерскі), выданне “Pamiętnik fizjograficzny”.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Паступовае развіццё краязнаўства на
пачатку ХХ ст. прывяло да першых спроб яго інстытуцыяналізацыі. У 1904 г. Эміль
Шонфельд выступіў з ініцыятывай стварэння таварыства з мэтаю арганізацыі і
пашырэння краязнаўства на тэрыторыі Каралеўства Польскага і задачаю аховы
помнікаў [133, s. 4]. Э. Шонфельд разам з адвакатам Паткем апрацаваў праект
устава аб’яднання, але гэтая ідэя не была ажыццяўлена.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Толькі падзеі палітычнай завірухі
1905-1907 гг. стварылі спрыяльныя ўмовы для з’яўлення ПКТ. У 1905 г. справу па
стварэнню аб’яднання краязнаўцаў пачаў сакратар прыроднай камісіі Таварыства
садаводаў Казімір Кульвец. Камісія напісала праект арганізацыі і звярнулася да
Аляксандра Яноўскага з просьбаю апрацаваць яе устаў, прыняты камісіяй пасля
шэрагу дыскусій на двух арганізацыйных сходах, апошняе з якіх лічаць за
заснаванне ПКТ - 1 чэрвеня 1906 г. 1 студзеня 1910 г. таварыства пачало выданне
часопіса “Ziemia”. З моманту свайго заснавання аб’яднанне распачало краязнаўчую
працу, арганізоўвала экскурсіі і занялася стварэннем музеяў. 21 сакавіка 1908
г. пачала працу музейная камісія, якая ўдзельнічала ў стварэнню першага музея
ПКТ пры польскай Мацежы школьнай у Варшаве [122, s. 50]. ПКТ актывізавала сваю
дзейнасць пасля вайны і ў 1921 г. налічвала 23 аддзелы і 16 правінцыяльных
музеяў, а на пачатку 1938 г. яго колькасць дасягнула 7668 сяброў (разам з
карэспандэнтамі 8968), аб’яднаных у 78 аддзелаў [121, s. 19]. 2 лютага 1935 г.
арганізацыя змяніла назву на “Польскае турыстычна-краязнаўчае таварыства”
[127], падкрэсліўшы сваю накіраванасць у першую чаргу на садзейнічанне
“развіццю польскай турыстыкі ва ўсіх яе формах у краі і замежжы” [127, s. 4].<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Важным крокам на шляху развіцця
краязнаўства на ў ІІ Рэчы Паспалітай стала правядзенне 12-13 ліпеня 1929 г. у
Познані Першага агульнапольскага краязнаўчага кангрэса, які зрабіўся аглядам
развіцця краязнаўчага руху ва ўсіх яго арганізацыйных формах.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">ПКТ займалася арганізацыяй экскурсій,
стварэннем выстаў, выданнем манаграфій і турыстычных падарожнікаў, заснаваннем
бібліятэк, якія ў 1938 г. дзейнічалі пры 44 аддзелах і налічвалі 19685 тамоў
кніг [121, s. 14].<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Прыцягненне ўвагі моладзі да краязнаўчай
справы з’яўлялася мэтаю працы Арганізацыі краязнаўчых гурткоў.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Развіццю турызма садзейнічала дзейнасць
Саюза польскіх весляроў.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Папулярнай становіцца фотасправа.
Дзейнічае вялікая колькасць таленавітых фотамастакоў, сярод якіх вылучаўся
ўраджэнец маёнтка Асташына ў Навагрудскім павеце Ян Булгак (1876-1950). Ён з
краязнаўчай скурпулёзнасцю занатоўваў на сваіх фотаздымках краявіды ІІ Рэчы
Паспалітай.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Вялася вялікая праца па
картаграфіраванню тэрыторыі дзяржавы, чым займаўся Вайсковы геаграфічны
інстытут, які выдаў серыю карт маштабам 1:100000, але ў пашане ў турыстаў былі
карты маштабам 1:300000, выдадзеныя варшаўскай фірмай “Samopomoc Inwalidzka” [112,
s. XLIХ].<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Урад прыняў шэраг мер па ахове помнікаў
і іх выкарыстанню з мэтаю паланізацыі. Апякунскую дзейнасць над помнікамі
гісторыі і культуры ажыццяўляла створанае 5 снежня 1918 г. Міністэрства
веравызнання і народнай асветы, пры якім існаваў Дэпартамент мастацтва з
аддзелам помнікаў і музеяў. Кіраўніцтва аховай помнікаў ажыццяўлялася паводле
дэкрэта Рэгіянальнай рады аб апецы над помнікамі мастацтва і культуры. У 1919
г. былі выдадзены два распараджэнні Міністэрства рэлігійных спраў і народнай асветы
аб утварэнні рэстаўрацыйных акруг і камісій, правядзенні суцэльнай
інвентарызацыі помнікаў на падставе спецыяльнай інструкцыі, распрацаванай у
адпаведнасці з заходнееўрапейскімі аналагамі [44, c. 87]. У 1929 г. было
створана Цэнтральнае бюро інвентарызацыі помнікаў, якому штогод выдаткоўвалася
з дзяржаўнага бюджэта па 100 тысяч злотых.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">У 1926 г. з ініцыятывы пры Музеі
прамысловасці і земляробства ў Варшаве быў створаны Інстытут гаспадарчага
даследавання Усходніх зямель. За тры гады існавання ён здолеў аб’яднаць вакол
сябе некалькі дзесяткаў вучоных, выдаў 30 розных навуковых выданняў, аднак з-за
недахопу фінансавання Інстытут спыніў свае існаванне ў 1929 г. Восенню 1936 г.
было закладзена Таварыства развіцця Усходніх зямель, якое праз даследаванне
гаспадарчых патрэб Заходняй Беларусі і пашырэнне турызму, імкнулася да
ўніфікацыі края з астатняй Польшчай. Для вырашэння тэарэтычных праблем
дзейнасці таварыства пры ім была створана Камісія навуковага даследавання
Усходніх зямель [75].<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Краязнаўчыя даследаванні вяліся на базе
шматлікіх арганізацый і інстытутаў. У сувязі з патрэбаю практычнага
выкарыстання іх напрацовак у 1927 г. быў створаны Саюз Польскіх турыстычных
таварыстваў, які ў 1933 г. налічваў 45 тысяч сяброў [112, s. XLVI]. Да яе
належлі ПКТ, Татрскае польскае таварыства, Польскі аўтамабільны клуб, Польскі
Touring Klub, Beskidenverein, Габрэйскае краязнаўчае таварыства, Падольскае
турыстычна-краязнаўчае таварыства. Мэтаю таварыства з’яўлялася садзейнічанне
развіццю турызма ў польскім краі і замежжам, а таксама краязнаўства з
пасярэдніцтвам структур аб’яднання.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Даследаванням рэгіянальнай гістарычнай
спадчыны спрыяла дзейнасць Саюза турыстычнай прапаганды, створанага па
ініцыятыве Міністэрства камунікацыі ў 1934 г.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Краязнаўствам займаліся і беларускія
нацыянальныя арганізацыі (музей Луцкевіча ў Вільні, Беларускі інстытут
гаспадаркі і культуры), аднак на тэрыторыі Слонімскага павета спецыяльную
краязнаўчую работу яны не праводзілі.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Развіццю краязнаўства садзейнічала
сістэма дарог, за якімі наглядалі Міністэрства камунікацыі і Міністэрства
ўнутраных спраў, выдаўшыя 15 студзеня 1933 г. правілы дарожнага руху. У 1935 г.
на тэрыторыі ўсіх ваяводств дзейнічаў аўтобусны рух, сетка якога дапаўнялася
наяўнасцю водных шляхоў і чыгункі. З 1932 г. Польскі Touring Klub пачаў выданне
выкананай картографам Здзіславам Яварскім “Mapę stanu dróg w Polsce” у маштабе
1:1000000 [112, s. L]. У кожным горадзе і мястэчку дзейнічалі гатэлі з поўным
абслугоўваннем падарожнага і кухняй, якая на тэрыторыі Заходняй Беларусі
выдзялялася калдунамі і вяндлінкай.<o:p></o:p></span></div>
<br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Такім чынам, урад ІІ Рэчы Паспалітай быў
зацікаўлены ў развіцці краязнаўчага руху як рэальнага сродка выхавання
нацыянальнай самасвядомасці яе грамадзян і абгрунтавання правоў на тэрыторыю
былой Рэчы Паспалітай да 1772 г. Пачатак польскага краязнаўства быў закладзены
яшчэ ў ХІХ ст. у часы Расійскай імперыі дзейнасцю Оскара Кольберга і Яна
Карловіча, аднак атрымаў арганізацыйнае афармленне толькі ў 1906 г. у выглядзе
ПКТ, якое стала сімвалам краязнаўчага руху ІІ Рэчы Паспалітай. На прыканцы 30-х
гг. ХХ ст. краязнаўчы рух стаў абслугоўваць патрэбы турызма, што знайшло
адлюстраванне ў стварэнні ў 1927 г. Саюза польскіх турыстычных таварыстваў і
дзейнасці Саюза турыстычнай прапаганды.<o:p></o:p></span></div>
</div>
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2720044165081464136.post-11269888191260366122014-07-24T23:37:00.002+03:002014-07-24T23:37:55.170+03:00КРАЯЗНАЎЧЫ РУХ У СЛОНІМСКІМ ПАВЕЦЕ Ў 1921-1939 ГГ. ГЛАВА 1. КРЫНІЦЫ І ГІСТАРЫЯГРАФІЯ<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 14pt; text-indent: 1cm;">Спробы абагульняльнага адлюстравання
развіцця айчыннага краязнаўства бяруць свой пачатак з кнігі Г.А. Каханоўскага.
Нягледзячы на пэўныя дасягненні, да сённяшняга часу няма канцэптуальных прац па
айчыннаму краязнаўству, як няма і спецыяльных работ, прысвечаных краязнаўчаму
руху ў Слонімскім павеце ў міжваенны час. Аднак некаторыя факты развіцця яго
асноўных накірункаў былі асветлены ў працах шэрагу айчынных даследчыкаў, сярод
якіх вылучаюцца Аляксееў Л.В, Ёрш С., Несцярчук Л.М., Супрун В.Р., Цітовіч
І.У., Чыгрын С.М.</span></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="http://1.bp.blogspot.com/-D1OJ5TeQ5TI/U9Fp_V3ZkpI/AAAAAAAABKQ/U34BGJaSsL0/s1600/1902.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="http://1.bp.blogspot.com/-D1OJ5TeQ5TI/U9Fp_V3ZkpI/AAAAAAAABKQ/U34BGJaSsL0/s1600/1902.JPG" height="245" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: small;">Слонім</span></td></tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 14pt; text-indent: 1cm;">Краязнаўству і археалогіі на Беларусі ў
XVI – 30-я гг. ХХ стст. прысвечана праца Л.В. Аляксеева. Аднак у яго кнізе не
знайшлося месца адлюстраванню развіцця рэгіянальных даследаванняў на тэрыторыі
Заходняй Беларусі ў міжваенны час. У рабоце Аляксеева згадваецца асоба
</span><a href="http://geron-1987.blogspot.com/2014/01/1870-1968.html" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 14pt; text-indent: 1cm;" target="_blank">Стаброўскага І.І.</a><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 14pt; text-indent: 1cm;"> і яго першы археалагічны артыкул, але датаю заснавання
Слонімскага музея называецца 1924 г. [4, с. 159], што не адпавядае рэчаіснасці.</span></div>
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; margin-left: 1em; text-align: right;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="http://3.bp.blogspot.com/-Oqis88It_S0/ULps0hWSw4I/AAAAAAAAAMY/x5yfgtMcKIM/s1600/%25D0%2591%25D0%25B5%25D0%25B7%25D0%25B8%25D0%25BC%25D0%25B5%25D0%25BD%25D0%25B8-5.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="http://3.bp.blogspot.com/-Oqis88It_S0/ULps0hWSw4I/AAAAAAAAAMY/x5yfgtMcKIM/s1600/%25D0%2591%25D0%25B5%25D0%25B7%25D0%25B8%25D0%25BC%25D0%25B5%25D0%25BD%25D0%25B8-5.jpg" height="320" width="213" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: small;">І.І. Стаброўскі</span></td></tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Развіццё краязнаўчага руху ў Заходняй
Беларусі аналізуе І.У. Цітовіч [74], які адзначыў уплыў на яго развіццё
палітыкі ўлад Другой Рэчы Паспалітай. Вызначальным фактарам станаўлення руху,
на думку І.У. Цітовіча, была барацьба двух ідэалогій – рэгіаналізма
(прадстаўнікі польскага грамадства) і краёвасці (прадстаўнікі інтэлігенцыі беларускага
паходжання). Рэгіяналізм, на думку аўтара, быў прынесены палякамі з мэтай
асіміляцыі, у адрозненне ад краёвасці, якая была сфарміравана мясцовай
інтэлігенцыяй у ХІХ ст. З’яўленне польскіх краязнаўчых ўстаноў у першую чаргу
было выклікана імкненнем “замяніць сепаратыстычную краёвасць лагодным польскім
рэгіяналізмам” [74, с. 267]. Менавіта з пашырэннем краёвасці на землі былога
ВКЛ Цітовіч І.У. звязвае распаўсюджванне ў Заходняй Беларусі філій ПКТ як
асноўных прадстаўнікоў рэгіяналізму. У артыкуле “Краязнаўчы рух на тэрыторыі
Лунінецкага павета (1921-1939 г) [75] Цітовіч называе рух “польскім па сваім
ідэалагічным змесце”. Найбольш каштоўнай інфармацыяй у артыкуле з’яўляюцца
дадзеныя пра ТРУЗ.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Ахове матэрыяльнай і духоўнай спадчыны
Беларусі прысвечана кніга Несцярчука Л.М. [44], адзін з яе раздзелаў
характарызуе сітуацыю ў Заходняй Беларусі ў 1921-1939 гг., у якім аўтар робіць
выснову пра тое, што дзякуючы шэрагу арганізацыйных, навуковых і фінансавых
мер, вялікая колькасць помнікаў гісторыі, культуры і архітэктуры былі ўратаваны
ад разбурэння і знішчэння [44, с. 92].<o:p></o:p></span></div>
<div style="text-align: right;">
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<a href="http://1.bp.blogspot.com/-Xa5-_BCLAq8/U9FrdGhPYdI/AAAAAAAABKw/xWdNIX3pbuE/s1600/%D0%A1%D0%BB%D0%BE%D0%BD%D1%96%D0%BC%D1%88%D1%87%D1%8B%D0%BD%D0%B0+%D0%B2%D0%B0%D1%87%D1%8B%D0%BC%D0%B0+%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D1%83%D0%BA%D0%BE%D1%9E%D1%86%D0%B0%D1%9E.png" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" src="http://1.bp.blogspot.com/-Xa5-_BCLAq8/U9FrdGhPYdI/AAAAAAAABKw/xWdNIX3pbuE/s1600/%D0%A1%D0%BB%D0%BE%D0%BD%D1%96%D0%BC%D1%88%D1%87%D1%8B%D0%BD%D0%B0+%D0%B2%D0%B0%D1%87%D1%8B%D0%BC%D0%B0+%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D1%83%D0%BA%D0%BE%D1%9E%D1%86%D0%B0%D1%9E.png" height="320" width="235" /></a><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Шэраг артыкулаў, прысвечаных гісторыі
Слонімскага павета ў міжваенны час знаходзіцца ў зборніку “Слонімшчына вачыма
навукоўцаў і краязнаўцаў”, выпушчанаму з нагоды 750-годдзя горада. Сярод іх –
артыкулы Здановіч Н.І. [25] і Звяругі Я.Г. [23], у якіх згадваецца пра раскопкі
І.І. Стаброўскага на тэрыторыі Слоніма і
Слонімскага павета ў міжваенны час. У ім маецца артыкул Караськ Н.В. [36],
прысвечаны Слоніму і Слонімшчыне ў 1918-1939 гг. і напісаны на падставе
матэрыялаў ДАГВ, дзе гаворыцца аб тым, што “частка моладзі ўваходзіла ў
Польскае краязнаўчае таварыства, пры якім у г. Слоніме з 1930 па 1939 г.
існаваў краязнаўчы музей на чале з Ёзафам Стаброўскім” [36, с. 253].
Інфармацыя, пададзеная ў артыкуле, аднак, не адпавядае рэчаіснасці. Так, музей
быў заснаваны ў 1929 г.; выклікаюць пытанні і лічбы этнічна-рэлігійнай сітуацыі
ў павеце, да якіх не прыведзена спасылак з крыніц. Зборнік змяшчае артыкул
былой дырэктаркі слонімскага раённага музея Шпырковай І.Р. “З гісторыі
краязнаўчага музея ў Слоніме” [84], аднак у ім маюцца толькі дата заснавання,
музея, згадка пра пачатак калекцый, праблему адсутнасці памяшкання пад яго і
невялікая азнаямляльная інфармацыя пра І.І. Стаброўскага. Такі характар носяць
і іншыя артыкулы І.Р. Шпырковай: два ў кнізе “Памяць” [88, 89], шэраг артыкулаў
у газеце “Слонімскі веснік” з нагоды святкавання заснавання музея [85, 87] і
артыкул аб гісторыі Слонімскага музея ў “Беларускай энцыклапедыі” [86]. Але яна
не закранае пачатковы перыяд дзейнасці музея, падрыхтоўчую працу І.
Стаброўскага па арганізацыі музея і фарміраванне экспазіцый даваеннага перыяду.
Акрамя таго І. Шпыркова падрыхтавала рукапісную даведку для супрацоўнікаў музея
“Биографическая справка на Стабровского Иосифа Иосифовича, основателя
Слонимского краеведческого музея” [83].<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Краязнаўчы рух ў міжваенны час на
тэрыторыі Слонімскага павета знайшоў сваё месца ў перыядычным друку.
Даследаваннем гісторыі перыядычнага руху на Слонімшчыне займаўся краязнавец С.
Ёрш, у артыкуле якога згадваюцца і пэўныя публікацыі і імёны мясцовых
краязнаўцаў міжваеннага перыяду [19].<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Важнейшым дзеячом краязнаўчага руху ў
Слонімскім павеце з’яўляецца І.І. Стаброўскі. Без адлюстравння дзейнасці гэтага
чалавека будзе незразумелым развіццё краязнаўчага руху ў павеце як суцэльнай,
пэўнай з’явы. Таму вялікая ўвага ў магістэрскай дысертацыі надаецца менавіта
асобе І.І. Стаброўскага. Першы артыкул, прысвечаны яму, выйшаў у 1968 г. і
належыць С. Новік-Пяюну [46]. У ім распавядаецца пра праведзеную ў 1924 г.
выставу старадрукаў у Слоніме. У 1969 г. з’явіўся артыкул М. Рылко [58], у якім
распавядаецца пра лёс Слонімскага музея ў гады Вялікай Айчыннай вайны, калі
Стаброўскі спрабаваў захаваць ад знішчэння калекцыі музея.<o:p></o:p></span></div>
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; margin-left: 1em; text-align: right;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="http://3.bp.blogspot.com/-Edk1JFaatEg/U9Fq6DCuhLI/AAAAAAAABKg/8VvNznbai9Q/s1600/%D0%A1%D1%8F%D1%80%D0%B3%D0%B5%D0%B9+%D0%A7%D1%8B%D0%B3%D1%80%D1%8B%D0%BD.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="http://3.bp.blogspot.com/-Edk1JFaatEg/U9Fq6DCuhLI/AAAAAAAABKg/8VvNznbai9Q/s1600/%D0%A1%D1%8F%D1%80%D0%B3%D0%B5%D0%B9+%D0%A7%D1%8B%D0%B3%D1%80%D1%8B%D0%BD.jpg" height="320" width="230" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: small;">С.М. Чыгрын</span></td></tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Даследаваннем жыцця І.І. Стаброўскага
займаўся слонімскі журналіст і
краязнавец С. Чыгрын. Яго першы артыкул пра Стаброўскага быў надрукаваны ў 1990
г. [79]. У наступным артыкуле, які выйшаў у 1994 г. С. Чыгрын распавёў чытачам
“Газеты Слонімскай” аб жыцці Іосіфа Іосіфавіча пасля 1948 г., выкрыў адносіны
НКУС да слонімца, апублікаваў пісьмо Стаброўскага да урада з просьбаю
“востановіть в незаконно отнятых правах” [80]. Далей аўтар апісвае музей пад
час нямецкай акупацыі, калі зала, прысвечаная ўсталяванню савецкай улады,
змянілася экспазіцыяй “незалежнай Бацькаўшчыны” з партрэтамі дзеячоў БНР і
граматай аб абвяшчэнні незалежнасці БНР. Але дадзеныя артыкулы, нягледзячы на
прадстаўлены багаты архіўны матэрыял, амаль не закранаюць “польскі перыяд”
жыцця Стаброўскага, падрыхтоўку, стварэнне і пачатак дзейнасці Слонімскага
рэгіянальнага музея, створанага пры падтрымцы ПКТ.<o:p></o:p></span></div>
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; margin-left: 1em; text-align: right;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="http://2.bp.blogspot.com/-OnD7UE2CRug/U9FrJPzNPwI/AAAAAAAABKo/1m9Rk_0GZ-A/s1600/%D0%A1%D1%8F%D1%80%D0%B3%D0%B5%D0%B9+%D0%9D%D0%BE%D0%B2%D1%96%D0%BA-%D0%9F%D1%8F%D1%8E%D0%BD.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="http://2.bp.blogspot.com/-OnD7UE2CRug/U9FrJPzNPwI/AAAAAAAABKo/1m9Rk_0GZ-A/s1600/%D0%A1%D1%8F%D1%80%D0%B3%D0%B5%D0%B9+%D0%9D%D0%BE%D0%B2%D1%96%D0%BA-%D0%9F%D1%8F%D1%8E%D0%BD.jpg" height="320" width="184" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: small;">С.М. Новік-Пяюн</span></td></tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Шэраг артыкулаў, прысвечаных жыццю і
дзейнасці Стаброўскага, надрукаваў у перыядычным друку журналіст Іосіф Калюта
[32-35]. Іх асновай сталі справаздача навуковай супрацоўніцы Слонімскага музея
Н. Гайдук і ўспаміны паэта С. Новік-Пяюна, які быў сябрам І. Стаброўскага. І.
Калюта напаўняе свае артыкулы сентыментальнасцю, адкрывае перад чытачом
унутраны свет музея, раскрывае глыбінныя пачуцці наведвальніка: “Бо музей ёсць
не што іншае, як Сабор душаў нашых” [32].<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Адным з важнейшых дасягененняў
краязнаўчага руху ў Слонімскім павеце стаў рэгіянальны музей. Вывады аб
з’яўленні, развіцці і дзейнасці слонімскага музея зроблены пры апоры на
метадалагічныя падыходы, выкладзеныя Т.Ю. Юрэневай [92].<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Развіццё краязнаўчага руху ў Слонімскім
павеце адбывалася на фоне агульнадзяржаўных працэсаў у ІІ Рэчы Паспалітай, якія
характарызаваліся пэўнымі асаблівасцямі на тэрыторыі Заходняй Беларусі,
звязанымі з правядзеннем палітыкі рэпаланізацыі і пераўтварэннем тэрыторыі
рэгіёна ў сыравінны прыдатак. Для характарыстыкі эканамічнай,
сацыяльна-канфесіянальнай і нацыянальнай дынамікі на тэрыторыі Слонімскага
павета былі выкарыстаны працы В.Р. Супруна, польскіх даследчыкаў Дыцыкоўскага
А. і Сасінскага А. <o:p></o:p></span></div>
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; margin-left: 1em; text-align: right;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="http://1.bp.blogspot.com/-1-CkaiSsp7M/U9FquTEKlkI/AAAAAAAABKc/wE3p6cnnNZM/s1600/%25D0%2592%25D0%25B0%25D1%2581%25D1%2596%25D0%25BB%25D1%258C+%25D0%25A1%25D1%2583%25D0%25BF%25D1%2580%25D1%2583%25D0%25BD.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="http://1.bp.blogspot.com/-1-CkaiSsp7M/U9FquTEKlkI/AAAAAAAABKc/wE3p6cnnNZM/s1600/%25D0%2592%25D0%25B0%25D1%2581%25D1%2596%25D0%25BB%25D1%258C+%25D0%25A1%25D1%2583%25D0%25BF%25D1%2580%25D1%2583%25D0%25BD.jpg" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: small;">В.Р. Супрун</span></td></tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">У кнізе Супруна В.Р. “Дзеі над Шчарай”
[67] з пазіцый нацыянальнай гісторыі разгледжаны падзеі міжваеннага часу,
асноўным зместам якой стала палітыка паланізацыі і адказ на яе ў форме развіцця
нацыянальна-вызваленчага руху. В.Р. Супрун разглядае і сацыяльна-эканамічнае
развіццё павета, характарызуючы яго як пераўтварэнне ў крыніцу сыравіны для
прамысловасці ІІ Рэчы Паспалітай.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Змены ў інфраструктуры Слоніма і павета
акрэслены ў працах польскіх даследчыкаў Дыцыкоўскага А. [97] і Сасінскага А. [117]. Яны напоўнены
вялікай колькасцю факталагічнага матэрыялу, аднак яны горад Слонім называюць
“польскім” [117, s. 106], перастаўшым такім быць пасля 1944 г. На жаль, кніга
“Памяць”, прысвечаная Слонімскаму павету амаль не змяшчае матэрыялаў
прысвечаных міжваеннаму перыяду гісторыі павета, акрамя інфармацыі пра
нацыянальна-вызваленчы рух і дзейнасць КПЗБ і шэрагу іншы палітычных
арганізацый.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Творы, якія людзі ствараюць у працэсе
мэтанакіраванай творчай дзейнасці, наўмысна надзяляюцца імі рэалізаванай,
рэчыўнай матэрыяльнай формай, у якой гэтыя творы могуць свабодна функцыянаваць
у тым ці іншым сацыя-культурным асяроддзі. Гэтыя творы (ці захаваныя іх
фрагменты) цалкам могуць фіксаваць закладзеную ў іх інфармацыю аб людзях, што
стваралі гэтыя творы і таксама (у пэўнай ступені незалежна ад намеру аўтараў),
аб тым гістарычным часе і месцы (хранатопе), у якім узнікненне гэтых твораў і
іх далейшае функцыянаванне аказаліся магчымымі. На гэтым фундаментальным
уяўленні аб крыніцах як з’явах культуры, як рэалізаваным прадукце чалавечай
дзейнасці і заснавана сістэма метадаў крыніцазнаўства, яго метадалогія [28,
с.30-31]. Гістарычная крыніца — матэрыяльны аб’ект, які мае сацыяльную прыроду
паходжання, адлюстроўвае гістарычнае мінулае грамадства, уцягнуты ў сферу
гістарычнага даследавання і служыць сродкам гістарычнага пазнання.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Пры напісанні магістэрскай дысертацыі
былі выкарыстаны архіўныя матэрыялы ДАГВ. У фондзе “Навагрудскае ваяводства”
маюцца дакументы аб складзе “Саюза турыстычнай прапаганды зямлі Навагрудскай”
[9], дзейнасці СЭАТ [10, л. 1-4], Слонімскага аддзела ПКТ і гурткоў краязнаўчай
моладзі [10, л. 17, л. 23-24, л. 27-28], рэгіянальнага музея [10, л. 10-11, л.
18, л. 25, л. 39, л. 41], аб правядзенні на базе музея навуковай дзейнасці [10,
л. 26, л. 38]. У фондзе “Слонимский краеведческий музей” маецца “Інвентарная
кніга” [13], складзеная І.І. Стаброўскім, дзе змяшчаецца інфармацыя аб найбольш
значных экспанатах музея, выдзеленых па шэрагу катэгорый: назва, колькасць,
памеры, месца паходжання, спосаб набыцця, заўвагі. Асаблівую цікавасць дадзены
дакумент выклікае не толькі тым, што дае сістэмную структуру экспазіцый (падзел
на раздзелы), але і ў сувязі з тым, што змяшчае інфармацыю пра рэчы,
перададзеныя ў Літаратурны музей СССР і Музей мастацтва ў Баранавічах. Фонд
“Слонімская дзяржаўная жаночая настаўніцкая семінарыя імя Марцэліны Дароўскай”
прысвечаны дзейнасці ў Слоніме сярэняй навучальнай установы на базе ордэна
бернардынак, у асяродку якой дзейнічаў гурток краязнаўчай моладзі.<o:p></o:p></span></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="http://3.bp.blogspot.com/-aSohwzj1rfw/U9Fsx8iXQqI/AAAAAAAABK8/Nu4ZTlt6WKM/s1600/%D0%A1%D0%BB%D0%BE%D0%BD%D1%96%D0%BC%D1%81%D0%BA%D1%96+%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%8F%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D1%9E%D1%87%D1%8B+%D0%BC%D1%83%D0%B7%D0%B5%D0%B9.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="http://3.bp.blogspot.com/-aSohwzj1rfw/U9Fsx8iXQqI/AAAAAAAABK8/Nu4ZTlt6WKM/s1600/%D0%A1%D0%BB%D0%BE%D0%BD%D1%96%D0%BC%D1%81%D0%BA%D1%96+%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%8F%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D1%9E%D1%87%D1%8B+%D0%BC%D1%83%D0%B7%D0%B5%D0%B9.jpg" height="240" width="320" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: small;">Слонімскі гісторыка-краязнаўчы музей</span></td></tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 14pt; text-indent: 1cm;">Важнае значэнне пры напісанні
дадзенай</span><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 14pt; text-indent: 1cm;"> </span><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 14pt; text-indent: 1cm;">работы мелі дакументы, што
захоўваюцца ў Слонімскім гісторыка-краязнаўчым музеі, сабраныя І.І.
Стаброўскім, якія дзеляцца на дзве часткі:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">1. “Вопіс
калекцыі дакументаў Стаброўскага”, які ўключае ўлічаныя і ўнесеныя ў каталог
музея дакументы рода Стаброўскіх і самога І. І. Стаброўскіх. Яны датуюцца
1832-1945 гг.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">2. “Асабісты
архіў Стаброўскага І.І.” – частка дакументаў міжваеннага, але ў асноўным
пасляваеннага часу (1945-1970), неўлічаныя і не адзначаныя ўласнымі
інвентарнымі нумарамі, сярод якіх змяшчаецца шматгадовая перапіска з уладамі
БССР і СССР, у якіх маюцца каштоўная інфармацыя пра стварэнне і дзейнасць
музея. Тут жа знаходзіцца перапіска з Новікам-Пяюном падчас зняволення апошняга
і да моманту яго рэабілітацыі ў 1958 г.; перапіска з Н. Гайдук, былой супрацоўніцай
музея, якая пасля вайны займала пасаду ў ЦК КП(б) Б.<o:p></o:p></span></div>
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; margin-left: 1em; text-align: right;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="http://3.bp.blogspot.com/-VC-68vlfUo0/U9FuSHNICbI/AAAAAAAABLI/8KlN6BSEBes/s1600/%D0%92%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D0%B0+1914+%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B0.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="http://3.bp.blogspot.com/-VC-68vlfUo0/U9FuSHNICbI/AAAAAAAABLI/8KlN6BSEBes/s1600/%D0%92%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D0%B0+1914+%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B0.jpg" height="320" width="260" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">І. Стаброўскі, "Война 1914 года". Першы ліст</td></tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">У музеі захоўваюцца рукапісы
Стаброўскага, сярод якіх маюцца тэксты экскурсій і арганізацыі экспазіцый. С.
Новік-Пяюн, знаходзячыся на пасадзе дырэктара музея, звяртаўся да Наркамата
Асветы з просьбай аб дазволе данесці іх да шырокага кола музейных супрацоўнікаў
рэспублікі. Дадзеныя працы, перш за ўсё, уяўляюць сабой кампіляцыйныя творы,
але у той жа час раскрываюць уласныя погляды Стаброўскага па шырокаму колу
пытанняў: ад з’яўлення першых людзей на тэрыторыі Слонімскага павета да тэорыі
адноснасці Эйнштэйна. Адзін з яго твораў называецца “Моя энциклопедия”, у якой
маецца вялікая колькасць асабістых выпісак на рускай і польскай мове з розных
твораў тлумачальнага характару. Захаваліся наступныя рукапісныя працы І.І.
Стаброўскага: “Православие, католичество и уния. Взаимные их отношения в
Слонимщине” [66], “Каменный век (неолит) в Слонимщине и соседних районах” [65],
“Хронология Слонимщины и соседних районов”, “Симметрия и красота в Природе”, “Война
1914” [64]. Сярод рукапісаў захоўваецца аўтабіяграфія Стаброўскага, якую ён
склаў у 1960 г. і дзе ў канспектатыўным выглядзе адлюстраваў сваё жыццё з
падрабязным пералікам дасягненняў, асабліва падрабязна спыніўшыся на гадах
вайсковай службы, распісаўшы ўдзел у камісіях, камандзіроўках, прачытаных
дакладах, удзеле ў арганізацыі краязнаўчага руху і г.д. [2]. Захаваліся яго
паслужныя спісы [52, 53] і ўспаміны пра першую сусветную вайну [64], якія разам
з аўтабіяграфіяй дазваляюць аднавіць жыццёвы лёс пад час яго вайсковай службы.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Публікацыі слонімскіх краязнаўцаў
знайшлі сваё месца ў перыядычным друку, як агульнадзяржаўным (Ziemia), так і
рэгіянальным (Gazeta Słonimska, Slonimer Wort, Tygodnik Słonimski).<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">У часопісе ПКТ “Ziemia” знайшлі месца
артыкулы М. Дрэўко пра слонімскі музей [98], В. Харкевіча пра станаўленне
вяслярства і пра дзейнасць Марской і каланіяльнай лігі (далей – МіКЛ) [96]. У
часопісе адлюстраваны краязнаўчы рух у межах ІІ Рэчы Паспалітай, асноўныя яго
накірункі і тэндэнцыі, якія праявіліся ў яго арыентацыі на мяжы 20-30-х гг. на
развіццё сувязей з турызмам.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">У рэгіянальным друку знайшлі месца
даследаванні мясцовых краязнаўцаў, сярод якіх вылучаецца Karta z przeszłości Słonima” [100], дзе
выкладзены асноўныя падзеі гісторыі Слонімскага павета.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Навуковыя дадзеныя пра археалагічныя
даследаванні Слонімскага павета выкладзены ў часопісе “Wiadomości
archeologiczne” [123], а ўяўленні пра Слонімскі павет ў кнізе Б. Александровіча
[93]. У якасці крыніцы і навуковай літаратуры ў магістэрскай дысертацыі
выкарыстаны спадарожнікі.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Пры даследаванні дзейнасці слонімскага
аддзела ПКТ выкарыстоўваліся статуты, штогоднікі і справаздачы з яго дзейнасці.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Вялікая колькасць крыніц,
характарызуючых развіццё краязнаўчага руху ў Слонімскім павеце ў міжваенны час
змяшчаецца ў Велькапольскай лічбавай бібліятэцы
(http://www.wbc.poznan.pl/dlibra) і агульнаеўрапейскай лічбавай бібліятэцы
(http://www.europeana.eu).<o:p></o:p></span></div>
<br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt;">Такім чынам, пры напісанні магістэрскай
дысертацыі аўтар імкнуўся выкарыстаць найбольш поўнае кола крыніц розных тыпаў,
якія прысвечаны краязнаўчаму руху ў Слонімскім павеце ў міжваенны час. Рознае
паходжанне крыніц, разнастайнасць іх тыпаў стварала магчымасць праводзіць іх
карэляцыю, дазваляла крытычна аналізаваць падазеныя ў іх звесткі і суадносіць
іх з фактамі, які узгадваюцца ў гістарыяграфічнай літаратуры. Гэта павінна было
стаць асновай аб'ектыўнага падыхода да ацэнкі асаблівасцяў краязнаўчага руху на
Слонімшчыне.<o:p></o:p></span></div>
</div>
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2720044165081464136.post-51855639761308926342014-07-23T16:18:00.000+03:002014-07-23T16:18:10.716+03:00КРАЯЗНАЎЧЫ РУХ У СЛОНІМСКІМ ПАВЕЦЕ Ў 1921-1939 ГГ. УВОДЗІНЫ<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="MsoNormalCxSpFirst" style="text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<b>Паколькі лічу, што навуковыя працы павінны пісацца студэнтамі не толькі для таго, каб зарастаць пылам на паліцах універсітэцкіх кафедр і з цягам часу проста згубіцца ў віхуры часу ды забыцця, напрацягу некалькіх пастоў планую выкласці ў сеціва маю дысертацыю на суісканне ступені магістра гістарычных навук "Краязнаўчы рух у Слонімскім павеце ў 1921-1939 гг." [<span style="font-family: 'Times New Roman', serif; text-align: left;">УДК 94(476.6) (1921-1939
гг.</span><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 14pt; text-align: left;">)]</span><span style="text-indent: 1cm;"> і абароненую ў Гродзенскім дзяржаўным універсітэце імя Янкі Купалы ў 2010 годзе. Праца была напісана пад навуковым кіраўніцтвам доктара гістарычных навук, прафесара Сяльверставай С.Я. Спадзяюся, што яна будзе карысная рупліўцам нашай гісторыі.</span></b></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="http://2.bp.blogspot.com/-DH0KETYfnw4/U8-1lpehmwI/AAAAAAAABKA/QcREoUEDI_o/s1600/slonim+z+mohilak.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="http://2.bp.blogspot.com/-DH0KETYfnw4/U8-1lpehmwI/AAAAAAAABKA/QcREoUEDI_o/s1600/slonim+z+mohilak.jpg" height="245" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: small;">Слонім. Від з Ружанскіх могілак</span></td></tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormalCxSpFirst" style="text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="text-indent: 1cm;">Беларускі народ ствараў сваю культуру напрацягу шматвекавой гісторыі і
адлюстраваў у ёй аткрысталізаваныя маральна-эстэтычныя ідэалы. Аднак сённяшнія
ўмовы жыцця і паскарэнне тэмпаў развіцця прыводзяць да страты пачуцця сувязі з
культурна-гістарычнай спадчынай, па трапнай заўвазе Ліхачова, чалавек губляе
“духоўную аселасць”, што вядзе да страты маральных арыенціраў, эмацыянальнай
чэрствасці. У сувязі з гэтым вялікае значэнне адыгрывае краязнаўства –
усебаковае вывучэнне пэўнага рэгіёна.</span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="BE">Чалавек жыве ў асяродку, арганізаваным не толькі яго дзейнасцю, але, у
першую чаргу, створаным культураю папярэдніх пакаленняў, элементы якой ён
засвойвае. Неабыякавасць, любоў да сваіх родных мясцін прыводзіць да з’ялення
краязнаўчага руху – формы незалежнай грамадзянскай актыўнасці, накіраванай на
ўсебаковае вывучэнне пэўнага рэгіёну ці населенага пункта. Краязнаўчы рух
садзейнічае патрыятычнаму выхаванню моладзі, любові да спадчыны роднага краю,
станаўленню глыбокіх сувязей чалавека з гісторыяй Бацькаўшчыны. Яго практычным
значэннем з’яўляецца развіццё турызма і сацыяльна-эканамічнага развіцця пэўнага
рэгіёна.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="BE">Перад правядзеннем дадзенага даследавання была выдвінута навуковая
гіпотэза, згодна якой краязнаўчы рух у Слонімскім павеце ў міжваенны час
праходзіў стадыю свайго інстытуцыяльнага афармлення, станаўлення асноўных
накірункаў працы і шляхоў практычнага прымянення назапашаных ведаў, дзейнічаў у
межах агульнапольскага руху, а яго асаблівасці былі звязаны з этна-канфесійнай
і эканамічнай сітуацыяй у рэгіёне.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="BE">Геаграфічна дадзеная магістэрская дысертацыя абмежавана межамі
Слонімскага павета, а храналагічна - міжваенным часам (1921-1939), на працягу
якога Слонімскі павет з’яўляўся адміністрацыйна-тэрытарыяльнай адзінкай ІІ Рэчы
Паспалітай.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="BE">Сённяшняе разуменне дыфеніцый “краязнаўства”, “краязнаўчы рух” некалькі
адрозніваецца ад выкарыстоўваемых у міжваенны час на тэрыторыі ІІ Рэчы
Паспалітай. Сам генезіс паняцця “краязнаўства” можа быць аднесены на апошнюю
чвэрць ХІХ ст. Ужываемыя ў той час тэрміны “krajopis” і
"krajopisarstwo" з’яўляліся толькі тлумачэннем слоў “географ” і
“геаграфія”.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="BE">Слова "край" на польскай мове першапачаткова выкарыстоўвалася
для абазначэння мяжы. "Край" - гэта перш за ўсё крайні бераг, фініш,
мяжа як у прымаўцы "у кута маецца край, у шыбеніцы канец". Наступным
стала разуменне пад словам “край” рэгіёна, абмежаванага межамі, да якіх ён
прылягае. Так, польскі лексікограф Рыгор Кнапскі (1564-1638) ў слоўніку 1621 г.
пад “краем” разумеў акрэсы, край света, які “хто з высокага месца вокам вакол
аббяжыць як мага лепш”. У адпаведнасці з аўтарам польскага слоўніка пачатку ХІХ
ст. ("Słownik j ęzyka polskiego", Bapшава 1807-14; Львоў, 1854-60)
Самуілам Багумілам Ліндэ (1771-1847), які апіраўся на погляды польскага географа
з Браслаўскага павета Караля Вырвіча (1717-1793), край - гэта "частка
вялікай зямлі, выдзеленай ад вялікага народа".<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="BE">Згодна з тлумачэннем слова “край”, пад краязнаўствам маглі разумець:
вывучэнне межаў; вывучэнне пэўнага абшару (часткі) зямлі, абмежаванай пэўнымі
межамі; веды аб суцэльным краі, заселеным дадзеным народам.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="BE">Менавіта апошняе тлумачэнне слова “краязнаўства” выкарыстоўвалася ў
20-30-я гг. ХХ ст. у ІІ Рэчы Паспалітай для разумення яго сутнасці. Вялікі
ўплыў на адносіны да краязнаўства зрабілі погляды Вацлава Налкоўскага
(1851-1911), аўтара “Маляўнічай геаграфіі” (1902-1911), на думку якога
"краязнаўства стане ведамі аб краю, магчыма, поўным наборам фактаў, якія
адносяцца да дадзенага краю, ні навукай, ні мастацтвам, але інфармацыяй, ядром,
з якога роўна як геаграфія, так і іншыя навукі і мастацтва, могуць чэрпаць
матэрыял для сваіх даследаванняў". Краязнаўства, паводле Налкоўскага, не
можа быць навукай, таму што з’яўляецца толькі сукупнасцю фактаў, прычынна не
звязаных. У той жа самы час ён дапускае магчымасць навуковай апрацоўкі фактаў,
сабраных пры дапамозе краязнаўства, але тады, лічыў польскі географ, гэта будзе
штосьці блізкае да геаграфіі, названае па свайму становішчу “геаграфічнай
энцыклапедыяй”.<o:p></o:p></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="http://2.bp.blogspot.com/-lRNctPXVWtg/U8-0sgq3WVI/AAAAAAAABJ4/nFq2aeVdt40/s1600/%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5+%D1%82%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0+%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%8F%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D1%9E%D1%87%D0%B0%D0%B5.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" src="http://2.bp.blogspot.com/-lRNctPXVWtg/U8-0sgq3WVI/AAAAAAAABJ4/nFq2aeVdt40/s1600/%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5+%D1%82%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0+%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%8F%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D1%9E%D1%87%D0%B0%D0%B5.jpg" /></a></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="BE">У 1928 г. з лекцыяй па радыё на тэму “Ідэя і арганізацыя краязнаўства ў
Польшчы” выступіў Людамір Савіцкі , які адным з першых звярнуў увагу на сувязь
геаграфіі і краязнаўства яшчэ ў 1909 г. на паседжанні Польскага краязнаўчага
таварыства (далей - ПКТ) у Варшаве. Ён заняў наступную пазіцыю: "для краязнаўства
маецца характэрнейшая рэч, што яно не абмяжоўваецца якой-небудзь вузкай групай
прыродных з’яў ці гуманітарных навук, але спрабуе звязаць адзін з адным усё, і
такім чынам стварыць у свядомасці назіральніка абмежаваны вобраз, які ў
рэчаіснасці складаецца з некалькіх шэрагаў прыродных, чалавечых і гістарычных
з’яў. Гэта робіць краязнаўства асноўнымі ведамі сінтэтычнага характару, якія ў
такога кшталта адносінах паказваюць далёка ідучае падабенства з геаграфіяй”. Л.
Савіцкі зазначае, што можна доўга дэбатаваць над тэмай атаясамлівання
краязнаўства з геаграфіяй, але самае важнае ў тым, што “ідэя краязнаўства, як
нямая краязнаўчая практыка, не мае ўвогуле строгага навуковага характара. Не
імкнецца да рэгулявання абстрактных, тэарэтычных пытанняў, а хоча толькі
зблізіць шырокую грамадскасць са сваёй радзімай" і выступае ў якасці
прапагандыста і папулярызатара вынікаў навукі, “становіцца яе служкаю і
памочніцай” [108, s. 2].<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="BE">Пытанню вызначэння сутнасці “краязнаўства” ў 20-30-я гг. ХХ ст.
даследчыкі ІІ Рэчы Паспалітай надавалі вельмі важнае месца. Так, польскі
гісторык картаграфіі і геаграфіі Баляслаў Альшэвіч (1893-1972) ў працы
“Гісторыя польскага краязнаўства” галоўнае адрозненне краязнаўства ад геаграфіі
бачыў у тым, што яго мэтаю не з’яўляецца сінтэз, а яно само ўяўляе сабою набор
ведаў аб дадзеным абшары, прычым не толькі геаграфічных, але і гістарычных,
эканамічных, статыстычных, прыродных і г.д. Такім чынам, згодна з Альшэвічам,
краязнаўства “з’яўляецца тым усім, што служыць для пазнання пэўнага краю або групы
людзей”, але гэта не навука, таму што яно “не дае доказу тэорыі, а таксама яму
не хапае агульнай унутранай згуртаванасці” [108, s. 2]. У той жа час
адпаведнікамі краязнаўства Б. Альшэвіч бачыў нямецкае "Heimatskunde"
і рускае “Родиноведение».<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="BE">Паводле прафесара Станіслава Паўлоўскага краязнаўства можа быць прынята
ў трайным сэнсе: 1) метад, 2) папулярызацыйна-навуковы рух, 3) адгалінаванне
іншай навукі, напрыклад, геаграфіі. Пры гэтым, у сітуацыі 20-30-х гадоў
лічылася бяспрэчным, што на той момант перспектывай краязнаўства з’яўляецца
навукова-асветніцкі рух. У сувязі з гэтым віцэ-працэсар ПКТ Аляксандр Паткоўскі
адзначыў: “Сацыяльная значнасць гэтага руху расце і пранікае ў свядомасць
устаноў усіх тыпаў, у тым ліку і дзяржаўныя арганізацыі. Краязнаўства адпавядае,
такім чынам, той ролі, якой геаграфіі можа пазайздросціць амаль усе існуючыя
навукі, спрабуючыя прабрацца ў шырокія межы думак і сэрцаў і натхняць творчыя
сілы”. Важным унёскам С. Паўлоўскага стала тэза аб магчымасці выкарыстання
краязнаўства ў педагагічных мэтах як асновы для школьнай працы, на што была
зроблена стаўка ў працы ПКТ на мяжы 20-30-х гг. ХХ ст. ” [108, s. 4].<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="BE">У 20-30-я гг. ХХ ст. грамадскасць ІІ Рэчы Паспалітай укладала ў паняцце
“краязнаўства” вельмі шырокі змястоўны сэнс. Пад ім разумелі і рэгіёназнаўства,
і харалогію (chorologjа), як “навуку аб прасторы”, погляды на якую былі
закладзеныя ў сярэдзіне ХІХ ст. А. Гумбальдтам і К. Рыттэрам. Але перш за ўсё
краязнаўства асацыіравалася з шырокім грамадскім рухам па вывучэнню гісторыі роднага
краю, невялікіх рэгіянальных адзінак, якія ў сукупнасці складалі агульную
прастору пражывання “польскага народа” і тэрыторый, гістарычна з ім звязаных.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="BE">Вывучэнне гісторыі краязнаўчага руху ў міжваенны перыяд дае магчымасць
прасачыць складванне традыцый даследавання гісторыі і культуры края
гісторыкамі-аматарамі. Менавіта ў міжваенны час закладываліся падмуркі сувязі
краязнаўчага руху з турызмам, выхаваннем моладзі. Гэты вопыт будзе карысным для
тых, хто сёння займаецца краязнаўствам і шукае шляхі практычнага выкарыстання
назапашаных ведаў на карысць эканамічнаму і культурнаму развіццю роднай зямлі.
Матэрыялы дыссертацыі могуць таксама знайсці прымяненне ў выкладанні адпаведных
курсаў у навучальных установах, для развіцця музейнай справы, у даследаваннях
па гісторыі краязнаўства ў Беларусі.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpFirst">
</div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<br /></div>
</div>
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2720044165081464136.post-33775061422364484792014-07-02T12:48:00.000+03:002014-07-02T12:48:08.675+03:00ВЫЗВАЛЕННЕ СЛОНІМА ПАД ЧАС ВЯЛІКАЙ АЙЧЫННАЙ ВАЙНЫ (10 ЛІПЕНЯ 1944 ГОДА)<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="http://3.bp.blogspot.com/-WlPYk2qxEBA/U7PRF2BE5MI/AAAAAAAABH4/zpXy6ZVwLUE/s1600/634227613730000000.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 14pt; line-height: 115%; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em; text-align: center; text-indent: 1cm;"><img border="0" src="http://3.bp.blogspot.com/-WlPYk2qxEBA/U7PRF2BE5MI/AAAAAAAABH4/zpXy6ZVwLUE/s1600/634227613730000000.jpg" height="236" width="320" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"><i><span style="color: lime;">Артыкул прысвечаны вызваленню г. Слоніма
ад нямецка-фашысцкіх войск Савецкай Арміяй пад час правядзення аперацыі
«Баграціён».</span></i><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">Раніцай 23 чэрвеня 1944 года пачалася
аперацыя «Баграціен»: войскі Першага Прыбалтыйскага, Другога і Трэцяга
Беларускіх франтоў перайшлі да знішчэння нямецка-фашысцкіх захопнікаў. Праз суткі
да іх далучыліся войскі Першага Беларускага фронта.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
</div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="http://4.bp.blogspot.com/-Q5fHsEfp8G4/U7PRnV77ssI/AAAAAAAABIA/WOUxhEXOQn4/s1600/s001067_174572.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; display: inline !important; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em; text-indent: 1cm;"><img border="0" src="http://4.bp.blogspot.com/-Q5fHsEfp8G4/U7PRnV77ssI/AAAAAAAABIA/WOUxhEXOQn4/s1600/s001067_174572.jpg" height="200" width="320" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">5 ліпеня пачаўся другі этап Беларускай
аперацыі «Баграціен», у рамках якой войскі Першага Беларускага фронта вялі
наступленне на баранавіцка-слонімскім напрамку.
Ужо 8 ліпеня быў вызвалены горад Баранавічы. Астаткі нямецкіх войскаў
з-пад Баранавіч пачалі адступаць на захад праз Слонім, на абарону якога
гітлераўцы накіравалі часці 4-й танкавай дывізіі, 3-й і 4-й кавалерыйскіх брыгад,
999-га будаўнічага батальена. Да іх далучаліся рэшткі адступаючых часцей.
Слонім меў моцныя абарончыя рубяжы, якія былі падрыхтаваны гітлераўцамі на рэках
Шчара і Іса. Таму яго вызваленне ў хуткія тэрміны ставілася пад сумненне.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<a href="http://1.bp.blogspot.com/-J90ipzD3vjM/U7PR0lx4adI/AAAAAAAABII/ymnyAkaGKvg/s1600/s000437_860068.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" src="http://1.bp.blogspot.com/-J90ipzD3vjM/U7PR0lx4adI/AAAAAAAABII/ymnyAkaGKvg/s1600/s000437_860068.jpg" height="204" width="320" /></a><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">Тры гады акупацыі Слонімшчыны прынеслі
жудасныя вынікі: знішчана 41663 чалавекі, 2264 чалавекі вывезены ў Нямеччыну. Адной
з самых страшных акцый фашыстаў стаў растрэл мірных жыхароў у ноч з 3 на 4
ліпеня на Пятралевіцкай гары паблізу Слоніма, дзе былі закопаны 10102 растраляныя
жыхары горада. Фашысты спалілі ў раёне 30 весак.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">Слонімшчыну вызвалялі войскі Першага
Беларускага фронта пад камандаваннем генерала арміі К.К. Ракасоўскага: 28-я
армія генерал-лейтэнанта А.А. Лучынскага, 65-я армія генерал-палкоўніка П.І.
Батава і 48-я армія генерал-лейтэнанта П.Л. Раманскага. Яны ўзаемадзейнічалі з
франтавымі часцямі ўзмацнення: 48-я армія з 1-м гвардзейскім танкавым корпусам
генерал-лейтэнанта М.Ф. Панова, 65-я армія з 4-м Кубанскім казацкім
кавалерыйскім корпусам і з 9-м Бабруйскім танкавым корпусам генера-маера Б.С.
Бахарава, а 28-я армія – з 1-м Краснаградскім механізаваным корпусам
генерал-лейтэнанта С.М. Крывашэіна. У яго ўваходзілі 19-я, 35-я і 37-я
механізаваныя і 219-я танкавыя брыгады. Разам з 65-й арміяй наступалі 4-ы
казацкі кавалерыйскі і 9-ы танкавы корпус з конна-механізаванай групы войск
Першага Беларускага фронту генерал-лейтэнанта І.А. Пліева, двойчы Героя
Савецкага Саюза, Героя Манголіі.<o:p></o:p></span></div>
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; text-align: right;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="http://1.bp.blogspot.com/-QHlof3vbdSI/U7PS5TEzocI/AAAAAAAABIU/Nzgj9tumy64/s1600/%D0%9C%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D1%80%D0%B8%D0%B0%D0%BB+%D0%B6%D0%B5%D1%80%D1%82%D0%B2%D0%B0%D0%BC+%D1%84%D0%B0%D1%88%D0%B8%D0%B7%D0%BC%D0%B0+%D0%BD%D0%B0+%D0%9F%D0%B5%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9+%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B5.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="http://1.bp.blogspot.com/-QHlof3vbdSI/U7PS5TEzocI/AAAAAAAABIU/Nzgj9tumy64/s1600/%D0%9C%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D1%80%D0%B8%D0%B0%D0%BB+%D0%B6%D0%B5%D1%80%D1%82%D0%B2%D0%B0%D0%BC+%D1%84%D0%B0%D1%88%D0%B8%D0%B7%D0%BC%D0%B0+%D0%BD%D0%B0+%D0%9F%D0%B5%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9+%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B5.jpg" height="320" width="202" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: small;">Мемарыял ахвярам фашызма<br />на Петралевіцкай гары</span></td></tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">Непасрэдна Слонім вызваляў 18-ы
стралковы корпус генералмаера І.І. Іванова. Штурм праводзіўся франтальнай
атакай 37-й гвардзейскай стралковай дывізіі палкоўніка В.П.Марозава і 15-й стралковай
дывізіі генерал-маера К.Я. Грабеннікава, якая першай завязала вулічныя баі ў
Слоніме. Гвардыі яфрэйтар 1-га батальена 118-га стралковага палка 37-й стралковай
дывізіі , уражэнец Харкаўскай вобласці Мікалай Мірошнік у свае 19 гадоў пры
вызваленні Слоніма паўтарыў подзвіг Аляксандра Матросава. Гвардыя радавы С.
Карташоў успамінаў: «…отражая натиск немцев, наше подразделение пошло в
контратаку. По нему открыл огонь пулемет противника. Комсомолец Мирошник
находился от этого пулемета в 30 метрах. Он рванулся к огневой точке. Не прошло
и 10 секунд – пулемет врага умолк. Своим телом герой-комсомолец закрыл амбразуру».<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">69-я
стралковая дывізія гэтага
ж корпуса генерал-маера І.І. Санкоўскага павінна была
фарсіраваць Шчару і рухацца на Жыровічы, садзейнічаючы вызваленню горада з
поўдня. Пры фарсіраванні Шчары вызначыліся камандзір аддзялення 120-га
стралковага палка гэтай дывізіі старшы сяржант М.П. Грышчанка і малодшы сяржант
П.А.Спірын. Смерцю храбрых загінуў камандзір
узвода 237-га стралковага палка старшы лейтэнант А.Р.Новікаў.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">Уклад у вызваленне Слонімшчыны ўнеслі
войскі 80-га стралковага корпуса генерал-маера І.П.Рагулі, 105-га стралковага
корпуса генера-маера Д.Ф.Аляксеева, 29-га стралковага корпуса генерал-маера А.М.Андрэева, 42-га стралковага корпуса генерал-маера
К.С.Калганава і 128-га стралковага корпуса генерал-маера П.Фаціцкага.<o:p></o:p></span></div>
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; text-align: right;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="http://2.bp.blogspot.com/-_5OUBnK4Hj4/U7PTWII0QmI/AAAAAAAABIc/EeQEcv8TldI/s1600/800px-Ghetto_Slonim_1h.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="http://2.bp.blogspot.com/-_5OUBnK4Hj4/U7PTWII0QmI/AAAAAAAABIc/EeQEcv8TldI/s1600/800px-Ghetto_Slonim_1h.jpg" height="240" width="320" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: small;">Мемарыял ахвярам фашызма<br />на Чапялёўскіх палях</span></td></tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">Авіяцыйныя сілы склалі 6-ы знішчальны
авіяцыйны корпус генерал-маера авіяцыі І.М. Дзусава і 199-я штурмавая
авіядывізія палкоўніка М.С.Вінаградава.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">З інжэнерных войск узмацнення была 2-я
штурмавая інжэнерна-саперная брыгада генерал-маера інжэнерных войск М.І. Воранава.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">Наступленне пачалося 9 ліпеня ў 17
гадзін адначасова з трох напрамкаў: 15-я стралковая дывізія генерал-маера К.Е.Грабеннікава выйшла да в. Якімовічы, 69-я
стралковая дывізія генерал-маера І.І. Санкоўскага авалодала в. Шылавічы,
фарсіравала Шчару і вяла бой за населеныя пункты Вулька і Стайкі, 75-я
гвардзейская стралковая дывізія генерал-маера
В.А.Гарышнага падышла да в. Пятралевічы. 75-я і 69-я дывізіі павінны
былі ўдарамі з поўначы і з поўдня садзейнічаць 37-й і 15-й дывізіям у
авалоданні горадам.<o:p></o:p></span></div>
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; margin-left: 1em; text-align: right;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="http://1.bp.blogspot.com/-E6v2ou-xPeQ/U7PUD46hJ_I/AAAAAAAABIk/p1q0DBtKiRc/s1600/SuhomlinIvMikh.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="http://1.bp.blogspot.com/-E6v2ou-xPeQ/U7PUD46hJ_I/AAAAAAAABIk/p1q0DBtKiRc/s1600/SuhomlinIvMikh.jpg" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: small;">Сухамлін І.М.<br />(1923-2002)</span></td></tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">Вызначыўся у баях за Слонім уражэнец
Харкаўскай вобласці дзевятнаццацігадовы лейтэнант І.М.Сухамлін. Будучы
камандзірам 17-й танкавай брыгады 1-га танкавага корпуса, ен першым разам з двума
танкамі ўварваўся на ўскраіну горада. Паранены і абгарэлы афіцэр працягваў
весці бой на ахопленым полымем танку, а потым тараніў варожую самаходку. За
смелыя дзеянні пры фарсіраванні Шчары і вызваленні Слоніма І.М.Сухамлін быў
удастоены звання Героя Савецкага Саюза. У 1969 годзе яму прысвоена званне «Ганаровы
грамадзянін г.Слоніма».<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">Ужо 9 ліпеня савецкія войскі выгналі
гітлераўцаў з Дзераўной, Ісаевіч, Загрыцькава, вялі баі каля весак
Талькаўшчына, Шундры, Паўлавічы. Генерал-маер Ф. Г. Булатаў у кнізе «Будні
франтавых гадоў» напісаў, што «раніцай 10 ліпеня часці дывізіі выйшлі да Шчары.
Праціўнік, відавочна, так хутка не чакаў савецкіх войскаў і ў першыя хвіліны не
аказаў арганізаванага супраціўлення. А калі апамятаўся, было позна. Два палкі дывізіі ўжо замацаваліся на супрацьлеглым беразе,
падняліся ў атаку. Веска Парэчча была у нашых руках... Яскравую старонку
ўпісала ў вызваленне 194-я стралковая дывізія палкоўніка П.П. Апякіна. Рашучае
наступленне, прарыў варожай абароны, выхад да Шчары...».<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">У ноч на 10 ліпеня перадавыя часці 37-й
гвардзейскай і 15-й стралковай дывізій у цесным узаемадзеянні з артылерыстамі
75-й легкай і 77-й гаўбічнай брыгад 26-й артылерыйскай дывізіі і танкістамі
17-й гвардзейскай танкавай і 1-й мотастралковай брыгад 1-га гвардзейскага
танкавага корпуса і 23-й, 95-й, 108-й танкавых брыгад, 8-й мотастралковай
брыгады, 1455-га і 1508-га самаходных палкоў 9-га танкавага корпуса, злучэнняў
конна-механізаванай групы пры падтрымцы 199-й штурмавой авіядывізіі 16-й
паветранай арміі ўварваліся ва ўсходнюю частку горада. Пад націскам савецкіх войск
праціўнік быў вымушаны адступіць з усходняй ускраіны Слоніма на заходнюю – за
Шчару, узарваўшы за сабою масты.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">Апоўначы часцямі 37-й гвардзейскай і
15-й стралковых дывізій пачалося фарсіраванне Шчары на тэрыторыі горада, усю
ноч пашыралі захоплены плацдарм. Раніцай 10 ліпеня пераправіліся асноўныя сілы
нашых войск і пачалася бітва за заходнюю частку горада. Праціўнік з апошніх сіл
стараўся затрымаць наступленне савецкіх войск, чапляючыся за кожны дом,
змагаючыся да апошняга. Да 10 гадзін вулічныя баі дасягнулі сваей кульмінацыі.
Часці 37-й гвардзейскай дывізіі, што наступалі на паўночную частку горада, прарвалі
абарону праціўніка і адкінулі яго за горад. Адначасова часці 15-й стралковай
дывізіі рашучым наступленнем у паўдневай частцы горада зламалі супраціўленне
ворага, рэшткі якога ў 11 гадзін пачалі паспешна адступаць па шашы на паўдневы
захад. Да апоўдня войскі акупантаў ў Слоніме былі разбіты.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">Але праціўнік не змірыўся са стратай
горада. На працягу гадзіны немцы бесперапынна кантратакавалі. З напрамку
Сакалова па шашы на Слонім праціўнік сіламі батальена пяхоты пры падтрымцы 6-10
танкаў пяць разоў пераходзіў у контратакі на баявыя парадкі 37-й гвардзейскай
стралковай дывізіі. Адначасова адбівала контрнаступленне гітлераўцаў і 15-я
стралковая дывізія. Спроба праціўніка вярнуць сабе важны апорны пункт, якім
з’яўляўся Слонім, правалілася. Вызваленне горада мела вялікае значэнне для
развіцця далейшага наступлення войскамі Першага Беларускага фронту.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">10 ліпеня у аператыўнай зводцы
Саўінформбюро паведамлялася: «Войскі Першага Беларускага фронта фарсіравалі
раку Шчару на ўчастку працягласцю 60 кіламетраў і авалодалі буйным вузлом
камунікацый – горадам Слонімам, а таксама
баямі занялі больш 50 іншых населеных пунктаў… Нашы войскі сення
авалодалі горадам і чыгуначнай станцыяй Слонім. Праціўнік панес вялікія страты».
Пад Слонімам у палон трапіў кіраўнік інжынернай службы 9-й нямецкай арміі
генерал-маер Шміт.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">У баях за Слонімшчыну загінулі камандзір
9-га танкавага корпуса генерал-маер танкавых войск Б.С.Бахараў (пахаваны ў Бабруйску)
і камандзір 219-й танкавай брыгады 1-га Краснадарскага мехкорпуса палкоўнік
М.Р. Хлюпін. У брацкай магіле на вуліцы Пушкіна ля вечнага агню размешчаны
магілы начальніка штаба 96-й стралковай дывізіі 48-й арміі палкоўніка М.А.
Амосава і былога дывізіеннага інжынера Ф.Д.Прохарава. Загінулі ў небе над Слонімшчынай
летчыкі-штурмавікі 199-й штурмавой авіяціі Зайцаў і Муркін.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">Родны горад вызвалялі слонімцы: кавалер
ордэна Славы М.Д. Бута і салдат 194-й стралковай дывізіі А.М. Станавенка, камандзір
аддзялення 96-й стралковай дывізіі Л.А.Іванчанка, 69-й стралковай дывізіі
Б.Т.Пішчыкевіч.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">Вечарам 10 ліпеня Масква, як паведамляла
газета «Правда», ад імя Радзімы салютавала ў гонар атрыманай перамогі двадцаццю
артылерыйскімі залпамі з 224 арудзій.<o:p></o:p></span></div>
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; margin-left: 1em; text-align: right;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="http://2.bp.blogspot.com/-94duqqbIY3E/U7PU4ndqKSI/AAAAAAAABIs/gyCyUd_GDQQ/s1600/s000437_601140.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="http://2.bp.blogspot.com/-94duqqbIY3E/U7PU4ndqKSI/AAAAAAAABIs/gyCyUd_GDQQ/s1600/s000437_601140.jpg" height="320" width="218" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: small;">Мемарыял у гонар<br />воінаў-вызваліцеляў</span></td></tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">Загадам № 0226 ад 27 ліпеня 1944 года
адзінаццаці вайсковым злучэнням і часцям, прымаўшым актыўны ўдзел у вызваленні
Слонімшчыны, было прысвоена ганаровае званне «Слонімскіх»: 199-я штурмавая
авіяцыйная дывізія (камандаваў палкоўнік М. Вінаградаў), 19-я (палкоўнік У.
Яршоў) і 35-я (палкоўнік I. Гаўрылаў) механізаваныя брыгады, 30-ы (палкоўнік А.
Гераськін), 32-і (маер А. Шахмаеў) і 34-ы (падпалкоўнік I. Жылін) Кубанскія
гвардзейскія казацкія кавалерыйскія палкі, 151-ы асобны танкавы полк (маер П.
Бакін), 925-ы Чырванасцяжны легкі самаходны артполк (падпалкоўнік П. Ложкін),
181-ы гвардзейскі армейскі артылерыйскамінаметны полк (маер Я. Лісіцкі), 899-ы карпусны
саперны батальен (маер В. Белякоў).<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">Слонімцы памятаюць пра подзвіг
вызваліцеляў. На тэрыторыі раена размешчаны 71 помнік салдатам-вызваліцелям. У
цэнтры Слоніма каля брацкай магілы ля Вечнага агню узвьшаецца бронзавы салдат з
прыспушчаным сцягам у руках. У скверы на пастаменце устаноўлены танк Т-34, у
двары сярэдняй школы № 4 — самалет-штурмавік Іл-2.<o:p></o:p></span></div>
</div>
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2720044165081464136.post-84344682338815333002014-01-12T08:27:00.000+03:002014-01-12T08:27:36.084+03:00Стабровский И., История г. Слонима<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"><i>У 1944-1945 гг. <a href="http://geron-1987.blogspot.com/2014/01/1870-1968.html" target="_blank">Іосіф Стаброўскі</a> разам з
супрацоўніцай Слонімскага музея Надзеяй Гайдук напісаў невялічкую гісторыю
горада Слоніма. Па экземпляру гэтай працы былі дасланыя ў 8 асноўных газет Рэспублікі, а больш сотні яе экземпляраў былі перададзеныя салдатам Чырвонай
Арміі, якія знаходзіліся на той час у вайсковым госпіталі ў Слоніме.</i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"><i>Гэты
госпіталь быў для так званых "чемостников" - салдат з раненнямі ў
твар. Іх вдойчы на тыдзень наведваў заснавальнік слонімскага музея Іосіф
Стаброўскі і, канешне ж бясплатна, чытаў для іх лекцыі і завочна праводзіў
вайскоўцаў па музею, а таксама перадаваў ім па экземпляру напісанай ім гісторыі
Слоніма. Пазней Надзея Гайдук успамінала: «Трудно сказать в скольких
экземплярах разошлась в своё время (думаю, что много сотен) эта история.
Услышав пару лет тому назад по радио такую фразу: <u>«Что из себя представляет
гор. Слоним? Ничем не примечательный уездный городишко»</u>, я очень
расстроилась. Нашла в своём личном архиве черновые записи этой истории. Она
написана по материалам, хранившимся в Слонимском Ист. Кр. Музее основанным И.И.
Стабровским и всегда может быть проверена».</i><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">Светлой памяти основателя
Историко-Краеведческого Музея археолога Стабровского Иосифа Иосифовича
посвящается эта история г. Слонима, над которой мы вместе работали в зиму
1944-45 гг.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">Б. сотрудница ЦКК НК РКИ Бел. Гайдук
Надежда.<o:p></o:p></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: center; text-indent: 1.0cm;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: center; text-indent: 1.0cm;">
<b><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">История
г. Слонима<o:p></o:p></span></b></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: center; text-indent: 1.0cm;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<a href="http://1.bp.blogspot.com/-515dx6tpEVg/UtIlVYp6cXI/AAAAAAAAA_E/3LmX2JWoCAk/s1600/FORPOST.JPG" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" src="http://1.bp.blogspot.com/-515dx6tpEVg/UtIlVYp6cXI/AAAAAAAAA_E/3LmX2JWoCAk/s1600/FORPOST.JPG" /></a><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">Город Слоним <b>(Если поселение назвали «град», значит это было ограждено вокруг стеной
и возможно Слоним уже существовал до 1040 г. несколько веков)</b> основан
русскими князьями в 8-9 /9/ веках. В Х веке город был под властью Киевских
князей и первая запись сохранившаяся в литовско-русских и польских летописях
гласит, что Великий Ярослав сын Владимира и Рогнеды на полях вблизи града
Слонима вёл войну с литвинами. Это был 1040 год. В этой борьбе Литва потерпела
поражение. Край этот в ту пору звался Чёрная Русь.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">В неё т-е Черную Русь входили:
Новогрудок, Волковыск, зельва, Слоним, часть земель Минских. Слоним был самый
крупный населённый пункт.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">В первой половине Х</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;">I</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> века идут войны по всей территории
Чёрной Руси между русскими и литовскими князьями и в 1103 году литовский князь
Ярдзевил покорил город. Вскоре город был отвоёван русскими и вошёл в состав
Киевской Руси и только к концу Х</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;">II</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">
века был порабощен литовцами. Нашествие Батыя отразилось на городе Слониме.
Орды Койдана разрушили и сожгли город до основания. Молодёжь обоего пола угнали
с собой. Детей, стариков и людей среднего возраста уничтожили, край опустел, в
живых остались только те, которые успели укрыться в густых лесах окружающих
Слоним. В то время Новогрудок был столицей Литвы, но орды Койдана до Новогрудка
не дошли, повернули и пошли на запад уничтожая всё на своём пути. По уходе
Койдана, русско-галицкие князья бьются за город с литовцами, но город отходит к
литовцам. И в 1251 году город отвоёвывают русские и князь Лев /Даниил/ Галицкий
<b>(по одним данным Лев, по другим Даниил,
уточнить в 1944 г. не было времени)</b> отстраивает город и в 1258 году по
договору уступает город литовскому князю Мендовгу, который город Слоним делает
своей столицей, но с 1276 года по 1291 год Слоним опять принадлежит галицко-владимирским
князьям, и в 1291 году Слоним становится столицей литовского князя Монтвида
старшего сына Гедемина и уже до 1569 года находится в составе Русско-Литовского
княжества.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">В 1506 году татары под предводительством
Менгле-Гирея почти до тла сожгли город. В 1532 г. город получил Магдебургское
право. Государственный язык Русско-Литовского княжества был белорусский,
литовцы не имели своей письменности и приняли культуру и законы Руси. В 1569 г.
после Люблинской унии, Русь-литовская вошла в состав Речи Посполитой так тогда
назывался союз Польши, Литвы и Руси. Король Зигмунт-Август отдал навечно городу
Слониму окружающий его лес. В 1591 г. город Слоним получил собственный герб,
Распластаный герб на голубом щите. С 1631-1685 г. Слоним считался крупнейшим в
Речи Посполитой и был местом съездов Генеральных Сеймов воеводств: Виленского,
Троцкого, Смоленского, Полоцкого, Новогрудского, Витебского, Черниговского и
Инфляндского. Он был культурнее, населённее Варшавы того времени.<o:p></o:p></span></div>
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; margin-left: 1em; text-align: right;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="http://4.bp.blogspot.com/-IMFJls9mk80/UtIjw10PSxI/AAAAAAAAA-4/bithUMlue3Y/s1600/Le%C5%AD_Sapieha._%D0%9B%D0%B5%D1%9E_%D0%A1%D0%B0%D0%BF%D0%B5%D0%B3%D0%B0_(XVIII).jpg" imageanchor="1" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="http://4.bp.blogspot.com/-IMFJls9mk80/UtIjw10PSxI/AAAAAAAAA-4/bithUMlue3Y/s1600/Le%C5%AD_Sapieha._%D0%9B%D0%B5%D1%9E_%D0%A1%D0%B0%D0%BF%D0%B5%D0%B3%D0%B0_(XVIII).jpg" height="320" width="169" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: small;">Леў Сапега<br />(1557-1633)</span></td></tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">В 1586 г. получил староство в гор.
Слоним и в собственность богатые слонимские земли, прадеды его были уроженцы
Смоленщины, это современник Ивана Грозного, Бориса Годунова, человек большого
ума и образования канцлер Великого Княжества Литовского, белорус – Лев Сапега,
который сам обработал и отпечатал в Вильно на свой счёт «Статут Великого
Княжества Литовского 1588 года». В основу статута положены законы Ярослава
Мудрого. Один экземпляр этого уникального статута хранится в Слонимском музее.
Основатель музея Иосиф Иосифович Стабровский случайно приобрёл его и считал,
что очень недорого, всего за 30 руб золотом. Дворец Сапеги и вообще его
резиденция, где он жил находилась в г. Ружаны в 30-35 км от Слонима, здесь он
принимал польских королей Зигмунта и Владислава
</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;">IV</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">.
Лев Сапега оставил большой след в жизни белорусского народа, охраняя его от
полонизации. Сапега умер в 1633 году <b>(При Льве Сапеге в Слониме было построено более 10 ткацких фабрик. Дочери
Льва Сапеги любили садоводство. Все окрестности утопали в садах, а выведенный ими
сорт груш «Сапежинки» три столетия был в Слонимщине любимым, но в 40° морозы
1939-40 года окончательно на 100 % вымерзли. Говорил И.И. Стабровский)</b>.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">В Х</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;">VII</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> веке велись большие войны со
Шведами, татарами, город часто горел, а набеги казаков приносили большой ущерб
кустарным промыслам и торговле, в результате чего народ пришёл к такому
обнищанию экономическому, что в 1678 году Гродненский Сейм освободил город от
всяких податей.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">1705 иезуиты получили право въезда в г.
Слоним, стали строить монастыри и принудительно прививать населению польскую
речь. В центре г. Слонима Рим построил духовную Академию, которая занимала
несколько кварталов, имела подземные хранилища и подземные переходы в другие
части города. В Слонимском музее есть небольшой материал, программа читаемых
лекций и т.п. Академия подчинялась Ватикану. Помещалась Академия между улицами
Студенческой и Пушкина. На Студенческой улице было общежитие уч-ся Академии и
отсюда название улицы – Студенческая.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">В 1731-1801 старостой города Слонима
была крупная историческая личность, кандидат на польский трон Гетман Литовского
княжества – князь Михаил Огинский, человек большой культуры и образования. Жил
он в Слониме со своим двором. В центре города был построен дворец в 116 комнат,
кроме этого дворца было ещё шесть таких же крупных зданий, старожилы города
помнят фундамент от дворца Огинского, который вмещал в себя весь Слонимский
базар, или богатые торговые ряды на бывшей Народной улице – конюшни князя
Огинского. Многие приезжающие в командировку в Слоним часто посещая музей
спрашивали, почему в таком маленьком захудаленьком городке улица названа
«Оперной». У Огинского был свой театр, своя итальянская опера и балет.
Холопская, т.е. крестьянская опера с певцами и танцорами из крестьян имела
большой успех и даже по просьбе короля Понятовского, опера выступала в Варшаве.
Варшава приняла восторженно артистов, оценила их по заслугам, о чём писали
современные писатели: Немцевич, Нарушевич и Венгерский. Отсюда и название
«Оперная». Огинский писал стихи, сочинял музыку, построил типографию, в которой
печатал свои произведения.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">В Слониме в центре у сквера когда-то
была пожарная каланча, на вышке каланчи всегда ходил пожарник и наблюдал не
вспыхнет ли где пожар. В 6 часов утра и в 6 часов вечера пожарник играл на трубе
«Зорю» - отрывок из полонеза Огинского «Расставание с Родиной». Основатель
музея И.И. Стабровский говорил, что этот отрывок из полонеза пожарники
исполняли на слонимской каланче 150 лет, а потому люди прошлых поколений и мы
теперешние старики думали, что автор полонеза «Расставание с Родиной» - Михаил
Огинский. Самая большая заслуга Огинского – канал протяжением более 50 км,
названный его именем. Канал соединил реки Ясельду и Щару. Канал осушил
Слонимщину от излишней заболоченности, открылся водный путь между Балтийским и
Чёрным морями. Город Слоним стал богатеть, проплывавшие по каналу торговые суда
платили городу пошлину, а слонимское зерно, скот, кожи и другие товары дешёвым
водным путём плыли в Данциг. Далеко за пределами края славились ежегодные двухнедельные
слонимские ярмарки с участием соседних государств.<o:p></o:p></span></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="http://3.bp.blogspot.com/-RVvQgHQ1G5c/UtIm_od9ezI/AAAAAAAAA_Y/bKLgMh69xFY/s1600/%D0%9D%D0%B0%D0%B4%D0%BF%D1%96%D1%81+%D0%BF%D1%80%D1%8B+%D1%9E%D0%B2%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%B7%D0%B5+%D1%9E+%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%86%D1%91%D0%BB+%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%B4%D0%B7%D1%96%D0%BD%D1%86%D0%B0%D1%9E.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="http://3.bp.blogspot.com/-RVvQgHQ1G5c/UtIm_od9ezI/AAAAAAAAA_Y/bKLgMh69xFY/s1600/%D0%9D%D0%B0%D0%B4%D0%BF%D1%96%D1%81+%D0%BF%D1%80%D1%8B+%D1%9E%D0%B2%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%B7%D0%B5+%D1%9E+%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%86%D1%91%D0%BB+%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%B4%D0%B7%D1%96%D0%BD%D1%86%D0%B0%D1%9E.jpg" height="288" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: small;">Надпіс над уваходам у пячору паддзямелля<br />Бернардзінскага касцёла ў г. Слонім</span></td></tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 14pt; line-height: 115%; text-indent: 1cm;">В 1769 г. 3000 солдат польского войска
дрались за Слоним, но потерпели поражение, в 1793 г. во время второго раздела
Польши, город Слоним отошёл к России и с 1795 года г. Слоним был губернским городом,
но с 1801 года при новом административном разделе был лишён этих прав. В первую
Отечественную войну 1812 года Слоним очень пострадал. Через город проходило три
тракта: Виленский, Брестский, Минский. В боях, пожарах он уничтожен был до тла.
Знаменитые полководцы Багратион, Барклай-де-Толли увековечили в боях вблизи
Слонима свои имена. В Слониме останавливался Наполеон. Сгорели дворец и другие
крупные здания Огинского, но небольшой дом, в котором останавливался Наполеон
уцелел и в 20-е годы был продан гр-ну Гурвичу магистратом города. Не успел этот
многострадальный город окрепнуть после войны, как в 1831 году его посетила
холера и почти все жители вымерли. Недалеко от Слонима в районе Великой
Кракотки вымерла вся деревня, остался в живых только один человек и он пошёл в
соседнюю деревню попросить приют. Встретившие его жители тут же у дороги вырыли
могилу и закопали его живым. Поставили большой крест, говорят что он стоит и
теперь. Суеверные люди принесли несчастного просившего приют в жертву и по
сохранившейся легенде холерой уже никто не заболевал. Вскоре начался голод. В
августе месяце выпал снег, пролежал две недели, затем начались хорошие погоды,
но рожь не поднялась, но её убрали. Зерно обмолотили, но из этой муки хлеб не
выпекался. После холеры, голода, город совсем опустел, было несколько холерных
кладбищ и на моей памяти в 1909-1910 учебном году уч-ся города на последнем
холерном кладбище садили саженцы фруктовых деревьев, эта улица Пушкина здание
МГБ – в 1944 г. в 1909-10 годы это была приходская школа и затем дворы здания
музея, библиотеки городской /в 1944 г./. К 1846 году город окреп, отстроился и
опять стал процветать, но в 1881 году случился большой пожар, выгорело пол
города, в огне погибли все архивы и летописи еврейской общины более чем за 500
лет. По статистическим данным, в 1887 годе в Слониме насчитывалось всего 16 тысяч
жителей, но когда в 1890 году через город была проведена железная дорога,
население города быстро начало увеличиваться и к 1904 году уже насчитывалось
30000 человек, не считая двух полков, которые размещались в каменных казармах и
занимали всю Жаровицкую улицу.</span></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="http://3.bp.blogspot.com/-bzsEmi0RN0k/UtImNPTLVOI/AAAAAAAAA_M/lFeiv4TPRls/s1600/vid.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="http://3.bp.blogspot.com/-bzsEmi0RN0k/UtImNPTLVOI/AAAAAAAAA_M/lFeiv4TPRls/s1600/vid.jpg" height="171" width="320" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: small;">Краявіды Слоніма.</span></td></tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 14pt; line-height: 115%; text-indent: 1cm;">В 1915 году город был принудительно
действенной армией эвакуирован в Россию. Согласно переписи за 1916 г.,
опубликованной в местной газете, о чём есть вырезка, числилось русских 12 чел.,
поляков 200 чел., татар 100 чел., евреев 11680 чел. Больших разрушений война не
причинила, сгорела часть города Замостье. 8 января 1919 года после упорных боёв
гор. Слоним был занят Красной Армией, которая находилась в нём до 2 марта 1919
года. 20 июня 1920 года город вновь был занят нашей Армией и оставлен 27 сентября
1920 года. За это время председателем Слонимского Военкома был учитель гор.
Дятлово Гродненской обл. Ткацевич Иван Михайлович, ему было 23 года, затем
работал Муравьёв Василий Николаевич, уроженец Подмосковья, это был уже со
стажем коммунист, идеальной честности, зав отделом образования Осипчук Семён
Константинович, финансовым отд. зав. Гарост Владимир из Альбертина под
Слонимом, что-то делал и брат Гароста по фамилии у брата была Бувалый. Эти
фамилии мне запомнились потому, что все мы покинувшие Родину сосредоточились в
г. Рославль Смоленской обл., где и ликвидировали дела эвакуированных из Зап.
Белоруссии учреждений до марта 1921 года. Помню, что в 20 году в гор. сквере
были погребены воины, погибшие при освобождении города и туда же были перенесены
останки советских воинов, погибших в борьбе за Слоним 8 января 1919 г. Погибшие
в 1919 году были погребены в сквере, но когда наша армия 2 марта 1919 года
оставила город, то гор. власти постановили останки воинов из сквера вывезти на
окраину кладбища городского. В Слонимском музее основатель хранил снимок как
поляки выбрасывают трупы солдат на сквере, чтобы зарыть в другом месте. 17
сентября 1939 года город стал вновь принадлежать Белоруссии, но 22 июня 1941 г
фашисты временно его оккупировали и 12 июля 1944 года город вернулся к матери
Родине и уже навсегда. К началу 1940 г. милицией гор. Слонима было
зарегистрировано вместе с польскими беженцами с запада 52 тысячи жителей, а в
1944 году к моменту освобождения города от фашистских захватчиков основных жителей
город насчитывал 3500 человек основных жителей и немногим менее этого
количества беженцев из Смоленщины и др. областей, прибывших за период
оккупации. Немецкие фашисты жестоко расправились с городом и населением.
Ликвидировали население партию за партией. В конце 1942 года была физически
уничтожена вся польская, татарская, русская интеллигенция города, врачи,
инженеры, юристы, монахини, всего 363 человека в одну ночь. Все евреи были
уничтожены несколькими месяцами ранее на Петралевицкой горе. В окрестностях
города было уничтожено много деревень. Сжигались люди, животные вместе с
постройками, или закапывались живыми. Людей уже перестала пугать смерть,
страшная жизнь притупила это чувство.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">И.И. Стабровский зарегистрировал
секретно все деревни уничтоженные гестаповцами и как и кем приводилось
уничтожение ни в чём не повинных людей. Все эти материалы, т.е. одна
самодельная книжечка в моё время хранилась в музее в переписке. За недели 2-3
до отступления фашистов военнопленные и власовцы под командой немцев отрывали
ямы с тысячами расстрелянных и тысячами закопанных живыми и сжигали с большими
штабелями леса. Работа производилась и днём и ночью. Над городом стоял
удушливый запах горелого мяса. В эти же недели жители отбывали повинность, рыли
длинные траншеи. Немцы не скрывая говорили, что по особому сигналу всё
население будет выведено из города, собаки-овчарки ни кому не дадут спрятаться.
Женщины и дети будут согнаны в траншеи и пустят по ним «Тигра» /танк/ таким
путём всё живое в траншее будет уничтожено. Мужчины погибнут на минном поле
специально для них приготовленном.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">Быстрое отступление фашистов и ещё более
быстрое наступление нашей армии освободительницы, не позволила немцам
осуществить этот план. 10 июля 1944 г. город был освобождён. Днём 9 июля с утра
немецкая цистерна проехала по улице Пушкина и переулку Пушкина и полила
бензином некоторые дома, и город стал гореть. Возможно это было и в других
частях города. Против переулка Пушкина по улице Пушкина когда-то был дворец
какого-то графа. Дворец сгорел в первую мировую войну. На месте дворца был
посажен сад, охвативший большую площадь, а подвалы под бывшим дворцом остались,
вход в подвалы был с параллельной улицы. Всё население с центральных улиц
бросилось искать спасения в этом подвале. Подвал всех принял, и людей и
несколько лошадей и несколько овец. Над подвалом среди деревьев замаскировался
«Тигр» бой над нами шёл с вечера 11 июля до полудня 12 июля, а вообще бой за
город уже шёл ночью 10 июля. Когда уже не осталось никакой надежды на жизнь вдруг
наступила тишина мёртвая и в подвальном окошечке показались ноги в обмотках.
Солдат присел на подоконничек и отрапортовал по телефону, что Слоним и высота
Рищица /именно так/ освобождены от немецких захватчиков. Всё зашумело, многие
стали плакать, целовать красноармейца, предлагать ему пищу и помню хорошо, что
он сказал: «спасибо, хлеб с салом не могу взять, вот если бы постной варёной
картошки, то я бы взял». Шурин мой спросил: «сынок дорогой, сколько тебе лет»
«17 лет 8 месяцев» - был ответ, а где командир, спросил мой шурин /подпольный
работник в годы оккупации города/ и в ответ получил: «командир убит, я принял
командование». В своей радости, что спасены, в своём эгоизме, никто не спросил
фамилии воина, который через пару минут уже вскочил на подвальное окошечко и
исчёз. Жив ли ты, сынок? Я стояла с ним рядом. Мучит совесть, что не спросила,
кто откуда?</span></div>
</div>
Unknownnoreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-2720044165081464136.post-30174055251144865612014-01-07T21:10:00.001+03:002014-01-07T21:10:48.347+03:00Стабровский И., К вопросу об стеклянных ископаемых шарах (1899)<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="MsoNormal" style="line-height: 150%; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<i><span lang="BE" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; mso-ansi-language: BE;">Знаходзячыся на вайсковай службе, <a href="http://geron-1987.blogspot.com/2014/01/1870-1968.html" target="_blank">Іосіф Стаброўскі</a> ў вольны час актыўна цікавіцца
дасягненнямі археалогіі. Сваю зацікаўленасць ён увасабляе ў невялікія
археалагічныя даследаванні ваколічных вёсак яго радавога маёнтка Орлавічы,
куды прыязджае на адпачынак. Падчас падарожжаў ён набывае ў сялян і гараджан
артэфакты старажытнага мінулага, да ліку якіх адносіліся і дзве рымскія манеты,
знойдзеныя каля Навагрудка, і пра якія Стаброўскі ўзгадвае ў першым сваім артыкуле, надрукаваным у часопісе “Исторический Вестник” (1899, </span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%;">№ 3, с. 1104-1105</span><span lang="BE" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; mso-ansi-language: BE;">) ў
раздзеле </span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%;">«Заметки и
вопросы»</span></i><span lang="BE" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; mso-ansi-language: BE;"><i>.</i><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 150%; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 150%; text-align: center; text-indent: 1cm;">
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%;"><b>К вопросу об стеклянных
ископаемых шарах</b><o:p></o:p></span></div>
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; margin-left: 1em; text-align: right;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="http://1.bp.blogspot.com/-Md2ktJFfHog/UsxCzuKMG-I/AAAAAAAAA-I/OlZWeKdhKD4/s1600/10_1.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="http://1.bp.blogspot.com/-Md2ktJFfHog/UsxCzuKMG-I/AAAAAAAAA-I/OlZWeKdhKD4/s1600/10_1.jpg" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: small;">Стаброўскі І.І.</span></td></tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 150%; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%;">В № 422 за 1899 г.
журнала «Разведчик» поставлен на разрешение вопрос о вероятном происхождении
стеклянного ядра в 3 ½ дюйма диаметром, найденного на глубине 8-9 вершков при
подъеме целины ген. Рымкевичем. Совершенно подобное ядро, диаметром 3 ¾ дюйма,
несколько сплюснутое, из темно-зеленого стекла, весом 1 ½ фунта, имеется в моей
коллекции м найдено вблизи местечка Городыщи (Минской губ.). Наружный его вид
следующий: поверхность матовая, темная, в трех местах концентрические трещины,
образовавшиеся, очевидно, от удара о какое-то твердое тело; в одном месте
заметна заливка отверстия стеклом же. Снаружи, в плоскости, параллельной
залитому месту, ясно заметно кольцо светло-зеленого цвета, как бы уровень
какой-то жидкости. На просвет, половина шара желтовато-зеленого цвета, при чем
видимое на поверхности кольцо имеет в центре небольшой, расплывчатый сгусток. В
толще стекла заметно несколько разной величины воздушных пузырей. Возле того же
местечка Городищи выпахан на поле осколок совершенно подобного шара; из
рассмотрения его видно, что шар, часть которого он составлял, был с пустотой
внутри и толщиною стенок в 1 дюйм.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 150%; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%;">В «Историческом вестнике»
за июль 1898 г. (стр. 222), в статье «Раскопки в России» В.В, Жерве, указано на
стеклянный шар с жидкостью внутри, найденный в 1897 г., в Могилевской губ., и
относительно его высказано предположение, что в нём, быть может, находится
святая вода из Иордана, привезенная странником. Такое предположение не
выдерживает критики, так как едва ли на берегах Иордана возможна была отливка
подобных стеклянных шаров, да и могло</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; mso-ansi-language: BE;"> </span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%;">ли кому прийти в голову подобным образом консервировать
святую воду. Мнение профессора археологического института, Н.И. Веселовского, о
том, что шар, найденный генералом Рымкевичем, есть, скорее всего, особый прибор
для приглаживания и лощения кожи и тканей, также едва ли основательно, ибо
подобный прибор весьма неудобен для этой цели, наконец, на шарах этих были бы
заметны следы от употребления их по назначению, т.е. некоторая потертость,
царапины; между тем, на имеющемся у меня шаре и осколке этого не заметно.
Правда, поверхность его матовая, но это произошло скорее всего от выветривания
стекла от действия влажности и воздуха, а вовсе не от употребления. Также
лишено основания и предположение, что эти ядра употреблялись для стрельбы из
пушек, ибо для этой цели они отливались бы сплошными, а не с пустотой внутри и,
затем, едва ли мог применяться для ядер такой сравнительно редкий и дорогой
материал, как стекло; наконец, по своей хрупкости, сомнительно, чтобы
стеклянные ядра когда-либо предпочитались, например, хотя бы каменным.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 150%; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%;">Более вероятия, что эти
шары не что иное, как сосуды, в которых находятся слезы плакальщиц. Подобный
обычай существовал, как известно, в древние времена у многих народов, и если
эти сосуды не могли изготовляться на месте, то они доставлялись из более
культурных стран, например, из Римской империи. Подобное допущение не есть
произвольное, так как окончательно установлено, что древние римляне вели
торговые сношения с теперешней южной Россией (между прочим, вблизи местечка
Новогрудок, Минской губ., выкопано 7 серебряных монет времен </span><span lang="EN-US" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; mso-ansi-language: EN-US;">Antonius</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%;">’</span><span lang="EN-US" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; mso-ansi-language: EN-US;">a</span><span lang="EN-US" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%;"> </span><span lang="EN-US" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; mso-ansi-language: EN-US;">Aug</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%;">., из коих 2 находятся у меня).<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 150%; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%;">В подтверждение мнения,
что шар, находящийся у меня, есть не что иное, как сосуд со слезами, служит еще
то, что выпахан он на поле, усеянном древними курганами, а также, что подобные
сосуды находились неоднократно при обвалах берегов реки Варты, вместе с костями
и другими древностями.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 150%; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%;">Несколько таких сосудов,
насколько мне известно со слов лица, проживавшего в той местности, находятся в
одном из частных музеев города Варшавы. Между прочим, подобный шар, но
несколько меньших размеров, с пробитым внутрь его отверстием, находится на
выставке старинных предметов у г. Густава Безье (Варшава, Краковское, № 30).<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 150%; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%;">Что же касается
местности, в которой найден шар генералом Рымкевичем, то весьма полезно было бы
исследовать таковую на предмет обнаружения на ней старых могильников, и если бы
они оказались, то вопрос об этом шаре мог бы быть легче разрешен. В виду
особого интереса, который возбуждают вышеупомянутые ядра, находящийся у меня
шар, а также осколок, могу представить на рассмотрение заинтересованных в этом
деле лиц.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 150%; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%;">Штабс-капитан Стабровский<o:p></o:p></span></div>
<br />
<div class="MsoNormal" style="line-height: 150%; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<br /></div>
</div>
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2720044165081464136.post-29355144274454894032014-01-06T14:33:00.000+03:002014-01-06T14:33:41.472+03:00Іосіф Іосіфавіч Стаброўскі (1870-1968) – заснавальнік Слонімскага рэгіянальнага музея<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: Georgia, Times New Roman, serif;"><i>Напрацягу студзеня я буду размяшчаць матэрыялы, прысвечаныя Іосіфу Іосіфавічу Стаброўскаму, асобаю якога зацікавіўся дзякуючы майму навуковаму кіраўніку Аляксандру Дабрыяну. Паступова гэтая цікавасць да жыцця аднаго чалавека ператварылася ў зацікаўленасць гісторыяй роднай Бацькаўшчыны - Слонімшчыны.</i></span><br />
<span style="font-family: Georgia, Times New Roman, serif;"><i><br /></i></span>
<span style="font-family: Georgia, Times New Roman, serif;"><i>Першы з серыі тэкстаў знаёміць Вас з асобаю Іосіфа Стаброўскага і першымі экспанатамі сабранага ім музея. У наступных будуць змешчаны як надрукаваныя, але малавядомыя артыкулы слонімскага археолага, так і раней ніколі недрукаваныя. Арыгіналы апошніх знаходзяцца ў Слонімскім краязнаўчым музеі, з якім у мяне звязаныя самыя цёплыя ўспаміны.</i></span><br />
<span style="font-family: Georgia, Times New Roman, serif;"><i><br /></i></span><span style="font-family: Georgia, Times New Roman, serif;"><i>Выказваю словы ўдзячнасці супрацоўнікам музея, і падзяку Ірыне Рыгораўне Шпырковай і дырэктару Рыжак Наталлі Канстанцінаўне за дапамогу, якая была мне аказаная пры працы над даследаваннем жыцця таленавітага слонімца - Іосіфа Іосіфавіча Стаброўскага.</i></span><br />
<span style="font-family: Georgia, Times New Roman, serif;"><i><br /></i></span>
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; text-align: right;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="http://2.bp.blogspot.com/-KM4g6NRIO8g/Usnwq_obsRI/AAAAAAAAA8o/WjWlKrTJhJk/s1600/%D0%A1%D1%82%D0%B0%D0%B1%D1%80%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="http://2.bp.blogspot.com/-KM4g6NRIO8g/Usnwq_obsRI/AAAAAAAAA8o/WjWlKrTJhJk/s1600/%D0%A1%D1%82%D0%B0%D0%B1%D1%80%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96.jpg" height="200" width="133" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">І.І. Стаброўскі</td></tr>
</tbody></table>
<span style="font-family: Georgia, Times New Roman, serif;"><i>У гэтым годзе спа<span lang="BE">ў</span>няецца 85<span lang="BE"> гадоў</span> з моманту <span lang="BE">з</span>аснавання</i></span><span lang="BE"><span style="font-family: Georgia, Times New Roman, serif;"><i> Слонімскага гісторыка-краязнаўчага музея, які быў створаны Іосіфам
Іосіфавічам Стаброўскім і цяпер носіць яго імя. Жыццю і дзейнасці гэтага
чалавека прысвечана некалькі артыкулаў С. Чыгрына і І.
Шпырковай, але спецыяльнае навуковае даследаванне яго навуковай і грамадскай
дзейнасці адсутнічае. Мэтай дадзенай працы з’ўляецца адлюстраванне дзейнасці Стаброўскага
як грамадскага дзеяча, краязнаўцы і археолага. </i></span><o:p></o:p></span><br />
<span lang="BE"><span style="font-family: Georgia, Times New Roman, serif;"><i><br /></i></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE">Іосіф Іосіфавіч Стаброўскі нарадзіўся
2 лістапада 1870 г. Род</span> Стаброўскіх бы<span lang="BE">ў</span> вядом<span lang="BE">ы</span> не толькі
ў Слоніме. Бацька Стаброўскага, Іосіф Вікенцьевіч, капітан Мурамскага пяхотнага
палка, герой абароны Севастопаля, быў узнагароджаны ордэнам Святой Ганны ІІІ-й
ступені з мячамі, сярэбраным медалём і бронзавым на Андрэеўскай ленце. Пры
абароне Севастопаля яго кантузіла кавалкам бомбы ў грудзі, таму не мог далей
працягваць службу. У 1860 годзе ён быў узяты пад апеку Камітэта аб параненых і
яму прызначылі “прибавочный пенсион из инвалиднаго капитала”[4]. Памёр у 1891
годзе<span lang="BE"> і п</span>ахаваны ў вёсцы
Орлавічы Слонімскага раёна.<o:p></o:p></div>
<div class="a" style="line-height: 115%; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE">Родны дзядзька слонімскага археолага, штабс-капітан Антон Вікенцьевіч,
разам з братам удзельнічаў у Крымскай вайне.<o:p></o:p></span></div>
<div class="a" style="line-height: 115%; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; margin-left: 1em; text-align: right;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="http://2.bp.blogspot.com/-eB1I_dvPudU/UsqGJ_Xx0aI/AAAAAAAAA9E/cY3ei_gG1m4/s1600/%D0%94%D0%B7%D0%B5%D0%B4+%D0%A1%D1%82%D0%B0%D0%B1%D1%80%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="http://2.bp.blogspot.com/-eB1I_dvPudU/UsqGJ_Xx0aI/AAAAAAAAA9E/cY3ei_gG1m4/s1600/%D0%94%D0%B7%D0%B5%D0%B4+%D0%A1%D1%82%D0%B0%D0%B1%D1%80%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0.jpg" height="320" width="202" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">В.М. Стаброўскі</td></tr>
</tbody></table>
<span style="line-height: 115%; text-indent: 1cm;">Дзед Іосіфа Іосіфавіча, Вікенцій Мацеевіч, рэгент земскі, гаспадар
маёнтка “Кулікі”, пад час паўстання 1863-1864 ва ўзросце 78 гадоў некалькі
месяцаў адсядзеў у Гродзенскай турме і выплаціў штраф у памеры 100 рублёў за
знішчэнне знойдзенай запіскі, “что наводит предположение о зловредном ея
содержании, а также в оскарблении становаго пристава неприличными словами” [5;
л. 19 адв.].</span></div>
<div class="a" style="line-height: 115%; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE">Стрыечным братам Іосіфа Іосіфавіча быў Казімір Антонавіч Стаброўскі,
вядомы ў свой час мастак, артыст, прафесар і педагог. У 1904 годзе ён заснаваў
Школу прыгожых мастацтваў у Варшаве і на працягу шасці гадоў быў яе дырэктарам
і выкладчыкам. За карціну “Цішыня вёскі” ў 1900 годзе ў Парыжы на міжнароднай
выстаўцы ён атрымаў сярэбраны медаль. Яго карціна “Ля раз’езда” была набыта для
музея ў Мюнхене, а карціна “Лазенкаўскі парк у Варшаве” – для музея ў Венецыі. Памёр
ад інфаркту ў 1929 годзе [15; С.3].<o:p></o:p></span></div>
<div class="a" style="line-height: 115%; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE">Маці Іосіфа Іосіфавіча Стаброўскага Людвіка паходзіла з роду князёў
Масальскіх. Яе бацька Адольф Масальскі прымаў актыўны ўдзел у паўстанні 1863
года, за што быў сасланы на Нерчынскія руднікі. <o:p></o:p></span></div>
<div class="a" style="line-height: 115%; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE">Родны дзядзька Іосіфа Іосіфавіча Стаброўскага, Карл Масальскі, падчас
паўстання 1863 года быў камандзірам паўстанцкага атрада, які дзейнічаў на
Гродзеншчыне. Сельскі стараста вёскі Азярніца Слонімскага павета выдаў яго
царскім карнікам, і па прысуду гродзенскага губернатара Скварцова Карл
Масальскі быў растраляны. Іосіф Іосіфавіч Стаброўскі знайшоў апошняга сведку
тых падзей 84-хгадовага Аляксандра Шыманскага, які паведаміў аб тым, што
паўстанца пакаралі 5 жніўня 1863 года, прывязаўшы яго да другога тэлеграфнага
слупа на ўсход ад моста праз канал Агінскага
[1; л. 38 ]. 13студзеня <st1:metricconverter productid="1937 г" w:st="on">1937
г</st1:metricconverter>., у сувязі са святкаваннем пачатку паўстання 1863-1864гг,
Іосіф Іосіфавіч накіраваў ліст на імя палкоўніка Вацлава Глацкага, дырэктара
Дзяржаўных дарог у Вільні з просьбаю аб дазволе ўстанаўлення на месцы пакарання
Караля Масальскага драўлянага крыжа з надпісам [1; л. 38].<o:p></o:p></span></div>
<div class="a" style="line-height: 115%; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; margin-left: 1em; text-align: right;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="http://2.bp.blogspot.com/-6x9_BLyUksA/UsqGqfhzlwI/AAAAAAAAA9M/5AdbyiCI8zE/s1600/%D0%A1%D1%8F%D0%BC'%D1%8F+%D0%A1%D1%82%D0%B0%D0%B1%D1%80%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96%D1%85+1.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="http://2.bp.blogspot.com/-6x9_BLyUksA/UsqGqfhzlwI/AAAAAAAAA9M/5AdbyiCI8zE/s1600/%D0%A1%D1%8F%D0%BC'%D1%8F+%D0%A1%D1%82%D0%B0%D0%B1%D1%80%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96%D1%85+1.jpg" height="320" width="240" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">Сям'я Стаброўскіх</td></tr>
</tbody></table>
<span lang="BE">У <st1:metricconverter productid="1888 г" w:st="on">1888 г</st1:metricconverter>.
І.І.Стаброўскі за заслугі бацькі, быў залічаны курсантам Аляксандраўскага
артылерыйскага вучылішча, дзе пасябраваў з будучым рускім пісьменнікам
Аляксандрам Купрыным.<o:p></o:p></span></div>
<div class="a" style="line-height: 115%; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE">Сваю армейскую кар’еру Іосіф Іосіфавіч пачаў у <st1:metricconverter productid="1889 г" w:st="on">1889 г</st1:metricconverter>. Вядома, што ў 1891 -
1895 годах служыў у 81-м пяхотным Апшэронскім палку і з’яўляўся палкавым
інструктарам па сапёрнай справе. Па даручэнню шэфа Апшэронскага палка вялікага
князя Георгія Міхайлавіча рабіў фатаграфічныя здымкі месц Дагестана для
гісторыі палка, дзе Апшэронскі полк вёў баі з Шамілем. За гэтую працу атрымаў
ад князя ў падарунак гісторыю палка з уласнаручным подпісам. У <st1:metricconverter productid="1895 г" w:st="on">1895 г</st1:metricconverter>. Стаброўскага
перавялі у артылерыю. Ен з’яўляўся справаводам, а пасля загадчыкам гаспадаркі
батарэі і палка. Загадваў афіцэрскім сходам і бібліятэкай. З’яўляўся сябрам, а
затым старшынёй брыгаднага суда і сябрам суда таварыства афіцэраў. Стаброўскі
быў таленавітым вынаходнікам. З яго наватарскіх распрацовак у свой час знайшлі
прымяненне шрампель удасканаленага ўзору (зацверджана ў 1907 годзе Галоўным
артылерыйскім упраўленнем) і тэлефон-пыёмнік удасканаленай канструкцыі (польскі
патэнт №18728) [14; С. 4].<o:p></o:p></span></div>
<div class="a" style="line-height: 115%; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE">У 1910 годзе прымаў удзел у двух палявых паездках з мэтаю рэкагнасцыроўкі
ўчасткаў рэк Віслы і Варты [13; С. 6]. Першую сусветную вайну І.І.Стаброўскі
сустрэў у чыне палкоўніка артылерыі, камандзірам 55-га артылерыйскага
дывізіёна. <o:p></o:p></span></div>
<div class="a" style="line-height: 115%; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE"> За бездакорную службу і
мужнасць, узнагароджаны баявымі ордэнамі Святой Ганны ІІ-ой ступені з мячамі і
ІІІ-й ступені, Святога Станіслава ІІ-й і ІІІ-й ступені. У красавіку 1918г.
звольнены з вайсковай службы, але праз некаторы час зноў быў прызваны, цяпер
ужо ў Чырвоную Армію. Служыў у Заволжскай вайсковай акрузе ва упраўленні
вайскова-вучэбных устаноў старшым справаводам. 11 красавіка 1921г. канчаткова
звольнены ў запас ва ўзросце 50-і гадоў і хутчэй усяго пад час савецка-польскай
вайны вярнуўся ў родныя мясціны на Слонімшчыну. <o:p></o:p></span></div>
<div class="a" style="line-height: 115%; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE">Яшчэ знаходзячыся на вайсковай службе І.І.Стаброўскі скончыў Маскоўскі
археалагічны інстытут і Вышэйшыя Археалагічныя курсы пры Самарскім універсітэце,
стаў членам-карэспандэнтам Маскоўскага археалагічнага таварыства і сябрам
Яраслаўскага археалагічнага таварыства [14; С. 3-4]. Таму вярнуўшыся на
Радзіму, І.І.Стаброўскі актыўна ўключыўся ў грамадзянскае жыццё роднага края. Ён
становіцца сябрам Слонімскага аддзялення Польскага краязнаўчага таварыства
(далей – САПКТ), якое налічвала 57 чалавек на чале са старшынёй Пятроўскім [16;
с. 80]. Па ініцыятыве І.І. Стаброўскага ў Слоніме было створана этнаграфічна-археалагічнае
таварыства, першае паседжанне якога адбылося 6 студзеня 1924 года. На пачатку
сваёй дзейнасці яно налічвала 15 чалавек, сярод якіх быў і стараста слонімскага
павета Карказовіч [1; л. 2]. <o:p></o:p></span></div>
<div class="a" style="line-height: 115%; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE">Усё сваё свядомае жыццё Іосіф Іосіфавіч збіраў рэшткі гісторыі роднага
краю, вынікам чаго сталі археалагічная і нумізматычная калекцыі, вялікая
колькасць дакументаў, некалькі старадрукаў, мноства рэдкіх кніг, асобныя каштоўныя
гістарычныя рэчы. Па ініцыятыве І.І. Стаброўскага на основе гэтых калекцый пры
падтрымцы САПКТ быў створаны краязнаўчы музей. <o:p></o:p></span></div>
<div class="a" style="line-height: 115%; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE">Урачыстае адкрыццё музея адбылося 20 верасня 1929 года ў прысутнасці прэзідэнта
Польскай рэспублікі Ігнація Масціцкага. Першапачаткова музей знаходзіўся ў
будынку староства [21; с. 339]. Напярэдадні адкрыцця па ўсяму гораду былі
расклеяны афішы са зваротам САПКТ ад 3 мая 1929 года аб зберажэнні помнікаў
гісторыі: “Хочам засцерагчы ад знішчэння гістарычных помнікаў, музейных
помнікаў нашай культуры, даць магчымасць належнага іх захавання і паказаць
грамадству, а асабліва малодшаму пакаленню культурныя здабыткі… Асабліва горача
просім уладальнікаў якіх-небудзь гістарычных помнікаў аб ласкавай перадачы іх у
рэгіянальны музей, ці на захаванне музейных помнікаў, якія маюцца ў вас на
руках: археалагічныя помнікі, нумізматычныя калекцыі ці асобныя манеты, газеты,
дакументы, рукапісы і аўтографы, ...фатаграфіі з часоў вайны, посуд, прадметы
народнай творчасці, прадметы бытавога ўжытку дамашняга вырабу (якія гінуць з-за
развіцця фабрык), этнаграфічныя зборнікі, прадметы рэлігійнага культу” [1; л. 10].
На афішы стаялі падпісы сакратара САПКТ Клімкевіча, скарбніка Глебскага і
старшыні праўлення М.Пятроўскага.<o:p></o:p></span></div>
<div class="a" style="line-height: 115%; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE">У выніку гэтага фонд музея стаў папаўняцца
і за кошт ахвяраванняў простага насельніцтва, якое несла ў дар рэгіянальнаму
музею асобныя гістрычныя рэчы. Напрыклад, 4 ліпеня 1930 года слонімскі павятовы
стараста накіраваў да САПКТ ліст з паведамленнем аб знойдзенай дазорным Карпам
Прудніковым каля вёскі Багданаўшчына адзнакі польскага дзесятніка і перадачы яе
музею [1; л. 11].<o:p></o:p></span></div>
<div class="a" style="line-height: 115%; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE">Актыўную дапамогу музею аказвалі сябры САПКТ. Напрыклад, з нагоды святкавання
ў Слоніме “трыумвіра” круглых дат - 400-годдзя надання Слоніму магдэбургскага
права, 300-годдзя смерці Льва Сапегі і 150-годдзя адкрыцця Агінскага канала, -
кіраўніцтва САПКТ накіравала 17.Х.1932 года да Фонда Народнай культуры пры
прэзідыуме Рады міністраў у Варшаве ліст “з просьбаю аб выдзяленні дапамогі ў
памеры 150 злотых”, таму што музей апынуўся ў цяжкім стане [1; л.18].<o:p></o:p></span></div>
<div class="a" style="line-height: 115%; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE">Адразу пасля стварэння музей стаў рэгіянальным цэнтрам краязнаўчай
дзейнасці і быў прызнаны на агульнапольскім узроўні. Яго прадстаўнікі
ўдзельнічалі ў з’ездах секцый рэгіянальных музеяў. У 1934 годзе на з’езд быў
накіраваны І.І. Стаброўскі. З-за фінансавых цяжкасцяў кіраўніцтва праўлення САПКТ
было вымушана звярнуцца да Саюза музеяў Польшчы з просьбаю аб прадастаўленні яму
льгот на праезд па жалезнай дарозе з Варшавы да Слоніма [1; л. 30]. <o:p></o:p></span></div>
<div class="a" style="line-height: 115%; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE">Калекцыі музея пастаянна папаўняліся новымі экспанатамі, што выклікала
неабходнасць пашырэння памяшканняў для іх размяшчэння. У 1930 г. музей займаў 2
пакоі плошчай 55 кв. м. у памяшканні публічнай бібліятэкі і да 1939 г. 14 разоў
мяняў свае месцазнаходжанне [21; с.339].<o:p></o:p></span></div>
<div class="a" style="line-height: 115%; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; margin-left: 1em; text-align: right;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="http://2.bp.blogspot.com/-_slHmnZ5sDQ/UsqRYM8KyuI/AAAAAAAAA9c/MJ9GZFASL0s/s1600/%D0%A1%D0%BB%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D0%BC%D1%81%D0%BA%D0%B8+%D0%B8%D0%B4%D0%B0%D0%BB1.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="http://2.bp.blogspot.com/-_slHmnZ5sDQ/UsqRYM8KyuI/AAAAAAAAA9c/MJ9GZFASL0s/s1600/%D0%A1%D0%BB%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D0%BC%D1%81%D0%BA%D0%B8+%D0%B8%D0%B4%D0%B0%D0%BB1.jpg" height="320" width="150" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">Слонімскі ідал</td></tr>
</tbody></table>
<span lang="BE">Да найбольш цікавых экспанатаў, якія знаходзяцца ў музеі, адносіцца
каменны паганскі ідал, датуемы Х-м ст. Да другой паловы </span><span lang="EN-US">XVIII</span><span lang="EN-US"> </span><span lang="BE">ст. належыць жывапісны партрэт Аляксандра Пацея, выкананы невядомым
мастаком на метале. Бясцэнным помнікам юрыдычнай думкі </span><span lang="EN-US">XVI</span><span lang="EN-US"> </span><span lang="BE">ст. з’яўляецца статут Вялікага княства Літоўскага, пераведзены на
польскую мову і выдадзены ў 1648 годзе. Былі ў музеі аўтографы польскіх каралёў
Жыгімонта Аўгуста, Жыгімонта ІІІ, Уладзіслава І</span><span lang="EN-US">V</span><span lang="BE">, Яна-Казіміра, Станіслава
Панятоўскага, Папы Рымскага Грыгорыя Х</span><span lang="EN-US">V</span><span lang="BE">, рускіх імператараў Мікалая І, Аляксандра ІІ,
князёў Караля Радзівіла, Яна Сапегі, а таксама вялікага рускага паэта
А.С.Пушкіна. У музеі захоўвалася дакладная копія апошняга ў яго жыцці ліста,
напісанага 27 студзеня 1837 года і адрасаванага дзіцячай пісьменніцы Аляксандры
Шымавай. Копія выканана ў літаграфіі “Безэ і Францэн” у 1857 годзе, відавочна,
да 20-й гадавіны з дня смерці паэта. Каштоўнасцю музея быў бронзавы бюст
Напалеона І, які з’яўляўся адным з двух экзэмпляраў, створаных ў Парыжы ў 1885
годзе па спецыяльнаму заказу ўлад Расійскай імперыі [10; С.6].<o:p></o:p></span></div>
<div class="a" style="line-height: 115%; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE">Значную частку экспазіцый займалі археалагічныя калекцыі. У Інвентарнай
кнізе Стаброўскі паведамляе аб 12-ці “планшетах с изделиями каменного века с Лабазовки,
Тальковщины, Камлевич, Задворья, </span>поместья<span lang="BE"> Орл</span>овичи<span lang="BE">, Носок и озера Бездонное около Азерницы (дар Ольгерда М</span>и<span lang="BE">хало</span>в<span lang="BE">ск</span>ого<span lang="BE">)”. Акрамя пералічаных
планшэтаў у экспазіцыі музея меліся “топор кремневый, нешлифованный дер. Гать”,
“топор кремневый, шлифованный (дер. </span>О<span lang="BE">згинович</span>и<span lang="BE"> Ч</span>емерской<span lang="BE"> вол</span>ости<span lang="BE">)”,
“лезвие кремневаго шлифованного топора (Слон</span>и<span lang="BE">м, пер</span>еуло<span lang="BE">к Мокры</span>й<span lang="BE">)”,
“топор кремневый, полосатый, отлично шлифованный (станц</span>и<span lang="BE">я </span>Щепки<span lang="BE"> А</span>в<span lang="BE">густо</span>в<span lang="BE">ск</span>о<span lang="BE">й вол. Сувалкск</span>о<span lang="BE">й г., дар Георг</span>и<span lang="BE">я Карч</span>евского<span lang="BE">)”, “топор каменный
типа Фатьяновскага с отверстием (</span>урочище<span lang="BE"> “Дубы”, 4 в</span>е<span lang="BE">рсты </span>от<span lang="BE">
Слонима, дар 79 пяхотн</span>ого<span lang="BE"> польск</span>ого <span lang="BE">п</span>о<span lang="BE">лка) ”,
9 каменных малаткоў, “молот боевой, больших размеров с отверстием (18 ½ Х 7 ½, </span>д<span lang="BE">. Рудавка Миж</span>евитской<span lang="BE"> вол., дар Б</span>орис<span lang="BE">а </span>Ивановича<span lang="BE"> Канд</span>е<span lang="BE">ра)”, “часть урны «лицевой»
из раскопок (3 </span>куска<span lang="BE">, Тро</span>итский<span lang="BE"> уезд, ф</span>альварок<span lang="BE"> Устроне) ”, “Жернов – нижний камень” (</span>поместье<span lang="BE"> Орл</span>овичи<span lang="BE">) [3; л. 21-23 адв]. Наконт жэрнавога каменю,
знойдзенага каля вёсці Орлавічы, Стаброўскі паведамляе: “У <st1:metricconverter productid="0,5 км" w:st="on">0,5 км</st1:metricconverter> ад Багданавіч ва
ўрочышчы “Жукаўшчызна” летам 1927 года пад час узворвання знойдзены жэрнавы
камень (даўжыня – <st1:metricconverter productid="40,5 см" w:st="on">40,5 см</st1:metricconverter>,
шырыня – 30, таўшчыня – <st1:metricconverter productid="14 см" w:st="on">14 см</st1:metricconverter>)
граніт грубазярністы. У сярэдзіне паглыбленне дыяметрам 5 і глыбінёй <st1:metricconverter productid="2,5 см" w:st="on">2,5 см</st1:metricconverter>” [17; С.175-176]. У <st1:metricconverter productid="1939 г" w:st="on">1939 г</st1:metricconverter>. у музей трапляе
знойдзеная пад час будаўніцтва падмуркаў непадалеку ад Слоніма каменная галава
ідала, вышынею 46см [19 ] Акрамя таго ў музеі налічвалася некалькі сот манет, у
тым ліку два скарбы. Экспазіцыі з тлумачальнымі карткамі знаходзіліся ў
плоскіх, белых афарбаваных вітрынах. Экспанаты былі занесены ў інвентарную
кнігу, але не зашыфраваны [21; с.339].<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE">Атрымаўшы яшчэ пад час
вайсковай службы археалагічную адукацыю з кваліфікацыяй археолаг (у тагачасным
разуменні - спецыяліст па старажытнасцям - В.Г.), І.І.Стаброўскі праводзіў
археалагічныя даследванні. Першая праца па археалогіі была напісана ім яшчэ ў
1899 г. і прысвечана знаходкам шкляных шароў. У ёй між іншым І.І.Стаброўскі ўзгадвае
і аб знаходцы сямі рымскіх манет у Навагрудку [18]. </span>Асноўнай мэтай
археалагічных даследванняў Стаброўскага было папаўненне калекцый музея. Як <span lang="BE">ё</span>н сам адзначаў: “Я стаў
археолагам, таму што люблю шукаць клады, разгадваць таямніцы старажытных
курганаў. І адчуваю сябе на “сёмым небе”, калі адкопваю якую-небудзь
незвычайную рэч — будучае ўпрыгожванне музея” [9; С.3]. <span lang="BE">Даследчык практычна не праводзіў самастойныя
раскопкі, займаючыся выяўленнем і апісаннем разбураўшыхся помнікаў.</span><span lang="BE"> </span><span lang="BE">Так, на поўдзень <st1:metricconverter productid="1 км" w:st="on">1 км</st1:metricconverter> ад вёскі Багданавічы ва
ўрочышчы Самілава пры капанні пяску было знойдзена пахаванне са спаленнем,
дыяметрам <st1:metricconverter productid="2,5 м" w:st="on">2,5 м</st1:metricconverter>.
і глыбінею <st1:metricconverter productid="1,5 м" w:st="on">1,5 м</st1:metricconverter>.
Дно і сценкі ямы былі выкладзены каменнем (25 сярэдніх і 18 малых). Камяні былі
неабпаленыя. На глыбіні <st1:metricconverter productid="25 см" w:st="on">25 см</st1:metricconverter>
ад паверхні ў сярэдзіне пабудовы каля вялікага камня былі знойдзены 5
фрагментаў ад пасудзіны, кускі сасновага вугля і кавалкі неабпаленых касцей.
Зямля была моцна гамусіраваная, цёмная, як бы перасыпаная попелам, найбольш
гамусіравана ў сярэдзіне, каля керамікі. Іншых прадметаў не знойдзена. Стаброўскі
датаваў пахаванне </span><span lang="EN-US">XIII</span><span lang="BE"> ст. На адлегласці <st1:metricconverter productid="1,5 км" w:st="on">1,5 км</st1:metricconverter> ад Орлавіч былі
выяўлены 50 курганаў </span><span lang="EN-US">XI</span><span lang="BE">-</span><span lang="EN-US">XIII</span><span lang="BE"> ст, на адлегласці
<st1:metricconverter productid="1,5 км" w:st="on">1,5 км</st1:metricconverter>
на могільніку в. Рахавічы - 2 вялізныя курганы [17; С. 175-176]. У <st1:metricconverter productid="1927 г" w:st="on">1927 г</st1:metricconverter>. Стаброўскі звярнуўся
ў Дзяржаўны камітэт кансерватараў дагістарычных помнікаў ( далей ДККДП) ў
Варшаве з паведамленнем аб будаўніцтве дома каля адзінкавага кургана каля
дарогі на Ружаны і разбурэнні курганаў на вясковых могілках у вёсцы Орлавічы,
дзе яны выкарыстоўваюцца для пахаванняў і разбураюцца. Стаброўскі прапанаваў
перанесці могілкі на новае месца на сваёй зямлі [20; </span><span lang="EN-US">S</span><span lang="BE">.223]. Дзеля разгляду справы ў
Орлавічы прыязджае кансерватар варшаўскай акругі Р.Якімовіч і яны разам
раскапваюць тры з 50 захаваўшыхся курганоў. Па меркаванню Р.Якімовіча пахаванні
з інгумацыяй належылі дрыгавічам і датуюцца </span><span lang="EN-US">X</span><span lang="BE">І ст. [20; </span><span lang="EN-US">S</span><span lang="BE">.223]. Адначасова Стаброўскі перадаў у
Дзяржаўны археалгічны музей ў Варшаве дзве срэбраныя рымскія манеты з
Навагрудка і знаходкі з раскапаных разам курганоў. Па ініцыятыве Р.Якімовіча
Стаброўскі быў прызначаны дэлегатам камітэта на Навагрудскае ваяводства [7; С.
229]. <o:p></o:p></span></div>
<div class="a" style="line-height: 115%; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE">Пасля аб’яднання Заходняй Беларусі з БССР у <st1:metricconverter productid="1939 г" w:st="on">1939 г</st1:metricconverter> усе свае калекцыі,
амаль 5 тысяч экспанатаў, І.І. Стаброўскі бязвыплатна перадаў гораду Слоніму і
з гэтага часу яго музей набывае статус дзяржаўнага, а за Стаброўскім захавалі
пасуду загадчыка. У гэты час адбываецца значнае пашырэнне фондаў музея, і ў
першую чаргу за кошт маёмасці канфіскаванай ў панскіх маентках. Толькі 15
красавіка <st1:metricconverter productid="1940 г" w:st="on">1940 г</st1:metricconverter>.
з былога маёнтка Нова-Дзевяткавічы было атрымана “разных книг старинных и
музеального значения больших 80, средних и малых 313, итого…- 393 шт.” [2; л.1].
Акрамя кніг у музей працягвалі паступаць і такія рэчы, як панцыры, шлемы,
карціны. Галоўнай праблемай для музея, які размяшчаўся па адрасе вул. Касцюшкі,
д. 2, была адсутнасць неабходнага памяшкання. Да пытання размяшчэння дадалася
яшчэ адна: на падставе пастановы Баранавіцкага аблвыканкама ад 15 кастрычніка
1940 года №1219 па акту 13 лістапада 48 найбольш каштоўных экспанатаў былі
перададзены ў Баранавіцкі музей мастацтва. Яшчэ 4 экспаната згодна прадпісанню
Народнага камісарыята асветы<u> </u>13 чэрвеня <st1:metricconverter productid="1940 г" w:st="on">1940 г</st1:metricconverter>. № 0-11м па акту №
1-14 чэрвеня перададзены ў Літаратурны музей СССР [3]. <o:p></o:p></span></div>
<div class="a" style="line-height: 115%; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE">З пачаткам Вялікай Айчыннай вайны, з першых дзён гітлераўскай акупацыі
Стаброўскім зацікавілася гестапа. У падвале яго дома быў выяўлены склад кніг,
сярод якіх знаходзіліся працы класікаў марксізма-ленінізма. Стаброўскага нават
выклікалі на допыт, а пасля некалькіх дзён ў музей завітала гестапа. Толькі
вытрымка Іосіфа Іосіфавіча выратавала каштоўнасці музея. Аб гэтым мужным учынку
слонімскага краязнаўца пісала газета “Советская Белоруссия” у нумары 141 за
1944 год [11; С. 3]. <o:p></o:p></span></div>
<div class="a" style="line-height: 115%; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE">Летам 1944 года як толькі Чырвоная Армія вызваліла Слонім Іосіф Іосіфавіч
адчыніў музей. З дня вызвалення раёна да 7 чэрвеня 1945 года Слонімскі
краязнаўчы музей наведалі 6070 чалавек. Пасля вызвалення горада Стаброўскі зноў
пачаў збіраць калекцыі, прыводзіць у належны стан рукапісы, кнігі, фатаграфіі і
займацца абсталяваннем музейных пакояў.<o:p></o:p></span></div>
<div class="a" style="line-height: 115%; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE">Восенню 1945 года на старонках раённай газеты было апублікавана
прывітальнае пісьмо, якое было адрасавана юбіляру: “Таварышшу Іосіфу Іосіфавічы
Стаброўскаму. Слонімскі раённы камітэт партыі (бальшавікоў) Беларусі і
выканаўчы камітэт Слонімскага раённага Савета дэпутатаў працоўных вітаюць Вас,
навуковага супрацоўніка і заснавальніка краязнаўчага музея, у дзень Вашага
сямідзесяццігоддзя. Жадаем Вам, Іосіф Іосіфавіч, здароўя, доўгіх гадоў жыцця і
працы на карысць савецкай Радзімы!” [</span>8; <span lang="BE">С.3]. Але доўгай “працы на карысць савецкай
Радзімы” не атрымалася, а наперадзе чакалі самыя страшныя здзекі і абразы.
Справа ў тым, што ў самым канцы саракавых гадоў на афармленне музейнага аддзела
Вялікай Айчыннай вайны было выдаткавана 22,5 тысячы рублёў. На вялікі жаль
гэтыя грошы Стаброўскі так і не выкарыстаў, бо знайшліся людзі, якія паклалі іх
у свае кішэні, а вінаватым у страце грошай зрабілі Стаброўскага. У выніку ён у сваёй
кароценькай аўтабіяграфіі напісаў: “З 7 снежня 1948 года вызвалены ад працы ў
музеі “як неадпавядаючы па свайму ідэалагічнаму светапогляду”. Некалькі гадоў
Іосіф Іосіфавіч пісаў заявы ў мясцовы раённы камітэт партыі і начальніку
канцылярыі Старшыні Савета Міністраў СССР, <u> </u>але ўсё гэта было марна. Дваццаць гадоў
пасля выхаду на пенсію ён жыў ва ўласным невялікім доме на вуліцы Камсамольскай
(былая Замкавая). Магчыма ў гэтыя часы, вольныя ад працы, Стаброўскі напісаў
некалькі артыкулаў па краязнаўству, гісторыі і філасофіі, якія так і небылі
надрукаваны: “Састаў і абсягі Сусвету”, “Сутнасць жыцця і яго з’яўленне на
зямлі”, “Праваслаўе, каталіцызм і унія. Іх узаемаадносіны на Слонімшчыне”,
“Каменны век (неаліт) на Слонімшчыне і ў суседніх рэгіёнах”, “Норавы і звычаі ў
Заходняй Беларусі ў Х</span><span lang="EN-US">VI</span><span lang="BE">-</span><span lang="EN-US">XVII</span><span lang="BE"> стагоддзях”, “Сіметрыя і хараство ў прыродзе”, “Крывавым следам
(Успаміны з вайны 1914 года. Альбом з 300 здымкамі)”.<o:p></o:p></span></div>
<div class="a" style="line-height: 115%; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE"> Памёр Іосіф Стаброўскі на 98-м
годзе жыцця 15.01.1968 г. Пахаваны, як ён і жадаў, на зямлі былога радавога
маёнтка Стаброўскіх “Орлавічы”. <o:p></o:p></span></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="http://4.bp.blogspot.com/-EBVmBYAZ4Io/Usny62vVhyI/AAAAAAAAA80/hTcVXkkXkQo/s1600/%D0%9C%D0%A3%D0%97%D0%95%D0%99.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="http://4.bp.blogspot.com/-EBVmBYAZ4Io/Usny62vVhyI/AAAAAAAAA80/hTcVXkkXkQo/s1600/%D0%9C%D0%A3%D0%97%D0%95%D0%99.JPG" height="302" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: small;">Слонімскі музей імя І.І. Стаброўскага</span></td></tr>
</tbody></table>
<div class="a" style="line-height: 115%; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE" style="line-height: 115%; text-indent: 1cm;">На сённяшні дзень краязнаўчы музей у </span><span style="line-height: 115%; text-indent: 1cm;">Слон</span><span lang="BE" style="line-height: 115%; text-indent: 1cm;">іме носіць імя заснавальніка. У <st1:metricconverter productid="2002 г" w:st="on">2002 г</st1:metricconverter>. у дні святкавання
750-гадовага юбілею горада на будынку музея была ўрачыста адкрыта мемарыяльная
дошка, прысвечаная Іосіфу Іосіфавічу Стаброўскаму, якую выканаў з граніту і
падараваў гораду і музею Леанід Богдан .</span></div>
<div class="a" style="line-height: 115%; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE">У выніку навуковай дзейнасці Стаброўскага беларуская гістарычная навука
папоўнілася ведамі па гісторыі каменнага веку на Слонімшчыне, былі даследавана шэраг
курганоў. Вынікі гэтай працы, як і археалагічная калекцыя Іосіфа Іосіфавіча,
узбагацілі нацыянальную археалогію. Ён напісаў некалькі прац, якія ўяўляюць
каштоўнасць для этналагічнай навукі. Стаброўскі быў чалавекам вялікай думкі.
Яго ненадрукаваныя творы і дзённікі прадстаўляюць інтарэс для філасофіі.<o:p></o:p></span></div>
<div class="a" style="line-height: 115%; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE"><br /></span></div>
<div class="a" style="line-height: 115%; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE">СПІС ВЫКАРЫСТАНЫХ КРЫНІЦ І ЛІТАРАТУРЫ<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; margin-left: 0cm; text-align: left; text-indent: 1cm;">
<!--[if !supportLists]-->1.<span style="font-size: 7pt; line-height: normal;">
</span><!--[endif]-->Переписка, протоколы собраний, отчёты о работе
Слонимского краеведческого общества и его организаций. Обращение в связи с
открытием музея 20.09.29г. и приездом в г. Слоним президента Польши<span lang="BE"> // Государственный архив Гродненской
области. – Фонд 551. – Оп.1 – Д.42. – Л.1-41.</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; margin-left: 0cm; text-align: left; text-indent: 1cm;">
<!--[if !supportLists]-->2.<span style="font-size: 7pt; line-height: normal;">
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Перечн</span>и
книг и экспонатов музея и расписки на их получение. Подписные листы на журналы
и газеты для музея //<span lang="BE">
Государственный архив Гродненской области. – Фонд 2744. – Оп.1 – Д.1. – Л.1-11.</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; margin-left: 0cm; text-align: left; text-indent: 1cm;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">3.<span style="font-size: 7pt; line-height: normal;">
</span></span><!--[endif]-->Инвентарная книга учета экспонатов и материалов
Слонимского областного краеведческого музея за 1940-1941 гг. //<span lang="BE"> Государственный архив Гродненской области. – Фонд
2744. – Оп.1 – Д.6. – Л.1-46.<o:p></o:p></span></div>
<div class="a" style="line-height: 115%; margin-left: 0cm; text-align: left; text-indent: 1cm;">
<!--[if !supportLists]-->4.<span style="font-size: 7pt; line-height: normal;">
</span><!--[endif]--><span lang="BE">По прошению отставного капитана
Иосифа Стабровскаго о прибавке ему пенсии</span> // <span lang="BE">Нацыянальны архіў Рэспублікі Беларусь у г. Гродна.
Фонд 1. Канцелярия Гродненского Губернатора г. Гродно. – </span>Оп. <span lang="BE">13 – </span>Д. <span lang="BE">1119.</span><o:p></o:p></div>
<div class="a" style="line-height: 115%; margin-left: 0cm; text-align: left; text-indent: 1cm;">
<!--[if !supportLists]-->5.<span style="font-size: 7pt; line-height: normal;">
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Дело об аресте помещиков
Слонимскаго у. Стабровскаго Викентия и Завиша Осипа, обвиняемых в политической
неблагонадежности</span> // <span lang="BE">Нацыянальны архіў Рэспублікі Беларусь у г. Гродна. Фонд 1. Канцелярия
Гродненского Губернатора г. Гродно. – </span>Оп. 34<span lang="BE"> – </span>Д.
649<span lang="BE">.</span><o:p></o:p></div>
<div class="a" style="line-height: 115%; margin-left: 0cm; text-align: left; text-indent: 1cm;">
<!--[if !supportLists]-->6.<span style="font-size: 7pt; line-height: normal;">
</span><!--[endif]--><span lang="BE">По ходатайству Слонимскаго
Предводителя Дворянства об определении отставного Штабс Капитана Стабровскаго в
действующую армию в связи с Турецкой войной</span> // <span lang="BE">Нацыянальны архіў Рэспублікі Беларусь у г. Гродна.
Фонд 1. Канцелярия Гродненского Губернатора г. Гродно. – </span>Оп. 15<span lang="BE"> – </span>Д. 1099<span lang="BE">.</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; margin-left: 0cm; text-align: left; text-indent: 1cm;">
<!--[if !supportLists]-->7.<span style="font-size: 7pt; line-height: normal;">
</span><!--[endif]--><span lang="BE">Дабрыян, А.
А. Выяўленне і ахова помнікаў археалогіі Гродзеншчыны ў І-й пал. ХІХ – І-й пал.
ХХст. / А. А. Дабрыян // </span>Подготовка педагогических и научных кадров
историков и развитие исторической науки в Беларуси: материалы респ.
науч.-практ. конф., 30 сент. 2004г., Гродно / под ред. Е.А. Ровбы, А.Н.
Нечухрина, И.П. Креня. – Гродно: ГрГУ, 2005. – <span lang="BE">С</span>.225-231.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; margin-left: 0cm; text-align: left; text-indent: 1cm;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">8.<span style="font-size: 7pt; line-height: normal;">
</span></span><!--[endif]--><span lang="BE">Калюта,
И. Очная ставка с памятью / И. Калюта // Нар. газ. – 2003. – № 128 (3375). – 5
июня. – С.3.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; margin-left: 0cm; text-align: left; text-indent: 1cm;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">9.<span style="font-size: 7pt; line-height: normal;">
</span></span><!--[endif]--><span lang="BE">Калюта,
И. </span>Чертовски приятно извлечь на свет божий редкую вещицу<span lang="BE"> / И. Калюта // Нар. газ. – 2003. – № 127 (3374).
– 31 мая – С.3.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; margin-left: 0cm; text-align: left; text-indent: 1cm;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">10.<span style="font-size: 7pt; line-height: normal;">
</span></span><!--[endif]--><span lang="BE">.
Пракоф’ева, С. Слонімскаму краязнаўчаму музею – 75 гадоў / С. Пракоф’ева //
матэрыялы Слонімскага краязнаўчага музея імя І. І. Стаброўскага. – С.6.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; margin-left: 0cm; text-align: left; text-indent: 1cm;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">11.<span style="font-size: 7pt; line-height: normal;">
</span></span><!--[endif]--><span lang="BE"> Рылко, М. Сэнс аднаго жыцця / М. Рылко // За
перамогу Камунізму. – 1969. – №130 (3921).—1 лістапада. – С.3.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; margin-left: 0cm; text-align: left; text-indent: 1cm;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">12.<span style="font-size: 7pt; line-height: normal;">
</span></span><!--[endif]--><span lang="BE">Слонімшчына
ўзнімалася з руін. Год 1945 // За перамогу Камунізму. –1968. – №49 (3687). – 23
красавіка. – С.2.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; margin-left: 0cm; text-align: left; text-indent: 1cm;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">13.<span style="font-size: 7pt; line-height: normal;">
</span></span><!--[endif]--><span lang="BE">Чыгрын,
С. Генерал ад...краязнаўства / С. Чыгрын // Газета Слонімская. – 2000. – № 47
(180). – 16 ліст. – С. 6.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; margin-left: 0cm; text-align: left; text-indent: 1cm;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">14.<span style="font-size: 7pt; line-height: normal;">
</span></span><!--[endif]--><span lang="BE"> Чыгрын, С. Слова пра Іосіфа Стаброўскага / С.
Чыгрын // Слонімскі веснік. – 1994. – № 76 (7643). – 4 кастр. – С.3-4.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; margin-left: 0cm; text-align: left; text-indent: 1cm;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">15.<span style="font-size: 7pt; line-height: normal;">
</span></span><!--[endif]--><span lang="BE">Чыгрын,
С. Чалавек вялікай працы / С. Чыгрын // За перамогу Камунізму. – 1990. – № 104
(7164). – 1 верасня. – С.3.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="EN-US">Dwutygodnik
krajoznawczy ilustrowany organ pol. Tow. Krajoznawczego - r. XIV, </span><span lang="BE">№5</span><span lang="EN-US"> . – Warszawa, 1929</span><span lang="BE">. –
</span><span lang="EN-US">S. 80.</span><span lang="BE"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; margin-left: 0cm; text-align: left; text-indent: 1cm;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="PL">16.<span style="font-size: 7pt; line-height: normal;">
</span></span><!--[endif]--><span lang="PL">Stabrowski
Jozef, Notatki archeologiczne z powiatu Slonimskego / Stabrowski Jozef //
Wedomosci archeologiczne, t. XIII. – Warszawa, 1935. – S. 175 – 177.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; margin-left: 0cm; text-align: left; text-indent: 1cm;">
<!--[if !supportLists]-->17.<span style="font-size: 7pt; line-height: normal;">
</span><!--[endif]-->Стабровский И.И. "К вопросу об ископаемых
стеклянных шарах" //Исторический вестник. 1899 март с.1104-1105<span lang="BE">.</span><span lang="BE"> </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; margin-left: 0cm; text-align: left; text-indent: 1cm;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="BE">18.<span style="font-size: 7pt; line-height: normal;">
</span></span><!--[endif]--><span lang="EN-US">Stabrowski
J. Odnalezienie glowy staro-slawianskiego bostwa w Slonime //Ziemia Lidzka 1939
N1 S. 24</span><span lang="BE">.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; margin-left: 0cm; text-align: left; text-indent: 1cm;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="EN-US">19.<span style="font-size: 7pt; line-height: normal;">
</span></span><!--[endif]--><span lang="EN-US">Jakimowicz</span><span lang="EN-US"> </span><span lang="EN-US">R</span><span lang="BE">. </span><span lang="EN-US">Sprawozdanie</span><span lang="EN-US"> </span><span lang="EN-US">z</span><span lang="EN-US"> </span><span lang="EN-US">dzialalnosci</span><span lang="EN-US"> </span><span lang="EN-US">PMA</span><span lang="EN-US"> </span><span lang="EN-US">za</span><span lang="EN-US"> </span><span lang="EN-US">rok</span><span lang="BE"> 1927. //</span><span lang="EN-US">WA</span><span lang="BE">. </span><span lang="EN-US">Wr</span><span lang="BE">. </span><span lang="EN-US">T</span><span lang="BE"> .</span><span lang="EN-US">VIII</span><span lang="BE">. 1935. </span><span lang="EN-US">S</span><span lang="BE">. 213 – 232.</span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="a" style="line-height: 115%; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE">
</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; margin-left: 0cm; text-align: left; text-indent: 1cm;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="EN-US">20.<span style="font-size: 7pt; line-height: normal;">
</span></span><!--[endif]--><span lang="EN-US">Drewko</span><span lang="EN-US"> </span><span lang="EN-US">M</span><span lang="BE">. </span><span lang="EN-US">Muzeum</span><span lang="EN-US"> </span><span lang="EN-US">PTK</span><span lang="EN-US"> </span><span lang="EN-US">w</span><span lang="EN-US"> </span><span lang="EN-US">Slonimie</span><span lang="BE">. </span><span lang="EN-US">Ziemia</span><span lang="BE">. </span><span lang="EN-US">Dwutygodnik</span><span lang="EN-US"> </span><span lang="EN-US">krajoznawczy</span><span lang="EN-US"> </span><span lang="EN-US">ilustrowany</span><span lang="BE">. </span><span lang="EN-US">TXV. Wr. 1930. S. 339 – 340</span><span lang="BE">.</span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="a" style="line-height: 115%; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span lang="BE"><br /></span></div>
</div>
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2720044165081464136.post-15981682932966681932013-08-10T17:03:00.001+03:002013-08-10T17:03:13.878+03:00СЛОНІМСКІ ПАВЕТ (З ГІСТОРЫІ М. БАЛІНСКАГА)<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="MsoNormalCxSpFirst" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<a href="http://2.bp.blogspot.com/-HOA10HZh_-M/UgY_KnyUkYI/AAAAAAAAAd0/L61xazWi5C0/s1600/%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B6%D1%8B%D1%82%D0%BD%D0%B0%D1%8F+%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%88%D1%87%D0%B0+%D0%91%D0%B0%D0%BB%D1%96%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" height="320" src="http://2.bp.blogspot.com/-HOA10HZh_-M/UgY_KnyUkYI/AAAAAAAAAd0/L61xazWi5C0/s320/%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B6%D1%8B%D1%82%D0%BD%D0%B0%D1%8F+%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%88%D1%87%D0%B0+%D0%91%D0%B0%D0%BB%D1%96%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0.jpg" width="200" /></a><i><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">У
1846 годзе ў Варшаве пабачыў свет трэці том кнігі пад назваю “<span style="background-color: white; background-position: initial initial; background-repeat: initial initial;">Starożytna
Polska pod względem historycznym, jeograficznym i statystycznym opisana”,
падрыхтаваны ураджэнцам Полацкага павета Міхалам Балінскім (1794-1864).
Адметнасць гэтага выдання ў тым, што яно было прысвечана гарадам і мястэчкам
Беларусі, апісаным у кантэксце прыналежнасці тых да польскай прасторы.</span></span></i></div>
<div class="MsoNormalCxSpFirst" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<i><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"><span style="background-color: white; background-position: initial initial; background-repeat: initial initial;">Нягледзячы на тое, што для Балінскага гэтая тэрыторыя “Польшча”, а мясцовая “славянская”
мова не больш як “мяшанка польскіх і рускіх словаў”, яго чатырохтомны твор,
напісаны ў супрацы з Тыматэўшам Ліпінскім, уяўляе цікавасць як для навукоўцаў,
так і проста зацікаўленых гісторыяй. Менавіта адсюль растуць ногі шматлікіх “фактаў”,
якія доўгі час нават не аспрэчваліся, прыкладу, далетапісная гісторыя Слоніма,
якая Балінскім пачыналася 1040 (1044) годам. Ён нават прывёў у якасці
аўтарытэту твор Длугаша, у якога пад гэтым годам, насамрэч, ніякіх згадак пра
Слонім няма. У той жа час спасылкі на прывілеі часоў магдэбургскага Слоніма
Балінскі падае слушна.</span></span></i></div>
<div class="MsoNormalCxSpFirst" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<i><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"><span style="background-color: white; background-position: initial initial; background-repeat: initial initial;">Дадзеныя Балінскага сёння могуць успрымацца у
гістарыяграфічным зрэзе як прыклад уяўленняў пра Слонімшчыну сярэдзіны ХІХ
стагоддзя, якое адклала свой адбітак на даследчыкаў нават у ХХ ст.</span></span></i></div>
<div style="text-align: left;">
</div>
<i> <i style="background-color: transparent; text-indent: 1cm;"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 14pt; line-height: 115%;">Каб больш не марнаваць часу, змяшчаю перакладзены мною кавалак з твора М. Балінскага, прысвечнага Слонімскаму
павету і гораду Слоніму.</span></i></i><br />
<br />
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: left; margin-right: 1em; text-align: left;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="http://4.bp.blogspot.com/-D7INGr65vI8/UgY_L64fGTI/AAAAAAAAAeA/tiN6nFG-Wy4/s1600/31-lnm-atv-5786-mykolas-balinskis1.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="320" src="http://4.bp.blogspot.com/-D7INGr65vI8/UgY_L64fGTI/AAAAAAAAAeA/tiN6nFG-Wy4/s320/31-lnm-atv-5786-mykolas-balinskis1.jpg" width="215" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: small;">Міхал Балінскі<br />(1794-1864)</span></td></tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<br /></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">Па
абодвух берагах суднаходнай Шчары, выцякаючай з Калдычаўскага возера ў
навагрудскім павеце, расцягнуўся слонімскі павет, багаты лясамі і зараснікамі,
якія займаюць не меньш паловы ўсёй яго паверхні. Аднак няма тут і недахопу ў
добрых палях і лугах, гэты ж павет належыць да ліку аднаго з самых урадлівых ва
ўсім краі. У часы Ягайлы ён з’яўляўся вотчынаю Вітаўта і іншых літоўскіх
князёў. Жыгімонт Аўгуст, выпраўляючы Літоўскі статут, наданы яго бацькам, пасля
чаго былі ўсталяваныя земскія і гродскія суды, загадаў дакладна вызначыць шляхецкія
гаспадаркі, якія павінны былі падпарадкоўвацца судовым уладам і размежаваць
паветы на ваяводствы.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">У
выніку ён выдаў у Петрыкаве асобны прывілей для слонімскага павета, датаваны 30
траўнем 1565 года, дзе ў агульных рысах апісваліся яго межы. З прывілея відаць,
што павет пачынаўся на поўначы – ад вусця ракі Зэльвянкі да Нёмана, і ішоў па
яе цячэнню ўверх, а потым ракою Ражанкаю, далей – дарогаю, што вяла да Бярозы,
скуль даходзіў праз раку Ясельду да Спораўскага возера. Адтуль – да пачатку
ракі Палонкі, і далей – рэчышчам ракі Моўчадзі аж да яе ўпадзення ў Нёман, па
цячэнню якога даходзіў да першага пункту, гэта значыць да ўпадзення Зэльвянкі ў
Нёман. Тутэйшыя жыхары размаўляюць славянскай моваю, якая з’яўляецца мяшанкаю
польскай і рускай. Сталіца павета – горад Слонім.<o:p></o:p></span></div>
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; text-align: right;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="http://4.bp.blogspot.com/-KmgMBsLyuKs/UgY_nRb-4qI/AAAAAAAAAeE/du132gX2PQA/s1600/%D0%A1%D0%BB%D0%BE%D0%BD%D1%96%D0%BC%D1%81%D0%BA%D1%96+%D0%BF%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%82+%D1%87%D0%B0%D1%81%D0%BE%D1%9E+%D0%A0%D0%B0%D1%81%D1%96%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B9+%D1%96%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%8B%D1%96.+%D0%9D%D0%B0+%D0%BA%D0%B0%D1%80%D1%86%D0%B5+1820+%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B0.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="320" src="http://4.bp.blogspot.com/-KmgMBsLyuKs/UgY_nRb-4qI/AAAAAAAAAeE/du132gX2PQA/s320/%D0%A1%D0%BB%D0%BE%D0%BD%D1%96%D0%BC%D1%81%D0%BA%D1%96+%D0%BF%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%82+%D1%87%D0%B0%D1%81%D0%BE%D1%9E+%D0%A0%D0%B0%D1%81%D1%96%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B9+%D1%96%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%8B%D1%96.+%D0%9D%D0%B0+%D0%BA%D0%B0%D1%80%D1%86%D0%B5+1820+%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B0.jpg" width="277" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: small;">Слонімскі павет на карце 1820 года</span></td></tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">Ён
збудаваны на левым беразе Шчары, значны і даволі гандлёвы. Невядомы яго
пачаткі, якія сягаюць цёмных вякоў. Длугаш, таксама як і рускія і літоўскія
летапісцы, адзначаў, што ўжо ў <a href="http://geron-1987.blogspot.com/2011/03/blog-post.html" target="_blank">1040</a> ці 1044 годзе рускі князь Яраўслаў Мудры,
сын Уладзіміра, сустрэўся на слонімскіх палях з літвінамі і перамог іх так
пераканаўча, што потым, наехаўшы ўласна на Літву да Нёмана, прымусіў яе на
нейкі час да падпарадкавання.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">Пасля
літоўскі ўладар Эрдзівіл, сын Мантвіла, адчуўшы сваю моц, здзейсніў ў 1103
годзе напад на русінаў аж да Слоніма, дзе таксама праз сто гадоў літвіны, смела
ажыцявіўшы напад на Русь, панеслі <a href="http://geron-1987.blogspot.com/2011/03/1205.html" target="_blank">паражэнне ад рускіх князёў</a>. Так, напэўна, у ХІІІ
стагоддзі Слонім быў гродам ці драўляным замкам, які падначалены Батыя Кайдан,
напаўшы з татарамі ў 1241 годзе, зраўняў з зямлёю. Безумоўна, так як і Гродна,
яго павінен быў адбудоўваць у тым самым годзе іншы Эрдзівіл, сын Рынгольта, правіўшы
тады Літвою і, пасля адыходу манголаў, заняўшы гэтую частку славянскай зямлі. Пасля
засмучэнняў Літвы часоў Міндоўга, Леў, сын галіцкага князя Данілы, здабыў
Слонім у 1253 годзе; аднак гэты горад у выніку перамір’я, заключанага ў 1258
годзе, паміж Данілам і каралём Міндоўгам быў прызнаны літоўскай уласнасцю.
Уладар Літвы Гілігін пасадзіў тут каля 1276 года літвінскіх паганцаў з Прусаў, верагодней
усяго, з правінцыі Шалавіі, скуль тыя ратаваліся ад крывавых ператварэнняў
крыжакоў (да гэтага часу, верагодна, могуць належыць тры паселішчы ў слонімскім
павеце ў ваколіцах мястэчка Дзятлава і называныя Нарцэвічы, Пагіры і Засецце,
жыхары якіх да гэтага часу размаўляюць літоўскай моваю, хоць нідзе наўкола няма
іншай мовы, акрамя славянскай).<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">З
часам горад так моцна разросся, што каля 1290 года старэйшы сын вялікага князя
Гедыміна Мантвід, атрымаўшы ад бацькі ў валоданне Крычаў і Слонім, ў апошнім
заклаў сталіцу свайго княства. Апекаванне правячай дынастыі Ягелонаў, а таксама
доўгія гады спакою, яшчэ больш павялічылі Слонім і прывялі да надання яму
Жыгімонтам І ў 1532 годзе гарадскога магдэбургскага права. Пры апошняй уніі
Літвы з Каронаю, з увядзеннем сталага судаводства ў вялікім княстве, Слонім
стаў судовым горадам, дзе быў усталяваны гарадскі і земскі суд. Але ў сувязі з
тым, што горад быў аддалены ад вялікага шляху і не мог атрымоўваць карысці ад
гандлю, Жыгімонт Аўгуст, на прапанову літоўскага падскарбніка і навагрудскага
ваяводы Івана Гарнастая, таксама па сумяшчальніцтву слонімскага старасты,
устанавіў у Вільні прывілеем, датаваным 13 траўнем 1558 года, двухтыднёвыя кірмашы:
адзін на Пяцідзесятніцу, другі – на Нараджэнне Хрыстова. Пацвердзіўшы прывілей
ў 1590 годзе, Жыгімонт ІІІ перанёс кірмашы на Узнясенне і на Дзень святога
Мікалая. Каралеўскія рэвізоры, мераючы ў 1558 годзе пляцы ў Слоніме, вызначылі
колькасць чыншу, які павінны былі аплочваць мяшчане і, са шчодрасці Жыгімонта
Аўгуста, надзялілі горад зямлёю. Прывілеем, падпісаным 4 студзеня 1591 года,
Жыгімонт ІІІ пры аднаўленні магдэбургскага права і сістэмы магістрата, надаў
Слоніму ў якасці гербу залатога льва з падвойным крыжам, накшталт гербу Ліс, на
блакітным полі.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">Сейм
1631 года, прызначаючы гэты горад у якасці прадсеймавага месца для так званых
генеральных сеймікаў, называных таксама </span><span lang="PL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: PL;">genera</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">ł</span><span lang="PL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: PL;">ami</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">
(</span><span lang="PL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: PL;">conventus</span><span lang="PL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">
</span><span lang="PL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: PL;">generales</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">), моцна садзейнічаў росту горада.
З таго часу збіраліся ў Слоніме сенатары і паслы з ваяводстваў: віленскага, трокскага,
смаленскага, полацкага, навагрудскага, віцебскага, брэсцкага, мсціслаўскага,
чарнігаўскага і інфлянцкага на працу, для паразумення агульных жаданняў і
адносінаў ваяводстваў і паветаў, з мэтаю складання на іх падставе для паслоў агульнай
інструкцыі, і, такім чынам, палягчэння сеймавай дзейнасці. Звычай гэтых з’ездаў
працягваўся толькі да 1685 года. Да таго ж належыць дадаць: тут штогод
адбываўся вопіс рыцарства таго ж павету і сеймікі для выбару паслоў на сейм і
дэпутатаў на трыбунал.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">Леў
Сапега, канцлер ВКЛ, будучы слонімскім старастаю, уладкаваў у 1605 годзе ткацкі
цэх, што пацвердзілі Жыгімонт ІІІ у 1609 і Ян ІІІ у 1679 годзе. Уладыслаў І</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;">V</span><span lang="EN-US" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">з
мэтаю добраўпарадкавання горада надаў мяшчанам прывілей 1641 года на брукаванне
вуліц і рынку, на ўтрыманне чаго прызначыў возны падатак і, акрамя таго, усталяваў
аплочванне гандлёвага збору. У 1644 годзе Казімір Леон Сапега, надзвычайны
літоўскі маршалак і гарадскі стараста, усталяваў іншыя цэхі, да якіх былі
абавязаныя належыць і татарскія рамеснікі. Пасля знішчэння горада падчас войнаў
часоў Яна Казіміра і страты арыгінальных прывілеяў кароль Міхал ў 1669 годзе
пацвердзіў ўсе правы і наданні сваіх папярэднікаў.<o:p></o:p></span></div>
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: left; margin-right: 1em; text-align: left;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="http://1.bp.blogspot.com/-GjDwXXqdGxY/UgZFn49KwoI/AAAAAAAAAeU/HCAV8TCGMHk/s1600/%D0%A1%D0%BB%D0%BE%D0%BD%D1%96%D0%BC.+%D0%9F%D0%BB%D0%B0%D0%BD+1823+%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B0.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="320" src="http://1.bp.blogspot.com/-GjDwXXqdGxY/UgZFn49KwoI/AAAAAAAAAeU/HCAV8TCGMHk/s320/%D0%A1%D0%BB%D0%BE%D0%BD%D1%96%D0%BC.+%D0%9F%D0%BB%D0%B0%D0%BD+1823+%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B0.jpg" width="296" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: small;">План горада Слоніма 1823 года</span></td></tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormalCxSpMiddle" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; text-align: justify; text-indent: 1.0cm;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">Слонім
мае некалькі касцёлаў і рэлігійных устаноў: фара пад назваю святога Андрэя,
першапачаткова драўляная, пабудаваная ў 1493 годзе, а пасля ўзведзеная з
каменю; таксама старажытная праваслаўная царква невядомага часу, якая ў 1544
годзе атрымала прывілей ад Жыгімонта Аўгуста. Да самых старых манаскіх ордэнаў
на гэтай зямлі належаць бернардынцы, бо іх кляштар з касцёлам і шпіталем ужо ў
1630 годзе заклалі з каменя за кошт каралеўскага сакратара Андрэя Радвана.
Бернардынкі тут мелі мураваны касцёл і кляштар 1645 года, а крыху пазней і
бенедыктынкі. Шпіталю <a href="http://geron-1987.blogspot.com/2010/12/blog-post.html" target="_blank">латэранскіх канонікаў</a> ў 1653 годзе Ян Казімір надаў права
гарадскога маставога збору, а іх касцёл уфундаваў маршалак вялікага княства Ян
Станіслаў Сапега. Таварыства францішканак было ўведзена каля 1660 года праз
вількамірскую падкаморыху Канстанцыю з Юдыцкіх Камароўскую, дамінікане – у 1680
годзе праз лідскіх войскіх Крыштафа і Дароту Пакрашынскіх. Самай позняй
фундацыяй з’яўляюцца езуіты, таму што толькі ў 1717 годзе Аўгуст ІІ надаў ім цэлую
гарадскую вуліцу, якая ідзе ад Апанасаўскай да Татарскай. Тут знаходзяцца таксама
татарская драўляная мячэць і жыдоўская школа, умураваная яшчэ ў 1642 годзе.<o:p></o:p></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: BE; mso-bidi-language: AR-SA; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin;">Ужо тады Слонім быў у
Літве адным з важнейшым гарадоў другога шэрагу як за кошт свайго насельніцтва,
так і гандлю: калі гетман вялікага княства Міхал Агінскі, атрымаўшы слонімскае
староства і пасяліўшыся тут напачатку панавання Станіслава Аўгуста, доўгім
побытам свайго заможнага двару і карыснымі праектамі, узняў гэты горад яшчэ
вышэй і праславіў яго. У самым цэнтры ён пабудаваў шырокі палац, і, выкупіўшы
некалькі прыватных пляцаў, запоўніў яго рознымі вялікімі пабудовамі, сярод якіх
былі: дом оперы, дом балетнікаў, аўстэрыя і рамесніцкія будынкі, усе акружаныя
шырокімі і прыгожымі садамі. Але на гэтым гетман не спыніўся і каля 1777 года
заклаў у сваім двары друкарню, дзе загадаў друкаваць уласныя вершы і рознага
кшталту невялікія творы; а што больш, выкапаўшы за ўласны кошт канал з Ясельды
да Шчары праз Слонім і злучыўшы тым спосабам Нёман з Дняпром, ажывіў горад
гандлем і промысламі настолькі моцна, што кожны год некалькі соцен суднаў са
збожжам і гружаных таварамі, акрамя таго і незлічоных плытоў дрэва, праплывалі
пад яго мурамі і павялічвалі мясцовы гандаль. Слонім часоў Агінскага стаў
вядомым на ўвесь край як асяродак густу і рознага кшталту забаваў. Станіслаў
Аўгуст, едучы ў 1784 годзе на гродзенскі сейм, прыбыў сюды 13 верасня і быў
шчодра прыняты. Горад з ваколічнымі вёскамі ўтварае каралеўскую эканомію, якая
плоціць штоквартальна 20000 польскіх
злотых.</span></div>
</div>
Unknownnoreply@blogger.com0